Mikrotubulus
Mikrotubuli (Eentahl: Mikrotubulus) sünd Fasern in Röhrenform. Se bestaht ut Proteine un sünd, tohopen mit de Intermediärfasern un de Aktinfasern een Bostoff vun dat Zellskelett bi de Zellen vun Eukaryoten. Se hölpt mit, datt en Zellen ehre Form kriggt un behollt. Up de annere Sieten sünd se, tohopen mit annere Proteine, tostännig dor for, datt de ganze Zellen sik rögen kann un for Transporte binnen in de Zellen.
Wie se tohopensett sünd ännern
Mikrotubuli ehre Ennen dreegt elektrische Ladung un weert vundeswegen mit plus un minus betekent. Se bestaht ut Eenheiten, de nu sülms wedder tohopensett sünd as Heterodimere sunner kovalenten Tosamensluss ut een Molekül α- (negativ) un β-Tubulin (positiv). Düsse Eenheiten sünd na de Längde hen tohopenknütt un billt dor so nömmte „Unnerfasern“ (Protofilamente) mit. Vun düsse Unnerfasern sünd meist 13 Siet an Siet tohopenbunnen un billt dor de Wand vun de Mikrotubuli mit. In de Zellen dockt de Mikrotubuli mit ehr Minus-Enn (over dat α-Tubulin) an en Mikrotubulus-Organisatschoonszentrum (MTOC) an, wo γ-Tubulin in sitten deit. De Tubuline bi verscheden Organismen verscheelt sik. Vundeswegen verscheelt sik ok de Döörmeters vun Mikrotubuli un liggt twuschen 20 un 30 Nanometer.
Mikrotubuli leevt normolerwiese in’n Döörsnitt man bloß bi 10 Minuten. Anners sütt dat ut, wenn se in gröttere Strukturen mit inboot sünd. In dat Zellplasma gifft dat normolerwiese en Evengewicht twuschen Tubulin, wat mit de Mikrotubuli tohopenboot is (Polymerisatschoon) un Tubulin, dat wedder ut’neenfullen is. De Tubulin-Eenheiten weert jummerlos an dat Plus- un ok an dat Minus-Enne vun den Mikrotubulus anboot un ok wedder afboot. So kummt dat Evengewicht tostanne. Beide Prozesse loopt gauer an dat plus-Enne. Dor wasst dat Tubusenne jummerlos un fallt jummers wedder miteens over en längere Strecken hen (kiek bi dynaamsche Instabilität). Wenn dat Evengewicht kippen deit, kann dat passeern, datt de Mikrotubuli sik heel un deel uplösen doot. Dat is avers ok mööglich, datt de Vörraat an Tubulin nich henlangt. Neddere Temperatur un overscheerige Calcium-Ionen bringt dat mit sik, datt de Tubuli ut’neen fallt. Dat dynaamsche Nettwark vun Mikrotubuli-Fasern flutt ut dat microtubule organizing center (MTOC). Zellskelett-Inhibitoren könnt dor achter stahn, wenn dat Up- un Afboon vun Mikrotubuli nich so slank lopen deit.
Funktschoon ännern
Dor mol vun af, datt an de Ennen jummerlos up- un afboot warrt, sünd de Mikrotubuli stief un ännert sik nich. Man liekers sünd se nich bloß to’n Stütten in de Zellen dor. Buten an de Mikrotubuli kladdert Motorproteine an langs (dat kann een sik vorstellen, as Spanner-Rupen) un verbruukt dor ATP bi. Dor dreegt se Vesikels un Granulae bi dör de Zellen. Kinesin transporteert meist na dat Plus-Enne to, Dyneine röögt sik na dat Minus-Enne hen. Ehr, datt de Zellen deelt warrt, warrt ut Mikrotubuli de Spillapparaat boot. Over em hen weert de Chromatide na de Pole vun de Zellen (de Mikrotubuli ehre Minusennen) hentrocken. In Nervenzellen wannert Vesikels, de vull sitt mit Neurotransmitters, na de Synapsen to in Richt up dat Plus.
Ok dör Zell-Ooghaare un Pietschen könnt Zellen sik rögen. Ut Mikrotubuli weert dor Assfadens (Axoneme) to boot. In düsse Assfadens sitt unner annern Dynein in un verspannt de Mikrotubuli een gegen dat annere. So warrt de Assfaden krumm (Dor warrt ok ATP bi verbruukt). Zell-Ooghaare könnt dör ehren „Flimmerslag“ en Drifft tostanne bringen (kiek bi Ooghaar-Deertken) oder Materiol transporteern (kiek bi Flimmerepithel). Pietschen könnt dör ehr Hen- un Herslahn enkelte Zellen vun de Stäe weg rögen (as bi dat Spermium). Den (9×2 + 2)-Boplaan vun de Assfadens hett de Evolutschoon bi behollen vun de primitiven Eenzellers bit hen na’n Minschen. Man ok de (9×2 + 0)-Boplaan kummt faken vör. Ooghaare vun düssen Typ könnt sik meist nich rögen. Se billt sunnerliche Zellkompartimente, as dat Butensegment bi de Ooghaare ehre Photoreuzeptorzellen, bi de Röökzellen ehre Chemorezeptoren oder bi Drifft-Detekters in Fleetstoffe.
Weblenken ännern
Literatur ännern
- Klaus Werner Wolf, Konrad Joachim Böhm: Organisation von Mikrotubuli in der Zelle. In: Biologie in unserer Zeit. 27, 2, 1997, S. 87–95.
- James R Davenport, Bradley K Yoder: An incredible decade for the primary cilium: a look at a once-forgotten organelle. In: Am J Physiol Renal Physiol. 289, Nr. 6, 2005, S. F1159-1169.. PMID 16275743.