Napoléon Bonaparte

Disse Artikel is man blots en Stubben. Du kannst Wikipedia helpen un em verbetern.

Napoléon Bonaparte [na.pɔ.le.ɔ̃.bɔ.na.ˈpaʁt] (* 15. August 1769 in Ajaccio up Korsika; † 5. Mai 1821 up Sankt Helena), weer een franzöösch General, Politiker un Kaiser.

Napoleon 1812

Kinnertied

Napoleon is as Söhn vun Carlo Buonaparte (1746-1785) un Laetitia Ramolino (1750-1836) up Korsika upwussen. 1778 is Napoleon na een högere School na Autun in Frankriek gahn, üm franzöösch schnacken to lehrn (up Korsika hebbt se italieensch schnackt). Na een Jahr güng he na een Kadettschool in Brienne, wat ook in Frankriek liggt. Door hett he 1786 sien Avsluss as Offzeer maakt un is Leutnant wurrn - blots 16 Jahren wer he denn old.

Franzöösche Revolutschoon

Napoleon 1792

As 1789 de Franzöösche Revolutschoon loosgüng, weer Napolen bi een Regiment bi Dijon. He is ook glieks na de Republikaners un Jakobiners henlopen, de den König vun Frankriek köppen wullen. He is aver ook faken na sien Heimoot Korsika fohrt. Weil he jümmers to lang weg wer, hett de Armee em 1792 rutschmeten. Dat duerte aber nich lang, denn hebbt em as Hauptmann trüch nahmen. Liekers is wedder utneiht, üm wat för de Unafhängigkeit vun Korsika to doon, watt aver nich klappt hett. Nun möss he bi lüttschen sien Beroop as Offzeer nakamen un is 1793 mit 24 Jahren General wurrn.

Karriere un Feldtöög

1796-1797 weer de Feldtoog na Italien (Eerste Koalitionskrieg) . In düsse Tied hett Napoleon anfangen nee Kriegstechniken antowennen, sien Gegner Öösterriek kunn nich gegenan kamen un harr verlorn. De Öösteriekers mössen nageven un Deele vun Italien gehöörten nu na Frankriek to.

De Franzoosen wulln nu geern Grootbritannien angriepen, aver dat hebbt se bleven laten. Daför hebbt se mit Napoleon 1798 versöcht Ägypten intonehmen. Dat hebbt sick de Osmanen nich gefallen laten un 1801 sünt de Franzoosen wedder ut Ägypten afhaut. Twischentiedlich is Napoleon Konsul wurrn un harr nu ook wat in de Politik to seggen. Nu köm een nee Krieg gegen Russland, Öösterriek un Grootbritannien (Tweete Koalitionskrieg), den he 1801 bi de Schlacht vun Hohenlinden (Bayern) wunnen hett.

Napoleon sien Krönung ton Kaiser 1804

1804 hebbt de Franzoosen Napoleon to'n Kaiser vun Frankriek wählt un he hett sick de Kroon süms upsett. De Paapst künn blots tokieken. 1805 is he ook König vun Italien wurrn. Nu kööm de neegste Krieg, dütmaal gegen halv Europa: Russland, Grootbritannien, Öösterriek, Sweden un Neapel (Drütte Koalitionskrieg). Düssen Krieg hett Napoleon bi de Schlacht vun Austerlitz 1805 wunnen un de Öösterriekers mössen all wedder lütt bigeben. De Briten hebbt Napoleon siene Flotte bi Trafalgar twei schaten, aver dat ännerte nix an Frankriek sien Influss in Europa.

Napoleon 1806 in Berlin

1806 harrn sick Prüßen un Russland tohope daan un Napoleon hett bit 1807 de prüßische un russische Armee in de Schlachten vun Jena, Auerstedt, Prüßisch Eylau un Friedland wunnen. Nu mössen ook de Prüßen un Russen bigeven. Nu weer halv Europa unner de Fuchtel vun Napoleon. 1808-1809 hett Napoleon in Spanien un Portugal rumort un Öösteriek füng all wedder Knies mit Frankriek an. Aver dütmal is Öösterriek Bündnispartner vun Frankriek wurrn - Napoleon harr de Prinzessin, Marie-Louise von Öösterriek, heiraat. 1806 füng Napoleon mit de Kontinentalsperr gegen Grootbritannien an. He wull dat Inselriek wertschaplich schan. Dat güng bit 1814.

Nu weer Russland de neggste Gegner un et kööm ton Krieg, de een Katastroph för Napoleon warrn schull. 1812 is he bit Moskau kamen, aver de Russen harrn siene Armee twei schlahn un Napoleon möss trög na Frankriek. Vun 675.000 Suldaten sünd blots 18.000 Suldaten över bleben. Nu hett Europa trög schlahn un Frankriek wer 1814 an Enne.

Elba, Waterloo un Sankt Helena

De Franzoosen harrn genoog vun Napoleon un verbannten em in´n Aprell 1814 na de Insel Elba in de Middellannsche See. Märt 1815 kööm he na aver na Frankriek trög un füng een nee Krieg gegen sien ole Gegner an. De hebbt sick glieks tohoope don un et kööm to de Slacht bi Waterloo. Wedder hett Napoleon verloorn. Dat weer de lesste Schlacht vun Napoleon un dat Enne vun siene Karrier. Dütmal hebbt se em na Sankt Helena verbannt wo he 1821 doot güng. 1840 hebbt se sien Liek na Paris bröcht. Vandaag kann een sien Sarkophag in´n Invalidendom bekeeken.

Napoleon sien Sarkophag

Familie

Napoleon harr söben Bröers un Süsters, de he deelwies to Fürsten un Könige maakt hett:

• Joseph Bonaparte (1768–1844), wer König vun Neapel (1806–1808) un König vun Spanien (1808–1813)
• Lucien Bonaparte, (1775–1840), hett Politik maakt, harr aver jümmers Knies mit sien Broer Napoleon
• Elisa Bonaparte, (1777–1820), wer 1808-1814 Hertogin vun Lucca un 1808-1814 Groothertogin vun Toskana
• Louis Bonaparte, (1779–1846), wer 1806-1810 König vun Holland
• Pauline Bonaparte, (1780–1825), wer leevste Süster vun Napoleon un Hertogin vun Guastalla
• Caroline Bonaparte, (1782–1839), wer Groothertogin vun Cleve un Berg un 1808-1815 Königin vun Neapel
• Jérôme Bonaparte, (1784–1860), wer 1807-1813 König vun Westfalen

Fiev annere Broers un Süsters sünd as Kinner storben.

He wer mit twee Froonsminsche verheiraat:

• Joséphine de Beauharnais, (1763-1814), tohoope 1796-1809, he hett sick vun er scheidanlaten
• Marie-Louise von Österreich, (1791-1847), tohoope 1810-1821, hett em een Söhn schenkt

Napoleon harr ook een poor Leevste:

• Eleonore Denuelle de la Plaigne (1787–1868)
• Gräfin Maria Walewska (1786–1817)

Literatuur

• Alexandra Bleyer: Napoleon. 100 Seiten. Reclam, Stuttgart 2019, ISBN 978-3-15-020532-7.
• Vincent Cronin: Napoleon. Stratege und Staatsmann. Heyne, München 2002, ISBN 3-453-09047-0.
• Marion George, Andrea Rudolph (Ruutgever): Napoleons langer Schatten über Europa. J. H. Röll Verlag, Dettelbach 2008 (= Kulturwissenschatliche Beiträge. Quellen und Forschungen. Band 5), ISBN 978-3-89754-289-1.
• Patrice Gueniffey: Bonaparte. 1769–1802. Suhrkamp, Berlin 2017, ISBN 978-3-518-42597-8.
• Franz Herre: Napoleon Bonaparte. Eine Biographie. Hugendubel, München 2006, ISBN 3-7205-2860-X.
• Volker Hunecke: Napoleon. Das Scheitern eines guten Diktators. Ferdinand Schöningh, Paderbuorn 2011, ISBN 978-3-506-76809-4.
• Eckart Kleßmann: Napoleon. dtv Verlag, München 2002, ISBN 978-3-423-30865-6.
• Georges Lefèbvre, Peter Schöttler: Napoleon. Stuttgart, Klett-Cotta Verlag, 2003, ISBN 3-608-94341-2.
• Walter Markov: Napoléon und seine Zeit – Geschichte und Kultur des Grand Empire. Leipzig 1996.
• Günter Müchler: Napoleon. Revolutionär auf dem Kaiserthron. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2019.
• Munro Price: Napoleon. Der Untergang. Siedler Verlag, München 2015, ISBN 978-3-8275-0056-4.
• Jean Tulard (Ruutgever): Dictionnaire Napoléon. Nouv. éd., rev. et augm., Paris 1989, ISBN 2-213-02286-0.
• Volker Ullrich: Napoleon. Rowohlt, Reinbeek 2011, ISBN 3-499-50646-7.
• Johannes Willms: Napoleon – Eine Biographie. C.H. Beck, München 2005, ISBN 3-406-52956-9.
• Johannes Willms: Napoleon (= Beck’sche Reihe Wissen, Bd. 2893), C.H. Beck, München 2019, ISBN 978-3-406-73479-3.
• Adam Zamoyski: Napoleon. Ein Leben. C.H. Beck, München 2018, ISBN 978-3-406-72496-1.

Weblenken

Napoléon Bonaparte. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Napoléon Bonaparte“ (hoochdüütsch).

• Napoleon-online.de (hoogdüütsch)
• Epoche Napoleon (hoogdüütsch)
• Dat Napoleon Portal (hoogdüütsch)
• Napoleonguide.com (engelsch)
• Napoléon-Museen in Frankreich (fransch)
• Correspondance militaire de Napoléon Ier. Extraite de la correspondance générale Et publiée (Institut de Stratégie Comparée, Paris)