Philipp Melanchthon

Philipp Melanchthon (eegentlich Philipp Schwartzerdt; * 16. Februar 1497 in Bretten; † 19. April 1560 in Wittenbarg) weer en Philoloog, Philosoph, Humanist, Theologe, Lehrbookschriever un neelatiensch Dichter. He weer as Reformator neben Martin Luther en drievend Kraft vun de düütsch un europääsch karkenpolitisch Reformatschoon un wurr ok „Praeceptor Germaniae“ (Lehrer vun Düütschland) nömmt.

Philipp Melanchthon (1543),
Gemälde vun Lucas Cranach den Ölleren

Biographie

Öllernhuus un Kindheit

Marktplatz in Bretten mit Melanchthonhuus, dat as Gedenkstäe an de Stäe vun dat Gebortshuus vun Philipp Melanchthons baut wurr

De Vader vun Philipp Melanchthon, Georg Schwartzerdt (um 1459–1508), stamm ut Heidelbarg un weer mit dat Amt vun den kurfürstlichen Rüstmeester un Wappenschmeed (Vörsteher vun de fürstlichen Wappenkamer) betroot. Sien Moder Barbara Reuter (1476/1477–1529) weer en Dochter vun den Dook- un Wienhannelsmann, Schultheiß un Börgermeester vun Bretten, Johann (Hans) Reuter († 1508), un sien Fru Elisabeth borene Reuchlin († 1518), de de Süster vun den Humanisten Johannes Reuchlin weer.

Veer Johr nahdem se de Ehe mitnanner 1493 ingahn weern, an' 16. Februar 1497, wurr de jung Familie de Stammholler in dat Huus vun sien Grootöllern in de kurpälzisch Stadt Bretten boren un kreeg sien Naam to Ehren vun den Kurfürsten Philipp den Uprichtigen vun de Palz. Philipp harr veer Geschwister: Anna (* 1499), Georg (* 1500/1501), Margarete (* 1506) un Barbara (* 1508). Vun sien Süster Anna Grünbach, borene Schwarzerdt, stammt de Dokter Robert Mayer af.

Melanchthon is in Brettheim, as Bretten dormals nömmt wurr, upwussen. Sien Grootvader hett för en gründlich Uptrecken sörgt, vör allen dör Ünnerwiesen in latiensch Spraak dör Johannes Unger ut Pforzheim. So keem he all fröh mit dörreisen Scholaren in Kuntakt un kunn mit de diskuteeren.

In den Landshuter Arvfolgekrieg gegen de Hessen weer sien Vader mit de Betrüen vun de Geschütten betroot. As he vun en vergiften Pütt drinken dee, kehr he as krank Mann nah Huus torüch. Eenzig sien deep Religiosität hulp hüm, dit Schicksal un dat dorup folgen Siechdom to uttohollen. Mit den Dood vun sien Grootvader an' 17. Oktober un den Dood vun sien Vader an' 27. Oktober 1508 as ok de sien bewegen Afscheed weer de Kindheit vun Melanchthon to Enn'. As Elfjohriger wurrn he un sien Bröer Georg nah Pforzheim in dat Huus vun hör Grootmoder Elisabeth brocht.

Billensweg

Ansluutend hett he gemeensam mit sien Bröer Georg de Latienschool in Pforzheim besöcht un wahn bi sien Grootmoder Elisabeth (Els) Reuter, de Süster vun Johannes Reuchlin. De Latienschool harr dör den Rekter Georg Simler ut Wimpfen un Johannes Hildebrand ut Schwetzingen hooch Ansehn un gewaltigen Toloop. En groot Antall vun de ut disse School hervörgahn Schölers, as bispeelswies Simon Grynaeus un Kaspar Hedio, hemm sück in hör later Leven en Naam maakt. De Klüfftigste vun all sall aber Melanchthon ween hemm, de nebenbi ok noch Greeksch lehrn dee un wegen sien all in Bretten erwwurben Kenntnisse ahn Probleme de Anforderungen vun de Lehranstalt bewältigen kunn.

Widmung vun Reuchlin in Melanchthon sien greeksch Grammatik. Dat Exemplar mit Reuchlin sien Widmung hörrt hüüd de Inkunabeln Sammlung vun de Universitätsbibliothek Uppsala.

Dör sien latienisch Versdichtung un sien Fortschritte in de greeksch Grammatik full he Johannes Reuchlin up, de in Stuttgart leev un in Tübingen as en vun de böversten Richter vun den Schwäbischen Bund tätig weer. As Kenner vun de oltgreeksch Spraak förder Reuchlin dör sien Texte un Översetten de Kenntnisse vun dat Greeksch in Düütschland. In de Folg sull he de gröttste Förderer vun Melanchthon wurrn. De Lehre vun de greeksch Spraak wurr dormals blots besünners begabt Schölern vermiddelt. Reuchlin hett Melanchthon en Exemplar vun de greeksch Grammatik vun Konstantinos Laskaris schunken un schreev hüm dor en Widmung rin, de översett luut:

Dormit hett Reuchlin den Philipp Schwartzerdt an*' 15. März 1509 den Humanistennaam Melanchthon verleeht, en Gräziseeren vun den Gebortsnaam Schwartz – μέλας/μέλαινα/μέλαν (melas/melaina/melan) – un erdt – χθών (chthon).

Nah knapp een Johr kunn Melanchthon twalfjohrig in' Oktober 1509 de Universität Heidelbarg betrecken. In Heidelbarg funn he in dat Huus vun den Theologieperfesser Pallas Spangel Ünnerkunft, wo ok Jakob Wimpheling gelegentlich afsteeg. All in Pforzheim harr he vun de sien to de Reform vun de Lehr- un Ünnerrichtsmethoden Kenntnis kreegen un hett hüm mit den Schriften vun Erasmus von Rotterdam vertroot maakt. 1510 hett Melanchthon in de Böker vun Wimpheling sien eerste latiensch Gedichte verfaat. Dör sien gründlich Vörbillen hett Melanchhon dat Studium in Heidelbarg ahn Probleme bewältigt un kreeg to'n fröhestmögelken Tietpunkt an' 18. Juni 1511 den leegsten akadeemschen Grad vun en baccalaureus artium.

Nah den Dood vun Spangel (1512) wessel Melanchthon an de Universität Tübingen. Dor studeer he Arithmetik, Geometrie, Musik un Astronomie (Quadrivium). Nebenher hett he sück mit Greeksch, Hebrääsch un Latiensch befaat. He hett antike Schrievers leest as ok humanistisch Dichter un hett Bekanntschap mit nee Lehrmethoden maakt. So hett he ok de Schriften vun Rudolf Agricola to de Logik kennen lehrt un hett dor en nee Verständnis vun de Dialektik ruttrucken. Tosommen mit Franciscus Irenicus hörr he dor to de Neckargenossen.

As Reuchlin dör en Gootachten över dat hebrääsch Schriftdom in en Prozess verwickelt wurr, hett sück Melanchthon för sien Förderer publizistisch insett. An' 25. Januar 1514 hett he sien Studium an de Artistenfakultät mit den Magistertitel afslooten. All in Tübingen weer he as Tutor för twee Söhns vun Grafen tätig ween un harr as Greekschmeester warkt. Somit weer de Övergang vun Schöler/Student to'n Lehrer bi Melanchthon flootend passeert. In de Tübinger Tiet fallen ok sien eerst eegen Publikatschonen, so 1516 en Utgaav vun den röömsch Kummediendichter Terenz samt en Inleiiden över de Historie vun de antike Kummedie, wiederhen 1518 en greeksch Grammatik, de bit 1544 negenteihn Uplaagen beleev. Un letztlich hett he an en Rhetorik arbeit, de 1519 in Wittenbarg verapenlicht wurr.

Nahdem Martin Luther 1517 sien 95 Thesen verapenlicht harr, funn an' 26. April 1518 en Heidelbarger Disputatschoon över de Grundlagen vun sien Forderungen an de Universität statt, de bi Melanchthon entscheeden Indruck achterleet. He hett sück dorüm mit sien Studienkollegen nah Wittenbarg begeven, um sück de Ansichten vun Luther nauer verkloren to laaten. Af denn weer Melanchthon tegenöver dat reformatorisch Gedankengoot upslooten.

De Universität Wittenbarg

1518 hett Kurfürst Friedrich der Weise an sien 1502 grünnd un mehrfack reformeert Universität Wittenbarg en Lehrstuhl för Greeksch Spraak stift. Tonächst hett man versöcht för den nee inricht Lehrstohl den dormal bekanntsten Gräzisten Johannes Reuchlin to winnen. De hett dat Angebot aber ut Öllersgrünnen aflehnt un dorför sien Zögling Melanchthon för de Stäe vörslahn. Wiel Melanchthon wiels sien Tübinger Tiet all up sück upmarksom maak harr, hett den Vörslag vun Reuchlin annommen un hett Melanchthon de Upgaav todragen. De hett sien bitherig Upgaven upgeven un keem in Wittenbarg an' 25. August 1518 an. Sien schmal un lütt butere Gestalt vun blots 1,50 Meter Grött, verbunne mit en lütten Spraakfehler, hett tonächst up de Wittenbarger kien Indruck maakt. Dat änner sück aber, as Melanchthon sien utfielt un flammen Antrittsreed (Titel: Ad fontes, iuventute!) an' Saterdag, den 28. August, in de Slottkark vun Wittenbarg hull.

Philipp Melanchthon 1526, Koppersteek vun Albrecht Dürer

Melanchthon hett över en Universitätsreform snackt un hett tonächst en düster Bild vun de Billen in vergangen Johrhunnerten malt. He verfolg den Leitgedanken, dat de Lektüre vun de antiken Schrievers ut de oorsprünglich Borns dör humanistisch Studien to'n Born vun nee Leven un Denken weern kunn. Dormit hett he den Puls vun de Tiet in dat dormalig Wittenbarg drapen, un Martin Luther weer glieks düchtig andaan vun den lütten „Graeculus“ (Greeklein). Disse Faszinatschoon foot up Gegensiedigkeit un wurr in de Folg to en vun de wichtigst Kooperatschonen vun de Reformatschoon, de eerst mit den Dood vun Luther to Enn' gung.

Ok de Studenten hemm flink faststellt, wat för en Potentschaal Melanchthon in sück barg; he weer en överut beleevt Universitätslehrer. He hett greeksch Grammatik lehrt, över antike Schrievers leest, biblisch Böker verklort un hett dat mit Wetensbillen up tallriek Rebeeden verbunnen. Faken harr he bit to 400 Tohörer, de vör allen sien präzise Spraak, de Fülle an Bispeelen un de klar Gleedern vun sien Utführungen schätzen deen.

Dör den Infloot vun Luther kunn Melanchthon den akademischen Grad vun en baccalaureus biblicus an' 19. September 1519 kriegen. Dordör weer he befähigt, ok an de theologische Fakultät Vörlesen to hollen. Ofschons Melanchthon tietlevens dorvan Gebruuk maakt hett, much he aber lever de philosophische Bildung, de man as Vörutsetten vun de theologisch Bildung verstunn. As man hüm 1525 en besünners goot doteert Professur schaffen dee, de hüm vun de Fakultätsdwängen befreen dee, änner sück hier ok nichts an de Instellen vun den Praeceptor. Dorbi is dorin kien minn Interesse tegenöver de Kark to sehn. Völmehr föhl sich Melanchthon wegen sien körperlich Swaakheit un sien Spraakfehler nich to'n Preester beropen, wat ok de Tatsaak verkloort, dat Melanchthon nie de christlichen Sakramente reckt hett. Völmehr weer för hüm das geistige Potential vun de Theologie wichtig, un so steeg ünner sien Mitwirken neben Luther de Universität Wittenbarg to de bedüüdenst Universität in Europa up.

Familie

Melanchthonhuus in Wittenbarg

Melanchthonstuuv in dat Melanchthonhuus

Breef vun Melanchthon an den pommerschen Supendenten Jakob Runge, verfaat an'14. April 1560, fiev Daag för sien Dood

Melanchthon hett sück nah sien Ankunft in Wittenbarg en schlicht Huus hüert, dat he faken ok as „Bude“ beteeken dee. Dor wahn he mit sien Hülp tosommen. Luther weer aber wat bang um de Gesundheit vun Melanchthon, de dör de Männerwertschap nich beter wurr. Um de Levensumstände vun Melanchthon to verbetern, aber ok um hüm in Wittenbarg to hollen, hett Luther för Melanchthon 1520 en Fru söcht. Vun disse Idee weer Melanchthon aber jüst nich vun andaan. De jung arbeitswütige Perfesser weer bang um den Fortgang vun sien Studien. Aber Luther hett dat denn doch schafft, dat he endgültig an' 27. November 1520 Katharina (* Oktober 1497; † 11. Oktober 1557) heiraaten dee, de Dochter vun den Dookhändler un Börgermeester vun Wittenbarg Hans Krapp († 1515) un de sien Fru Katharina (borene Münzer; † 3. Mai 1548). Luther, de sülvst en eegentlich nich wullen Ehe ingung, wuss um de Wirken vun en Tosommenleven, un so keem dat ok, dat sück bi Melanchthon un sien Fru dör dat so nah un nah Kennenlehren en Gemeenschap bill, in de sück beid schätzen lehrt hemm.

Ofschons sien Fru ut ansehn Huus stamm un Melanchthon as Perfesser an de Universität goot verdeen, geev dat in dat Huus Melanchthon nie nich en grötteren Wohlstand. Stännig Besöök vun Universitätsangehörigen, de sück bi diskuteeren Dischrunnen in dat Huus vun Melanchthon versammeln deen, jung Studenten, de Melanchthon in sien „schola domestica“ as persönlich Mentor ünnerrichten un versörgen dee, hemm dat finanzielle Budget vun den Huusholt leeg hollen

In sien 43. Levensjohr wahn Melanchthon wiels söss Week in dit Huus in Schmalkalden

Melanchthon kreeg dör sien Wirken in Wittenbarg bald e so hooch Ansehn, dat hüm Angebote vun anner Universitäten in Düütschland un Europa ünnerbreedt wurrn. Johann Friedrich I. (Sassen) wull den ansehn Perfesser aber in Wittenbarg hollen un hett up dat Grundstück vun sien „Bude“ 1536 en standesgemäß Huus, dat hüüd as Melanchthonhuus in Wittenbarg bekannt ist. As de Familie 1537 in dit Huus intrecken dee, harr dat Ehepaar all de Kinner Anna (* 24. August 1522; † 27. Februar 1547), Philipp (* 21. Februar 1525; † 3. Oktober 1605 in Wittenbarg), Georg (* 25. November 1527 in Wittenbarg; † 1529) un Magdalena (* 19. Juli 1531; † 12. September 1576). As Familienvörstand hett he sück mit Hengaav mit sien leev Kinner befaat un de Sörg um de Kinner hett dat Ehepaar Melanchthon tosaamen schweißt. As Vader hett he an slaaploos Nachten leeden, as sien tweet Söhn Georg all nah twee Johren storven is un as sien eerstboren Dochter, de he sülvst allsiedig utbillen dee, en unglückelg Ehe mit den ehmalgen Schöler vun Melanchthon Georg Sabinus, den Grünnensdirekter vun de Universität Königsbarg, ingung. Dat Tosommenleven mit Melanchthon weer aber ok nich immer eenfach. So kunne he, wenn hüm wat gegen den Streek gung, düchtig düll wurrn. Dat kreeg ok sien Söhn Philipp to spören, as de sück stillkens mit Margaretha Kuffner ut Leipzig verloben dee. Dor sörg de Vader denn all vör, dat dat nich to en Ehe kommen dee.

De immer Verantwortung för anner Minschen föhlen Melanchthon hemm sien Plichten as Huusvader un Ehemann Last un Sörg brocht. Neben sien wiederhen vörhannen Toversicht in de Försörg un Warmhartigkeit vun Gott hulp hüm sien försörglich Fru. As se an' 11. Oktober 1557 starven dee un de langjohrig Familienfrüend Joachim Camerarius de Öllere dat Melanchthon, de in Worms bi dat letzt groot Religionsgespräch dorbi weer, hüm dat an' 27. Oktober mitdeelen dee, weer dat för hüm en groot Verlust un hett hüm ok wat Levensmoot nommen.

Krankheiten un Dood

Dat Graff vun Philipp Melanchthon in de Slottkark Wittenbarg

Melanchthon weer vun en fien Statur un maak dorto mit sien leise Stimm immer den Indruck vun en stark Gefährdung. In' krassen Gegensatz dorto stunn aber sien Arbeitsleistung un sien Toigkeit bi Verhandlungen. De ständige Överbelastung bleev aber ok nich ahn Folgen. All in de Jöögd hett he ünner Slaaplosigkeit un weer todem up en utwagen Schoonkost anwiest

In' Fröhsömmer 1540 wurr he up de Reis to dat Hagenauer Religionsgespräch in Weimar swoor krank. Luther is denn to'n Trost spennen to Melanchthon un funn hüm ohnmächtig, mit infallen Gesicht un braken Oogen. Vun dissen Swaakheitsanfall hett he sück aber weer verhaalt un kunn sien Arbeit fortsetten. Up en Reis nah Regensborg in' März 1541 is sien Reisewagen umkippt un he wurr swoor besehrt, de hüm denn ok en Tiet lang bi dat Schrieven behinnern dee un dat Rutkommen vun sien Akten över de Verhandlungen bi den Regensborger Rieksdtag rutschuuven deen.

Von en Reise nah Leipzig in dat Johr 1560 keem he an' 4. April mit en Verkollen torüch. Wiels de Nacht van' 7. up den 8. April kreeg he Fever, dat mit kört Ünnerbreeken immer weer torüch keem. Trotz de Betrüen dör sien Dochter Magdalena un sien Schweegersöhn Dr. Caspar Peucer gungen sein Kräfte immer mehr bargdaal. An' 11. un 12. April 1560 hull he letztmals Vörlesungen un Anspraken. An' 14. April wull he nochmals en Vörlesung hollen, doch de wurr ahn sien Infloot afsett. An' 19. April hemm sück Dochter un Schwegersöhn mit den Huusfrüend Joachim Camerarius um Melanchthon in sien Huus versammelt, um hüm dat letzte Geleit to geven. Vör dat Huus hemm Studenten för hör Perfesser beet. Gegen 19 Ühr wurrn Hann un Fööt kolt un sien Puls hett utsett.

Nah en Gedächtnisread vun den Medizinperfesser Veit Winsheim funn he an de Siet vun sien ehmalgen Mitstrieder Martin Luther in de Slottkark Wittenbarg sien letzte Ruhestäe.

Autographen vun Melanchthon wurrn ünner annern in de Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek in Hannober verwohrt.

Wirken un Infloot

Kopp vun de Melanchton-Statue an dat Lessing-Gymnasium in Frankfort/M

De Lehrer vun Düütschland

As Melanchthon 1518 sien Antrittsreed vör dat versammelt Publikum vun de Wittenbarger Universität hull, hett he sück all to en Studienreform ütert, de dat olt Lehrsystem in de Folg besiedigen dee. Sien pädagogisch Hööftanliggen weern de individuelle Betrüen vun de Studienanfänger dör Präzeptoren un dat Scholen vun de spraaklich Utdrucksfähigkeit. As Rekter vun de Universität Wittenbarg sörg Melanchthon 1523/24 för en nee Studienordnung, tonächst för de Philosophische Fakultät. Dorbi stell he klar, dat de klassisch-humanistische Bildung för evangeelsch Theologen unerlässlich weer.

Melanchthon weer Lehrer ut Liedenschap. Sien gewaltig Wiel he so völ wuss, kunn he up völ Rebeeden Vörlesungen hollen. He kunn dorbi ut en riek Spektrum an Achtergrundweten torüchgriepen un Tosommenhänge goot dorstellen. För den Greeksch- un Latienünnerricht hett Melanchthon Grammatiken verfaat, de an tallriek Scholen, ok in't Utland, bruukt wurrn. Neben Kommentaren to antik Schrievers schreev he ok wichtig Lehrböker to Facken as Rhetorik, Ethik, Physik, Geschichte, Geographie un Astrologie. In völ Scholen vun dat 16. Johrhunnert weern sien Böker as Ünnerrichtsstoff vörschreven, so dat he all to Leevtieden as „Praeceptor Germaniae“ (Lehrer vun Düütschland) beschreven wurr. As Lehrer an de Wittenbarger Universität hett he vör allen up de Kenntnis vun de nipp un nau Woortbedüüden un up en klar Spraak Wert leggt. Dorbi hett he de Ansicht vertreden, dat man nich up Grundlaag vun de Bibel Theologie bedrieven kunn, ahn de olt dree Spraaken to beherrschen, all anner weer dumm Tüüch.

Melanchthon hett sück aber nich blots um de tokünftig Lehrer kümmert, sonnern hett sück ok bi de grünnen vun Scholen (1524 in Meideborg, 1525 in Eisleben un 1526 in Nürnbarg) bedeeligt un hett deren Schoolordnungen upstellt. He hett de Prinzipien entworfen, up de de Scholen footen sullen:

• Ünnerrichtsspraak is Latiensch.
• De Schöler söllt nich mit to völ Lernstoff belast wurrn. Wichtig sünd Gründlichkeit un Wedderhalen.
• De Schöler wurrn nah Öller un Weten up dree Klassen updeelt; eerst wenn se dat Lernteel reckt hemm, kommt se in de nächsthöhgere Klass.

Wiederhen weer he för sien Kurfürsten ünnerwegens un hett Karken un Scholen besöcht. Dorbi hett he de Schoolsituatschoon prüüft un up Missstände mit Verbeterungsvörslääg reageert. Mit de Bövere School St. Egidien in Nürnbarg hett Melanchthon sogar en nee Schooltyp begrünnd, de to de Oorform vun dat düütsch Gymnasium wurrn sull. In sien latiensch Festreed to dat Inweehn vun de School an' 23. Mai 1526 wies he den Wert vun de Wetenschap för de Staats- un Karkenkunst up. Dit eerst Gymnasium gifft dat hüüd noch ünner de Naam Melanchthon-Gymnasium, wenn ok an anner Stäe un wiederhen is Latiensch af de 5. Klass Plichtfack.

De Reformater

Melanchthon hett Luther 1518 bi de Heidelbarger Disputatschoon kennen lehrt. Luther, de dör dat Rutbringen vun de 95 Thesen all 1517 anfungen harr, de Kark to reformeeren, funn in Melanchthon as Reformer vun dat Billenswesen en ergänzende Persönlichkeit för de Erneeern vun de Kark. Vun Luther, so hett Melanchthon sülvst seggt, harr he dat Evangelium lehrt. Ab de beid weern bannig ünnerscheedlich. Wiels Luther kräftig, korpulent, faken pulternd un volksnah weer, wirk Melanchthon sensibel, licht to besehren un fien. Luther hatt sück af un to över de Vörsichtigkeit vun den 14 Johr jüngeren Mitstrieder argert, wogegen Melanchthon gelegentlich ünner de groff un aggressiv Oort vun luther lieden dee. Trotz alledem hemm sück de beidbannig schätzt un wussen ok jewiels um de Vörtüüg un Stärken vun den annern. Dat letzt sück ok anhand vun de Översetten vun dat Nee Testament dör Luther in' Harvst 1521 ut de Wartborg nahvulltrecken, as Melanchthon de Dörsicht un de linguistische Korrektur vörnommen hett. Later folg de Översetten vun dat Olt Testament un 1534 keem denn de Lutherbibel herut.

All 1519 hett Melanchthon Luther to de Leipziger Disputatschoon begleit. 1521 broch he de eerste systematische Dorstellen vun de reformatorsch Theologie (Loci communes rerum theologicarum) herut. Dormit weern de Hööftpunkte vun de reformatorsch Ideen formuleert un de eerste inflootriek Dogmatik vun de evangeelsch Kark verfaat, de in den Johren 1535, 1543 un 1559 nee överarbeit un anpasst wurr.

1529 övernehm Melanchthon de Rull vun den Verhandlungsführer vun de Reformatschoon up den Rieksdag to Speyer, wiel Luther as Geächteter an de Verhandlungen nich deelnehmen kunn. Wiederhen nehm Melanchthon an dat Marburger Religionsgespräch deel, bi dat Luther un he in' Oktober 1529 den Swiezer Reformater Ulrich Zwingli drapen deen. Wiels man up völ Rebeeden Övereenstimmen faststellen dee, etwa bi de Dööpt oder de Beichte, bleev dat Verständnis vun dat Abendmahl, also de Fraag, of Christus real oder symbolisch in Wien un Brot anwesend is, apen. Vör allen wegen dissen Strietpunkt hemm sück later reformeerte un luthersche Karken entwickelt.

Later weer Melanchthon an dat Wormser un Regensburger Religionsgespräch bedeeligt, wo aber kien Verständigung mit de Oltgläubigen reckt wurrn kunn. Sien Anliggen weer dorbi immer, de Reformen ünner bewussten Verzicht up Gewalt dörtosetten (ofschons he sück later för de Doodsstraaf för de Dööper utspreken dee) un de Eenheit vun de Kark to erhollen. Dat weer ok de Grund för sien entgegenkommen Verhollen up den Augsborger Rieksdag as ok later tegenöver de Katholiken in de Leipziger Artikeln. Sien diplomatisch Wesen un Geschick bewies he bi dat Affaaten vun den Torgauer Artikel, de Confessio Augustana, de Apologie der Confessio Augustana un den Tractatus de potestate et primatu Papae (Traktat över de Gewalt un den Primat vun den Paapst), de to de grundleggend evangeelsch Bekenntnisschriften tellen un to den Spood vun de Reformatschoon bidragen hemm. Gemeensam mit Martin Bucer hett he 1543 in de Waterborg to Buschhoven twee Reformatschonsschriften (Einfaltigs Bedencken, ok Kölner Reformation nömmt) för den Kölner Arzbischop Hermann V. von Wied verfaat. De Bemöhen bleeven ahn Spood, de Spannungen tüschen de Parteien wurrn immer starker. 1546/47 keem dat to'n Schmalkaldischen Krieg tüschen den kathoolschen Kaiser Karl V. un den evangeelschen Fürsten.

Ok de theologischen Forderungen vun de reformatorsch Dööperbewegen hett Melanchthon aflehnt, ofschons he in sien,fröhere Johren in Wittenbarg sülvst noch Twiefel an de Kindsdööp harr. As sück 1530 de Gothaer Reformater Friedrich Myconius mit sien Bedenken in Betoog up de Verfolgung vun de Dööper mit Breef an Melanchthon wennen dee, hett de de loopen Verfolgen aber rechtfertigt. In dat glieker Johr hett Melanchthon ok de Confessio Augustana verfaat, in de de Dööper as Ketzer verdammt wurrn. Een Jahr later hett Melanchthon up Anfordern vun den sassischen Kurfürsten en utführlich Gootachten över den Gebruuk vun de Doodsstraaf tegen de Dööper schreven. In’ Winter 1535/36 weer he ok in Jena sülvst in en Perzess gegen en Grupp vun Döpper bi ween, ünner de sück ok de Döringer Dööperführer Hans Peißker befunn Peißker un twee wiedere wurrn sluutend foltert un an 28. Januar 1536 wurrn se henricht.

Anner Utnannersetten muss mit eegen Schöler utfechten, de hüm nah den Dood vun Martin Luther un sien kompromissbereit Hollen tegenöver den Augsborger Interim 1548 Verrat an de wohre Lehre vun Luther vörsmieten deen: Melanchthon harr Togeständnisse maakt, etwa dat en evangeelsch Pfarrer en Chorrock dragen drüff. Melanchthon hull sückse Fragen för Adiaphora, d. h. för buterlich und neben de Saak- Aber sien binnerprotestantisch Gegner hullen jeden Kompromiss för Verrat un Rückkehr to dat Paapstdom. Neben den „adiaphoristischen“ Striet harr Melanchthon mit den Gnesiolutheranern in sien letzt Levensjohren wiedere Striedereen uttofechten. De hüm tonehmend to en binnere Enttäuschung un Verbitterung führen deen. Nah dat Oordeel vun Adolf von Harnack harr he sück dat aber sülvst totoschrieven, wiel he sück bispeelswies hensichtlich de Abendmahlslehre (Konsekratschoon) tonehmend vun de Positschoon vun Martin Luther entfeernt harr un kört vör sien Dood sogot willens weer, dorgegen apenlich uptotreeden (to’n Bispeel indem he im Abendmahlsstriet vun Bremen för de Positschoon vun Albert Hardenberg intreeden is).

Warkutwahl

Titelsiet vun de Loci praecipui theologici van 1552

• Institutiones Graecae grammaticae 1518
• Loci communes rerum theologicarum 1521
• Unterricht der Visitatoren an die Pfarrherren im Kurfürstentum Sachsen 1527
• Confessio Augustana 1530
• Apologie der Confessio Augustana 1531
• Liber Johannis de Sacro Busto, de sphaera. Addita est praefatio in eundem librum Philippi Mel. ad Simonem Gryneum (Impressum Vitebergae : per Iosephum Clug, 1531)
• Tractatus de potestate et primatu Papae (Traktat über die Gewalt und den Primat des Papstes) 1537
• Von der Kierchen und alten Kierchenleren. Das die Fursten aus Gottes beuelh vnd gebot schuldig sind; Widder den unreinen Bapsts Celibat und verbot der Priesterche, 1540 (Digitalisat)
• Tetrabiblos 1553 (Herutgever vun Claudius Ptolemäus sien veerbandig Wark vun de Astrologie, verfaat ca. 150 n. Chr.) ISBN 978-3-925100-17-8
• Heubtartikel Christlicher Lere. Melanchthons düütsch Faaten vun sien Loci theologici, nah den Autograph un den Originaldruck van 1553, ISBN 978-3-374-01950-2
• Examen eorum, qui oudiuntur ante ritum publicae ordinotionis, qua commendatur eis ministerium EVANGELLI: Traditum Vuitebergae, Anno 1554, in Opolska Biblioteka Cyfrowa
• Process, wie es soll gehalten werden mit den Widertäuffern Worms 1557 (Digitalisat)

Kritische Warkutgaven

• Melanchthons Werke in Auswahl, 7 Bände; hrsg. vun Robert Stupperich. Gütersloh 1951–1975.
• Melanchthon deutsch, 4 Bände; hrsg. vun Michael Beyer, Stefan Rhein, Günther Wartenberg. Leipzig 1997–2012.
• Melanchthons Briefwechsel. Kritische un kommenteert Gesamtutgaav in 47 Bänden. In’ Updrag vun de Heidelbarger Akademie vun de Wetenschapen hrsg. vun Heinz Scheible un Christine Mundhenk. Frommann-Holzboog, Stuttgart-Bad Cannstatt 1977 ff., ISBN 978-3-7728-0631-5
• Elementa Rhetorices. Grundbegriffe der Rhetorik. Hrsg., översett un kommenteert vun Volkhard Wels (= Bibliothek der seltenen Texte. Bd. 7). Weidler, Berlin 2001, ISBN 3-89693-185-7, (2. Uplaag, online to sehn).

Sonstiges

Gedenkstäen un Denkmalen

Melanchthon-Statue an dat „Bruutportal“ vun de Margarethenkark in Gotha

Melanchthon-Denkmal up den Marktplatz vun de Lutherstadt Wittenbarg

Melanchthon-Büste an dat Philipp-Melanchthon-Gymnasium in Herzberg

• Melanchthonhuus in Bretten, wurr 1897 an de Stäe vun dat 1689 afbrennt Gebortshuus vun de Reformater erricht
• Wahn- un Starvenshuus in de Lutherstadt Wittenbarg
• Statue in Sandsteen för Nürnbarg, Entwurf Jacob Daniel Burgschmiet 1826
• Statue up den Marktplatz vun de Lutherstadt Wittenbarg, Entwurf Friedrich Drake 1865
• Statue vör de Stiftskark in Bretten
• Statue vör de Johann-Peter-Hebel-School in Bretten
• Büst vun Melanchthon in de Aula vun de Martin Luther Universität Halle-Wittenbarg 1930 vun Gerhard Marcks un Melanchthonianum-Gebäude vun de Uni Halle
• Gedenktafel an de Südsiet vun de Burse (Tübingen)
• Baldachinfigur an dat „Bruutprotal“ vun de Margarethenkark in Gotha vun Christian Behrens (um 1900)
• Melanchthonplatz in Berlin Spandau

Melanchthon-Pries vun de Stadt Bretten

To Ehren vun hör groot Söhn verleht de Gebortsstadt vun Melanchthon all dree Johr de Melanchthonpries vun de Stadt Bretten.

Gedenkdaag

• Evangeelsch Kark in Düütschland: Sien Doodsdag, de 19. April
• Evangeelsch-Lutherisch Kark Amerika: To glieker Tiet mit den Gedenkdag vun de Övergaav vun de Augsburgisch Konfession, den 25. Juni
• Lutherische Kark – Missouri-Synode: Sien Gebortsdag, de 16. Februar

Literatur

• Otto Beuttenmüller: Nachkommen Philipp Melanchthons: eine genealogische Sammlung. Verlag Regionalkultur, Ubstadt-Weiher 1997, ISBN 3-929366-45-2.
• Uwe Birnstein: Der Humanist. Was Philipp Melanchthon Europa lehrte. Wichern, Berlin 2010, ISBN 978-3-88981-282-7.
• Uwe Birnstein (Hrsg.): Melanchthon klug & weise. Seine besten Zitate. Evangelische Verlagsanstalt, Leipzig 2010, ISBN 978-3-374-02753-8.
• Friedrich August Eckstein: Rede bei der Gedächtnisfeier des Todestages Philipp Melanchthons, gesprochen am 17. April 1860. Halle 1860, S. 40–46. (Programm Halle Latina)
• Günter Frank, Sebastian Lalla (Hrsg.): Fragmenta Melanchthoniana. 3 Bände. Verlag Regionalkultur, Ubstadt-Weiher 2003, ISBN 3-89735-228-1, ISBN 3-89735-240-0, ISBN 3-89735-456-X (Vördragsreeg to de Person un to'n historschen Kontext vun Melanchthon).
• Martin Greschat: Philipp Melanchthon, Theologe, Pädagoge und Humanist. Gütersloher Verlagshaus, 2010, ISBN 978-3-579-08091-8.
• Horst Jesse: Leben und Wirken des Philipp Melanchthon. Dr. Martin Luthers theologischer Weggefährte. Herbert Utz, München 2005, ISBN 3-8316-1205-6.
• Martin H. Jung: Philipp Melanchthon und seine Zeit. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2010, ISBN 978-3-525-55006-9 (Rezension).
• Sönke Lorenz, Reinhold Rieger, Ernst Seidl, Karlheinz Wiegmann (Hrsg.): Vom Schüler der Burse zum „Lehrer Deutschlands“. Tübingen 2010, ISBN 978-3-941818-00-2.
• Predigerseminar der Lutherstadt Wittenberg (Hrsg.): „Man weiß so wenig über ihn“. Philipp Melanchthon, ein Mensch zwischen Angst und Zuversicht. 2. Uplaag. Drei-Kastanien-Verlag, Wittenbarg 2004, ISBN 3-9804492-9-7.
• Stefan Rhein: Philipp Melanchthon. Drei-Kastanien-Verlag, Wittenbarg 1997, ISBN 3-9804492-5-4.
• Heinz Scheible: Philipp Melanchthon. Leben und Werk in Bildern (dt., franz., engl.). Landesbildstelle Baden, Karlsruhe 1998, ISBN 3-89116-040-2.
• Günther R. Schmidt: Philippus Melanchthon (1497–1560). In: Henning Schröer, Dietrich Zilleßen (Hrsg.): Klassiker der Religionspädagogik. Frankfort an'n Main 1989, ISBN 3-425-07711-2, S. 23ff.
• Günther R. Schmidt (Hrsg.): Philipp Melanchthon. Glaube und Bildung. Reclam, Stuttgart 1989, ISBN 3-15-008609-4.
• Heike Schmoll: Gelehrter und Lehrer. In: Frankfurter Allgemeine Zeitung. 17. April 2010, S. 11.
• Hans-Rüdiger Schwab: Philipp Melanchthon. Der Lehrer Deutschlands. Ein biographisches Lesebuch. DTV, München 1997, ISBN 3-423-02415-1.
• Friedrich Schweitzer, Sönke Lorenz, Ernst Seidl (Hrsg.): Philipp Melanchthon. Seine Bedeutung für Kirche und Theologie, Bildung und Wissenschaft. Neukirchener, Neukirchen-Vluyn 2010, ISBN 978-3-7887-2464-1
• Gerhard Schwinge: Melanchthon in der Druckgraphik. Eine Auswahl aus dem 17. bis 19. Jahrhundert. Hrsg. von Günter Frank. Verlag Regionalkultur, Ubstadt-Weiher 2000, ISBN 3-89735-131-5.
• Hermann-Adolf Stempel: Melanchthon. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 5, Bautz, Herzberg 1993, ISBN 3-88309-043-3, Sp. 1184–1188.
• Robert Stupperich: Melanchthon, Philipp. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 16, Duncker & Humblot, Berlin 1990, ISBN 3-428-00197-4, S. 741–745.
• Robert Stupperich: Philipp Melanchthon. Gelehrter und Politiker. Muster-Schmidt, Chöttingen 1996, ISBN 3-7881-0147-4.
• Julius August Wagenmann: Melanchthon, Philipp. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 21, Duncker & Humblot, Leipzig 1885, S. 268–279.
• Melanchton, Philipp. In: Johann Heinrich Zedler: Grosses vollständiges Universal-Lexicon Aller Wissenschafften und Künste. Band 20, Leipzig 1739, Spalte 420–442.

Weblenken

Philipp Melanchthon. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• DNB-Katalog
• Warken vun un över Philipp Melanchthon in de Düütsch Digitale Bibliothek
• Druckschriften vun un över Philipp Melanchthon in dat VD 16
• Warken vun Philipp Melanchthon in dat Project Gutenberg
• Regesten Melanchthon sien Breefwessel (Datenbankabffraag)
• Melanchthonhuus Lutherstadt Wittenbarg – Stiftung Luthergedenkstätten in Sassen-Anholt
• Melanchthon-Huus Bretten
• Melanchthon-Forschungsstäe vun de Heidelbarger Akademie vun den Wetenschapen
• Jubiläumsseite 1997: Melanchthon sien Wirken un sien Tiet (inkl. wiederführen Lenken)