Beno Gutenberg

Beno Gutenberg (* 4. Juni 1889 in Darmstadt, Düütschland; † 25. Januar 1960 in Pasadena, USA) weer en düütsch-amerikaansch Seismoloog, de mit sien Levenswark bedüdend to’t hüütige Verstahn vun de Eer un woans se binnen in opboot is bidragen hett.

Leven

De Anfäng in Düütschland

Gutenberg hett toeerst in Darmstadt studeert un wessel 1908 na Göttingen mit dat teel, dor Meteorologie to studeeren. Man dor hett he vun de Vörlesen vun Emil Wiechert höört, de kort vörher dat Institut för Eerdphysik in’t Leven ropen harr. Bi Wiechert hett Gutenberg 1911 mit en seismologschen Arbeit promoveert. Twee Johr later hett Gutenberg ut seismoloogsch Ünnersöken den Radius vun den Eerdkarn bestimmt. Sien Bereken gellt ok vundaag noch as nipp un nau. De Grenz twüschen Eerdkarn un Eerdmantel warrt sünners in öllere Literatur dorüm ok as Wiechert-Gutenberg-Grenz betekent.

Gutenberg is Mitarbeider worrn bi de Internatschonalen Seismologschen Assoziatschoon in Straßburg. Wieldat de Eerste Weltkrieg weer, hett he as Meteoroloog bi den Trupp arbeidt un is verwunnt worrn. Na den Krieg is he eerst torüch gahn na Straßburg, hett denn aver na Frankfort an’n Main wesselt, woneem he 1926 uterordig Professer worrn is. In de Johren dorna hett he en bannig grote Tall vun wetenschopplich Arbeiden publizeert. Man, ofschoonst he to de Tiet al weltwiet bekannt un de föhrend Seismoloog in Düütschland weer, künn he keen ordige Professur kriegen. Sien Ünnerholt hett he sik, na den Dood vun sien Vadder, as Gewarfsföhrer in den Bedriev vun sien Vadder in Darmstadt verdeent. Henwiesen düüdt dorop, sünners in’n Tosamenhang mit Beropensverfohren 1928 för de Nafolg vun Emil Wiechert in Göttingen, dat Gutenbergs jüüdsch Afkunft en Rull speelt hett, wiel de Professers dor för en to hoogen Andeel vun Juden in’n Lehrkörper bang weern.

De Wessel na Pasadena

Beno Gutenberg weer 1929 to Besöök in’t Seismologische Labor in’t US-amerikaansche Pasadena. Een Johr later is he denn dorhen wesselt. He kreeg dor en Professur för Eerdphysik an’t California Institute of Technology (Caltech), wat 1936 ok dat Seismologische Labor mit övernahmen hett. Gutenberg steeg 1947 to’n Direkter vu’t Labor op, dat ünner sien Regeer en zentral Rull in’t Utforschen vun Eerdbeven un de deepen Strukturen vun de Eer innahmen hett.

Tohopen mit Charles Francis Richter hett he den Tosamenhang vun de Energiefreesetten bi Eerdbeven un jemehr Stärk utarbeit, wat Richter al anfungen harr. Disse so nöömte Magnitude weer na de Gutenberg-Richter-Skala fastleggt, vundaag blots noch as Richterskala betekent, man Gutenberg hett noch annere Magnitudenskalen utarbeidt. Wieter hett Gutenberg ok en Rebeet in’n böveren Eerdmantel opdeckt, woneem de seismischen Snelligkeiten rünner gaht. Dit Rebeet is vundaag as de Asthenosphäär bekannt. De Övergang vun Asthenosphäär un Lithosphäär warrt dorüm ok Gutenberg-Grenz nöömt.

1958 is Beno Gutenber in’n Rohstand gahn, hett sien Forschen aver wietermaakt. He is an’n 25. Januar 1960 in’n Öller vun 70 Johr dood bleven. He starv an en Lungensweer as Naklapp vun en Grippe-Infekschoon

In Acht un Andienken an den Forscher hett de European Geosciences Union (EGU) den Wetenschapspries Beno Gutenberg Medal na em nöömt.

Utteken

• 1933 William Bowie Medal
• 1950 Lagrange-Pries vun de Königlich-Belgschen Akademie
• 1956 Emil-Wiechert-Medaille

Publikatschonen (Utwahl)

• Die seismische Bodenunruhe und ihr Zusammenhang mit den Nachbargebieten, insbes. Geologie und Meteorologie, Berlin 1924.
• Der Aufbau der Erde, Berlin 1925
• Grundlagen der Erdbebenkunde, Berlin 1927
• Seismicity of the Earth, tohopen mit Charles Francis Richter, New York 1941
• Physics of the earth's interior, New York 1959

Websteden

• Kortbiografie (hdt.)
• Biografie vun de AGU (eng.)