Gallappel
Bi en Gallappel (in de Fackspraak Cecidie nömmt) hannelt sik dat um en kogelhaftig Gewass an Planten (vun latiensch galla, „Swulst an Planten un Deerter“). Sunnerlich faken weert se an Ekenbööm andrapen, wo se wassen doot, wenn Gallwöpsen den Boom mit den Leggbohrer anpricken doot. Dor hannelt sik dat denn um Eken-Gallappels bi, man Gallappels gifft dat an allerhand Planten. [1]). Wenn Gallappels tostanne kaamt, fangt de Planten an un wasst anners, as unner normole Umstänn. Meist kümmt dat dör dat Inwarken vun frömde Organissen her. De Wetenschop vun de Gallappels (Cecidien) warrt Cecidologie nömmt. Över de Definitschoon, wat en Gallappel akraat is, sünd sik de Forschers noch nich alltosamen eenig wurrn. Ok hüdigendags warrt in de wetenschoppliche Literatur faken de Definitschoon vun den Botaniker Ernst Küster ut dat Johr 1953 bruukt. De harr seggt, Gallappels weern „Produkte vun en afsunnerlich Wassdom“, de tostanne kaamt dör dat „Inwarken vun Parasiten, dat könnt Planten oder Deerter ween, de dor denn vun leven doot“.[2] Man dat gifft hüüttodaags en ganzen Barg vun Definitschonen, de beschrieven wüllt, wie Gallappels tostanne kaamt.
Organissen, de Gallappels tostanne bringt
ännernAn un for sik könnt Gallappels vun Organissen ut dat ganze Spektrum vun Leevwesen tostanne brocht weern. Sunnerlich weert se vun Viren, Bakterien, Swämme, Mieten un Insekten in Gang sett. De meisten Aarden, de Gallappels produzeert, höört to de Insekten to. Alltohopen sünd dat vun all Leewwesen bi 15.000, de Gallappels towege kriegt.[3]
Gallerregers un Planten, de dor vun befallen sünd, verhoolt sik nich jummers as Parasiten un Weerte. Mol af vun einige Aarden, as de Wienluus, de ehren Weert bannig Schaden toföögt, kann man bi de meisten Gallappel-Makers gor nich meten, datt se in den Stoffwessel vun ehren Weert ingriepen doot. De wecken Planten leevt mit de Organissen, de Gallappels an jem in Gang bringt, in en Symbiose, so dat se dor beide wat vun hefft.
Sunnerlich bekannte Gallappel-Makers sünd de Gallwöpsen. Se sünd bi us tomeist an Eken togange. De gröttsten Gallen, de dat overhoop gifft, weert vun Swämme utlööst, as de Aaftboomkrebs. De wecken Erregers fallt ok dör ehre Levensumstänn up, as de Blattluus- Aart Pemphigus spirothecae. Bi düsse Aart gifft dat Suldatenlüse, de keen egen Nakamen kriegt, man de Budden in de Gallappels gegen Feende verdedigt, de jem freten wüllt. Dor is en vun de Grundlagen vun de Eusozialität mit geven.
Belege
ännern- ↑ Vgl. u.a. Jürgen Martin: Die ‚Ulmer Wundarznei‘. Einleitung – Text – Glossar zu einem Denkmal deutscher Fachprosa des 15. Jahrhunderts. Königshausen & Neumann, Würzborg 1991 (= Würzburger medizinhistorische Forschungen. Band 52), ISBN 3-88479-801-4 (ok Mediziensche Dissertatschoon Würzborg 1990), S. 129 (galla).
- ↑ Plant Galls and Cecidology: Was sind Pflanzengallen? cecidology.blogspot.com
- ↑ Rolf Beiderbeck, Ingo Koevoet: Pflanzengallen am Wegesrand. Entstehung und Bestimmung. ISBN 3-440-04751-2.
