Rosenstrasse

Rosenstrasse (op Platt so veel as „Rosenstraat“; dt. Titel: Rosenstraße) is en Filmdrama ut dat Johr 2003, dat op den so nöömten Rosenstraße-Protest baseert, de in’t Johr 1943 in Berlin stattfunnen hett. De Film is vun de Studio Hamburg Letterbox Filmproduktion un vun de Tele-München (TMG) produzeert worrn.

Filmdaten
Plattdüütsch Titel:	—
Originaltitel:	Rosenstrasse
Düütsch Titel:	Rosenstraße
Produkschoonsland:	Düütschland Nedderlannen
Johr vun’t Rutkamen:	2003
Läng:	135 Minuten
Originalspraak:	Düütsch Engelsch
Öllersfreegaav in Düütschland:	FSK 12
Filmkru
Speelbaas:	Margarethe von Trotta
Dreihbook:	Margarethe von Trotta Pamela Katz
Produkschoon:	Henrik Meyer Richard Schöps Markus Zimmer
Musik:	Loek Dikker
Kamera:	Franz Rath
Snitt:	Corina Dietz
Dorstellers
Katja Riemann: Lena Fischer (33 J.) Doris Schade: Lena Fischer (90 J.) Jutta Lampe: Ruth Weinstein (60 J.) Svea Lohde: Ruth Weinstein (8 J.) Martin Feifel: Fabian Fischer Maria Schrader: Hannah Jürgen Vogel: Arthur von Eschenbach Hans-Peter Hallwachs: sien Vadder Martin Wuttke: Joseph Goebbels Rainer Strecker: SS-Mann Schneider Nina Kunzendorf: Litzy Peter Ender: Schupo Thekla Reuten: Klara Singer Lena Stolze: Miriam Süßmann Jan Decleir: Nathan Goldberg Jutta Wachowiak: Frau Goldberg Fedja von Huet: Luis Marquez Carola Regnier: Rachel Rosenbauer

Inholt

Ruth leevt in New York un hett jüst ehrn Ehmann verloren. Dorophen besinnt se sik op eenmol torüch op ehr juudschen Wörteln – op en baanig extreme Wies, as ehr Kinner meent. Se ist so dull vergrellt un verbittert, dat se sogor ehr Dochter Hannah verbeden will, ehrn nich-juudschen Fründ Luis to heiraten, wat Hannah natürlich nich verstahn kann. Wiel de Truerzeremonie dröpt Hannah en Verwandte, vun de se bit dorhen nichts weten hett. Dorbi warrt ehr klor, dat se ok över ehr Mudder Ruth un ehr torüchliggen Leven nie wat to hören kregen hett. Se versöcht, vun ehr Mudder mehr ruttokriegen, man se blockt af un vergraavt lever ehr Weten in sik.

As Hannah nu aver vun en Fro, Lena Fischer, höört hett, de ehr Mudder in’n Tweeten Weltkrieg vör de Nazis reddt hett, warrt se neeschierig. Se fangt an natoforschen und kriggt rut, dat de Fro noch leevt un in de Twüschentiet 90 Johr oolt is un in Berlin leevt. Se nimmt Kuntakt mit ehr op un fraagt ehr na ehr Beleevnissen mit de Herrschop vun’n Natschonalsozialismus ut, ahn toeerst ehr Identität to verraden.

So kriggt Hannah na un na mit, wat 1943 in de Berliner Rosenstraße aflopen is, woneem to de Tiet juudsche Mannslüüd un jemehr Anhörigen ut so nöömte Mischehn tosamendreven un ünner Arrest stellt weern. Ok Ruth, ehr Mudder, de dormols eerst 8 Johr oolt weer, hett to de Lüüd höört, de dorvun bedrapen weern, vun wegen dat ehr egen Mudder ok to de Fangenen in de Rosenstraat höör. Op sik alleen stellt hett se Toflucht söcht un bi Lena ok funnen, de sülvst ehrn Ehmann vermissen de un versöcht hett mit Help vun ehrn Broder Arthur op de Lüüd intowirken, de dat Seggen harrn.

Jemehr mehr Ehfroons keemen na un na vör dat Huus in de Rosenstraat tosamen, woneem se toeerst still tosamenstünnen, üm dorop to töven, dat jemehr Ehmannslüüd free laten warrt, bi9t denn ok jemehr mehr Protest luud worrn is. Wohrhaftig, so warrt Hannah wies, sünd an’t Enn de Lüüd freelaten worrn. Man, för eenige Lüüd keem dat go’e Enn to laat, vun wegen dat en poor vun de Fangenen al in de Vernichtungslagers deporteert weern. Dorünner weer ok de Mudder vun Ruth. Toeerst is se bi Lena bleven, de ehr aver nie verkloren künn, wat de Nazis ehr Mudder andoon hebbt. Un opletzt müss se Ruth na Amerika schicken.

Lena markt bald, wokeen Hannah is. De nimmt nu, nadem se na all de Johtteihnten den Kuntakt to Lena herstellt hett, de Rull vun’n Vermiddler is. Se Kriggt vun Lena en Ring vun dormols mit, mit den grote Bedüden verbunnen is. Dormit överbringt Hannah de Gröten vun Lena an ehr Mudder un kann op den Weg wenigstens en Deel vun de Verbittern vun de torüchliggen Begeevnissen minnern.

Kritik

De Film is vun Historikers düchtig mit Kritik bedacht worrn. Dat weer utlöst dör en tafel, de to Anfang wiest warrt. Dorop steiht, dat de Dorstellen vun de Vörgäng 1943 authentisch weern. Wolfgang Benz schreev in de Süddeutschen Zeitung: „Unterhaltung, der freie Umgang mit historischem Stoff, ist legitim. Aber im Vorspann den Eindruck zu erwecken, das Gebotene sei authentisch und habe sich so zugetragen, dann die Geschichte auf den Kopf zu stellen und neue Mythen zu erfinden, das ist unredlich und macht Aufklärung zur Klamotte.“ En annern Kritiker, Rüdiger Suchsland, güng in de glieke Richt: „ROSENSTRASSE bestätigt so ziemlich jeden Einwand, der sich überhaupt gegen Spielfilme über reale Ereignisse während der Nazi-Zeit vorbringen lässt: Er zeigt nicht einen einzigen der über 6 Millionen Toten, er zeigt Nazis nur als harmlose Fratzen, er zeigt nicht die Mörder und die Opfer, sondern die Überlebenden und die Retter.“

De Historikerin Beate Meyer wiest in en utföhrliche Dostellen to’n Film mehrere Fehlers op. Dat gellt as seker, dat de grote Mehrheit vun de Juden, de in de Rosenstraat fasthollen weern, nich de Plicht harrn, den Judensteern to drägen un em ok nich dragen hebbt. In dissen Tosamenhang ziteert en vun de Froons gegenöver en Gestapo-Mann verkehrt de Nürnberger Rassengesetten vun 1935, den Status vun en priviligeerte Mischeh geev dat neemlich nich vör 1938. De Gefahr, de de Fronslüüd dör de Maschiengewehr gegenöver stahn hebbt, un jemehr „Mörder, Mörder“ Ropen, wat as aktiven Wedderstand düüt warrn künn, is histoorsch nich natowiesen. De Film legg butendem en verkehrte Spoor, vun wegen dat de Aftransport vun fiefuntwintig Mannslüüd na Auschwitz dorstellt, aver nich wiest, dat se torüchkamen sünd. Wieter warrt in den Film nich dorstellt, dat de dorstellte Redden blots to’n Deel Spood harr: Anfang 1945 weern de juudschen Ehpartners in’n Oosten deporteert un sünd den Tod blots üm en Hoor utneiht, vun wegen dat de Rode Armee so gau vörrückt is. De vun naamhafte Historikers vörbröchte Interpretatschoon vun de „Fabrikatschoon“, na de de 1943 in de Rosenstraat fasthollen juudschen Ehpartners blots kontrolleert un dorna free laten weern, warrt in’n Film gor nich ansnackt.

Bi Mischehen weer dat tomeist so, dat – na Definitschoon vun de Natschonalsozialistischen Rassengesetten – de Ehmann juudsch weer. In Wohrheit weern dat faken ok de „düütschblödigen“ Fronslüüd, de den Druck nich afkünnen un de Scheden inleiden deen, wiel in den Film dit Verhollen op den Mannslüüd betogen warrt un dormit de Wirklichkeit nich richtig weddergifft. Tosätzlich warrt in’n Film en feministisch-solidaarsch Verhollen inföögt, vun wegen dat Ruth vun Fronslüüd reddt warrt.

Beate Meyer kritisser, dat de Film de Utopie vun en spoodrieken Wedderstand wiesen de un dordör tietgenöss’sche Hapen un Mythen in den histoorschen Stoff inbringt. De Fraag leet den Tokieker mit de Fraag alleen, „wie es denn eigentlich zum Judenmord kommen konnte, wenn es doch nur sieben Tage der Standhaftigkeit bedurfte, ihn zu verhindern.“ Twievel harrn de meisten Historiker ok an de Interpretatschoon, dat to de Tiet de to’n groten Deel dörföhrte Deportatschoon vun düütsche Juden un de Holocaust noch dör en solke Demonstratschoon wirksom harr ophollen warrn künnt.

Achtergrund

Margarethe von Trotta hett mehrere Johren naforscht, üm persönlich mit Tiettügen mit to snacken un jemehr Geschichten un de Achtergrünnen vun enkelte Schicksalen ruttofinnen. Disse Geschichten verknütt se in den Film mit fiktive Figuren. Se sülvst betekent Rosenstrasse as en Leevfilm op verschedene Even, bi den dat üm en Ehpartner geiht, man ok üm de Leev twüschen Dochter un Mudder oder twüschen Broder un Süster.

Dat Oparbeiten vun dat histoorsche Begeevnis warrt in’n Film vun en Rahmengeschicht ümspunnen, de in de hüütigen Tiet speelt. Dordör gifft de Film de Mööglichkeit, bi’t Vertellen dör de Figur Hannah to reflekteeren. Se deent dorbi as Verbinnen twüschen de hüütige Sicht un de Gedanken vun de, de dormols bedrapen weern.

Utteken

Liekers, dat de Film vun Sieten vun de Historikers bannig in deels harde Kritik keem, hett he eenigen Spood hatt un weer tohopen för acht Filmpriesen vörslahn. Uttekent worrn is Rosenstrasse mit fief Priesen:

• 2003: mit den SIGNIS-Award – Honorable Mention vun de Filmfestspelen vun Venedig för Margarethe von Trotta
• 2003: mit den UNICEF Award vun de Filmfestspelen vun Venedig för Margarethe von Trotta
• 2003: mit den Coppa Volpi in de Kategorie Beste Schauspelersche för Katja Riemann
• 2004: mit den David di Donatello Filmpries in de Kategorie Best europääsch Film för Margarethe von Trotta
• 2004: mit den Bayerischen Filmpries in de Kategorie Beste Kamera för Franz Rath

Literatur

• Thilo Wydra: Rosenstraße – Die Geschichte. Die Hintergründe. Die Regisseurin. Nicolai, Berlin 2003, ISBN 3894790865
• Beate Meyer: Geschichte im Film: Judenverfolgung, Mischehen und der Protest in der Rosenstraße 1943. In: Zeitschrift für Geschichtsforschung 52(2004), S. 23-36

Weblenken

• Rosenstrasse in de Internet Movie Database (engelsch)
• Filmheft vun de düütschen Bundszentrale för politische Bildung (PDF)