Obsidian
Obsidian is en Vulkanglas, dat faken in de Natur vörkamt un normalerwies vun düstergröne bit swarte Klöör is. De Naam geiht op den Römer Obsius torüch, de in de Antike den eersten Obsidian vun Äthiopien mit na Rom bröcht hebben schall.
005.jpg)
Entstahn
ännernObsidian kummt to stannen, wenn Lava mit en Massenandeelan Water vun höchstens 3-4 % gau afköhlt. Is de Andeel an flüchtige Stoffen (Volatilen) höger – blangen Water vör allen ok CO2 –, bläht sik de Steen ok bi gau Afköhlen to Bimssteen op. Köhlt de Lava langsom af, entsteiht Picksteen. Dat Billn vun vulkaansche Glääs hangt ok düchtig vun de Viskosität vun de Lava af, de wedder mit den Andeel vun Kieselsüür tosamenhangt. Je grötter de Andeel, üm so tager is se.
Dör dat gaue Afköhlen künnt sik keen regelmatige Kristallstrukturen utbilln, as dat deeper in de Eer passert. Dat Glas, worut de Obsidian besteiht, hett dorüm en chaootsch, amorph Föög.
As all Glääs is ok Obsidian metabestännig un wiest dorüm över geoloogsche Tieten de Egenoort, aftoglasen un to kristalliseeren. Op dissen Weg is ok dat Billn vun Sphärolithen mööglich. Dormit sünd mineraalsche Aggregaten ut strahlenförmig anordente Kristallen meent. Man seggt dorto denn ok Ogenobsidian. Ut dat Paläozoikum un dat Präkambrium sünd vulkaansche Glääs, mit Utnahm vun’n Picksteen, nich bekannt, vun wegen dat se vundaag vullstännig ümkristalliseert sünd.
De meisten Obsidianen hebbt en Kieselsüür-Andeel vun 70 % un mehr un warrt to de Familie vun de Rhyolithen tellt. Dat sünd de vulkaanschen Gegenstücken to de Graniten. Nich so faken sünd trachytische, andesitische un phonolithische Obsidianen, de en sieteren Kieselsüür-Andeel opwiest.
Klöör
ännernDe Klöör hangt stark dorvun af, wo dull un womit de Steen verunreinigt is as ok vun de Oxidatschoonstostännen. Ofschoonst de Kieselsüür-Andeel tomeist hooch is (Granit is to’n Vergliek tyypscherwies hell), is Obsidian tomeist düstergröön bit swart. Mitünner kann he ok bruun bit röötlich wesen. Dat kummt vun fien in’n Steen verdeelte Hämatit- oder Magnetitmineralen.
Af un to künnt aver mehr oder weniger veel Kristallen in de glasige (hyaline) Struktur inbett wesen. De faken utbillte Flaatstruktur wiest sik in en slierig Bild (eutaxitisch Föög).
Varietäten
ännern
„Sneeflockenobsidian“ bargt ruchweg 1 cm grote Strukturen, de radial wossen sünd un as Sphärolithen betekent warrt. Disse Mineralen sünd tomeist Feldspaten oder Cristobalit (en Hoochtemperatur-Modifikatschoon vun’n Quarz), hebbt sik vun en Kristallisatschoonskeem ut billt un sünd vun dor kugelförmig in de Smölt wossen, so lang bit dat Afköhlen un Verklamen den Vörgang afbroken hett.
Lütte Obsidianklumpens, de dör Erosion afrunnt worrn sünd, warrt ok „Apachentranen“ oder ok „Rookobsidian“ nöömt. Ut’n Volksgloven is överlevert, dat an de Fundsteed vun en Apachentraan en Indianer doodbleven wesen schall.
Vörkamen
ännern
Weltwiet sünd ruchweg 70 Fundsteden vun Obsidian bekannt (Stand 2010)[1]. Bedüdene Vörkamen vun Obsidian sünd to’n Bispeel:
- in de Neeg vun Eriwan, Armenien
- Hassan Dağ, Törkie
- Ikizdere, Törkie
- Nemrut Dağı, Törkie
in Europa
- Iesland; tallrieke Steden, sünners in Landmannalaugar
- Lipari (Äoolsche Eilannen), Italien
- Monte Arci, Sardinien
- Sizilien
- Palmarola, Italien
- Pantelleria, (Italien)
- Eiland Gyali, Grekenland/Ägäis
- Melos, Grekenland, mit de Resten vun’n Afbo ut de Bronzetiet
- Tokajer Bargen, Ungarn un annere Vörkamen in de Slowakei
- Garsebacher Swiez bi Meißen, Sassen
- Las Cañadas op Teneriffa, Spanien
in Noordamerika:
- Mount Edziza in’n Noorden vun British Columbia
- Vulkanen üm Mexiko-Stadt (Mexiko)
- Newberry Caldera, Oregon USA
- Glass Buttes, Oregon USA
- Glass Mountain, Kalifornien USA
in Polynesien:
Bruuk
ännernAs Rohstoff
ännern
In de Steentiet weer Obsidian wegen sien musseligen Brook mit scharpe Kanten un wegen sien glasig Föög geern as Material för Warktüüch nahmen – jüst so as Füersteen. Sien Lagersteden in de Middelmeerlänner sünd bekannt un de Verbreden vunn Obsidian kann över grote Afstännen nawiest warrn. In de Tiet vun’t hethitischen Grootriek weern Fatten ut Obsidian maakt. In’t olle Rom weer Spegels ut sneden un poleert Obsidian bruukt. De Assyrers hebbt Obsidian (NA4ZÚ, ṣurru) ünnern annern ut de Nairi-Länner in de noordööstlichen Törkie kregen. Ünner Tiglat-pileser I. is Obsidian as Tribut beleggt[2].
In Teotihuacán, Mexiko, warrt dorut Gödderfiguren un annere Skulpturen maakt. Bruukt warrt dorbi de swarte Obsidian, man ok „Sülverobsidian“ oder „Goldobsidian“. Disse sünnere Form vun’n Obsidian sütt in’n Schadden swart ut, wiest bi Licht aver en golden oder sülvernen Gleem. Bi’t Bearbeietn is de Steen toeerst matt un hellgrau. Eerst na’t Poleeren kummt sien Gleem togang. De Azteken un annere mesomaerikaansche Völker hebbt Obsidian ok to Speer- un Pielspitzen verarbeit, as ok to vullstännige Swerten, neemlich dat Maquahuitl, verarbeitet.
Vundaag warrt Obsidian vör allen för Kunstsaken bruukt, as Smuckstenen un in de Schönheitschirurgie.
Bi’t Öllersbestimmen
ännernWo dick de Hydratatschoonsschicht an vörhistoorsche Artefakten is, kann wiesen, wo oolt en Saak is. Woneem en Obsidian herkummt, kann een an de Sporenelementen, de in’n Steen bimischt sünd, oder an de Tosamensetten vun de Isotopen (Neutronenaktiveerensanalys) un an’t Öller (Splittsporenanalys) sehn. Dordör künnt Obsidianartefakten ut Utkunft geven över vörhistoorschen Tuuschhannel.
Namaken un Verwesseln
ännernAs Smucksteen kummt Obsidian in teemlich grote Mengden vör, so dat sien Pries vergliekswies siet is. Von dorher warrt Obsidian normalerwies nich namaakt oder imiteert. Dör sien tyypschen Glasgleem is he ok teemlichlicht to kennen. Swarten Obisidian kann mit swarten Schörl (Turmalingrupp) un Onyx oder farvten Achat verwesselt warrn, wenn he nich dörsichtig is. All annern Obsidianvarianten sünd mit jemehr tyypschen Musters un Farvspelen nich to verwesseln.
Obsidian kann licht mit Impaktsmöltstenen verwesselt warrn. De kamt tostannen wenn Stenen bi en Meteoriteninslag gau opsmölt warrt un ok gau wedder afköhlt. Picksteen sütt meist jüst so ut as Obsidian un is ok vun’t Entstahn meist gliek.
Kiek ok
ännernBorns
ännern- ↑ Mindat - Obsidian (engelsch – List vun’n Grootdeel vun de bekannten Fundsteden)
- ↑ Betina Faist, Der Fernhandel des assyrischen Reiches zwischen dem 14. und 11. Jh. v. Chr. Ugarit Verlag, Münster 2001, (Alter Orient und Altes Testament, Bd. 265), S. 43.
Literatur
ännern- Walter Maresch, Olaf Medenbach: Steinbachs Naturführer. Gesteine.. München, Mosaik-Verlag 1996, ISBN 3-576-10699-5, S. 90.
- Albrecht German, Ralf Kownatzki, Günther Mehling (Hrsg.): Natursteinlexikon. Callwey, München 2003, ISBN 3-7667-1555-0, S. 262.
- Hans-Otto Pollmann: Obsidian-Bibliographie. Artefakt und Provenienz. Verlag vun’t Düütsche Bargbo-Museum, Bochum 1999, ISBN 3-921533-67-8 (Der Anschnitt. Biheft 10; Veröffentlichungen aus dem Deutschen Bergbau-Museum Bochum. 78).
