Paläozoikum

Äon	Ära/Tietöller	Periood	Anfang vör Ma
P H A N E R O Z O I K U M
	Känozoikum Eerdneetiet Duer: 65,5 Ma	Neogen	23,03
	Känozoikum Eerdneetiet Duer: 65,5 Ma	Paläogen	65,5
	Mesozoikum Eerdmiddelöller Duer: 185,5 Ma	Kried	145,5
		Jura	199,6
		Trias	251,0
	Paläozoikum Eerdöllerdom Duer: 291 Ma	Perm	299,0
		Karbon	359,2
		Devon	416,0
		Silur	443,7
		Ordovizium	488,3
		Kambrium	541,0
P R O T E R O Z O I K U M
	Neoproterozoikum Nee Proterozoikum Duer: 458 Ma	Ediacarium	630
		Cryogenium	850
		Tonium	1.000
	Mesoproterozoikum Middlere Proterozoikum Duer: 600 Ma	Stenium	1.200
		Ectasium	1.400
		Calymmium	1.600
	Paläoproterozoikum Fröh Proterozoikum Duer: 900 Ma	Statherium	1.800
		Orosirium	2.050
		Rhyacium	2.300
		Siderium	2.500
A R C H A I K U M	Neoarchaikum Duer: 300 Ma		2.800
	Mesoarchaikum Dauer: 400 Ma		3.200
	Paläoarchaikum Dauer: 400 Ma		3.600
	Eoarchaikum Duer: n. def.		4.000
Hadaikum Duer: n. def.			4.600

Dat Paläozoikum (ok Eerdöllerdom) is dat öllste vun de dree Eerdtietöller (Äras) in de dat Phanerozoikum ünnerdeelt is. Dat ümspannt den Tietruum vun 542 Millionen Johren bit 251 Millionen Johren vör hüüt. Op dat Paläoziokum folgt in de geoloogschen Tietskala dat Mesozoikum (251 Millionen bit 65,5 Millionen Johren vör hüüt) un dat Känozoikum (65,5 Millionen Johren vör hüüt bi in de Nutiet). Dorför liggt dat Äon vun’t Proterozoikum mit dat Tietöller vun’t Neoproterozoikum.

Indelen vun de Eerdtietöller

Phanerozoikum
- Känozoikum (65,5 Ma - hüüt)
- Mesozoikum (251 - 65,5 Ma)
- Paläozoikum (542 - 251 Ma)
  - Perm (299 - 251 Ma)
  - Karbon (359,2 - 299 Ma)
  - Devon (416 - 359,2 Ma)
  - Silur (443,7 - 416 Ma)
  - Ordovizium (488,3 - 443,7 Ma)
  - Kambrium (542 - 488,3 Ma)
Proterozoikum
Archaikum
Hadaikum

De wietere Indelen vun de Epochen staht in de Tabell baven rechts.

De eersten dree Tietöller vun’t Paläozoikum warrt ok as Jungpaläozoikum tosamenfaat, de ünnere dree sibblt dat Ooltpaläozoikum.

Leven in’t Paläozoikum

To Anfang vun’t Paläozoikum sünd in de Stoop vun’t Tommotium lütte, hardschaalige Fossilen optreden, de as small shelly Fauna betekent warrt. In’t Kambrium hebbt sik meist all Stämm vun’t Deerriek billt, de dat vundaag noch gifft.

Dat Leven weer to’n Anfang op de Ozeanen beschränkt. De eersten Riff-Billner weern de Algenbilln (Stromatolithen), de al ut dat Präkambrium bekannt sünd. Man, al in’t middlere Ordovizium hebbt sik gröttere, kumplexe Riffs billt. An’t Enn vun’t Ordovizium keem dat tietgliek mit de ordovizischen Veriesen to en Massenutstarven. Ut dat Silur sünd veelgestaltige marine Riffgemeenschoppen bekannt (Stromatoporen, Korallen, Bryozoen). Överresten vun de eersten Landplanten (Psilophyta) sünd ut dat Silur bekannt, man de Planten hebbt den Sprung op’t Land wohrschienlich al fröher, in ’t late Ordivizium, maakt.

De Riffgemeenschoppen hebbt sik in’t Devon wieter entwickelt. In Düütschland sünd vör allem in de Kalklunken vun de Eifel un vun’t Suerland Bispelen dorför. Ut de böverdevoonschen Schichten is to sehn, dat dat Leven an Land al wiet utprägt weer: Ut disse Tiet sünd al de eersten Amphibien bekannt, de tomindst deelwies an Land leevt hebbt. In’t Böverdevon geev dat noch mol en Massenutstarven, bi dat vele marine Leevwesens verswunnen sünd.

In’t Karbon un in’t Perm weern de Kontinenten al vun en rieke Fauna bewahnt un vun Woolden bewassen, vun de man vundaag Fossilen in de Steenköhlflözen finnt. Vör allen Arthropoda künnen in de suerstoffrieken Atmosphäär vun’t Karbon deelwies resenhaftige Utmaten annehmen, as to’n Bispeel Insekten as dat Resengoldpeer (Meganeura), dat in’t fuchtig-warme Klima vun de Sümp leevt hett. De gröttsten landbewahnen Deerten in’t Perm weern de Therapsiden, also de „söögdeert-glieken Reptilien“.

An’t Enn vun’t Paläozoikum, in dat bövere Perm, is dat gröttste Massenutstarven vun de Eerdhistorie passeert. Över en Tietruum vun ruchweg teihn Millionen Johren sünd twüschen 75 un 90 % vun all Orden, de dormols leevt hebbt, utstorven. De Goniatiten, wat de Vörlöper vun de later in’t Mesozoikum so spoodrieken Ammoniten weern, sünd jemehr Utlöschen knapp ut’n Weg gahn. Blots twee oder dree Orden hebbt dit Begeevnis in’t Perm bit in’t nafolgen Trias överleevt. De siet dat Kambrium wiet verbreden Trilobiten sünd dorbi vullstännig utstorven, jüst so as vele annere Orden, de den Insnitt nich överwinnen künnen.

Geoloogsch Ünnersöken snackt för en Verslechtern vun’t Klima as’n möögliche Oorsaak för dissen gresigen Wannel. De Polarrebden weern in’t Perm vun Kontinenten bedeckt, op de sik grote Massen vun Inlandies billt hebbt. Dat geograafsche Verbredensrebeet vun vele tropische Orden, de de Warms bruukt, Weer op de Tethys beschränkt, wat en gulfordige See weer, de vun Oosten in den Superkontinent Pangaea insnieden de.

Kiek ok

Literatur

Steven M. Stanley, 1998: Wendemarken des Lebens, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelbarg, ISBN 3-8274-0475-4