Spartacus (1960)

Spartacus is de Titel vun en US-amerikaanschen Monumental- un Historienfilm ut dat Johr 1960. De Inholt baseert op de Begeevnissen üm den Opstand vun de Slaven in’t antike Rom. In den Film geiht dat üm de histoorsche Figur Spartacus, över den aver blots wenig bekannt is. De Dorstellen vun sien Leven is dorüm to’n gröttsten Deel utdacht. Dat Dreihbook baseert op den Roman Spartacus vun Howard Fast.

Filmdaten
Plattdüütsch Titel:	—
Originaltitel:	Spartacus
Düütsch Titel:	Spartacus
Produkschoonsland:	USA
Johr vun’t Rutkamen:	1960
Läng:	198 Minuten
Originalspraak:	Engelsch
Öllersfreegaav in Düütschland:	FSK 12 (fröher: 16)
Filmkru
Speelbaas:	Stanley Kubrick
Dreihbook:	Dalton Trumbo
Produkschoon:	Edward Lewis / Universal
Musik:	Alex North
Kamera:	Russell Metty Clifford Stine
Snitt:	Robert Lawrence
Dorstellers
Kirk Douglas: Spartacus Laurence Olivier: Marcus Crassus Jean Simmons: Varinia Charles Laughton: Sempronius Gracchus Peter Ustinov: Lentulus Batiatus Charles McGraw: Marcellus John Gavin: Julius Caesar John Ireland: Crixus Herbert Lom: Tigranes Levantus Woody Strode: Draba Tony Curtis: Antoninus John Dall: Marcus Publius Glabrus Robert J. Wilke: Wachtmann Nick Dennis: Dionysius John Hoyt: Offizeer Caius Dayton Lummis: Summachus Frederick Worlock: Laelius

Inholt

Spartacus is en Slaav, de sülvst Söhn vun Slaven is un siet sien fröheste Kindheit nix anners kennt as de Dwangsarbeit in’n Bargbo. Een Dag warrt he an de Gladiatorenschool vun Lentulus Batiatus verköfft un warrt dor to’n Gladiator utbillt. In de School in Capua warrt he wies, woans Slaven ünnerdrückt un africht warrt, een Dag in en Arena vör vele dekadente Lüüd op Leven un Dood gegenenanner to kämpen. Eenmol kriggt he de Slaavsche Varinia in sien Zell, mit de he sik as’n richtigen Mann vergnögen schall, man he wehrt sik dorgegen mit de Wöör, dat he keen Deert is. As aver de Feldheer Marcus Licinius Crassus na de School to Besöök kummt, schall Spartacus – ofschoonst dat in de Gladiatorenschool an sik nich maakt warrt – op Leven un Dood gegen den afrikaanschen Slaav Draba kämpen. As Spartacus henfallt, maakt Draba em aver nich dood, man he richt sien Dreetacken gegen Crassus un warrt dorophen vun de Wachtlüüd doodmaakt.

Korte Tiet later höört Spartacus, dat Varinia an Crassus verköfft worrn is un nu na Rom bröcht warrt. Dat is för Spartacus to veel: he grippt den Utbillner an un makkt em an de Siet. Mit em staht ok de annern Slaven op un fangt en Revolte gegen dat Röömsche Riek an. De Senat vun Rom maakt sik grote Sorgen üm den Opstand un gifft – op Anregen vun den Volkstribun Gracchus – Glabrus de Order, militäärsch gegen de Slaven vörtogahn. Ok sorgt Gracchus doröfr, dat sien Fründ Gaius Julius Caesar Glabrus sien Posten as Anföhrer vun de röömsche Garde överdragen kriggt. Crassus un Grachus sünd Feenden, de sik op’n Dood nich vergahn künnt: de Patrizier Crassus will de mAcht in Rom diktatoorsch an sik rieten, wat Gracchus üm jeden Pries hinnern will, as he op de Siet vun’t normale Volk steiht. Mit Caesar an’t Regeer vun de Garde kann he Crassus de Kontroll över Rom wegnehmen.

Gliektietig sluut sik jümmer mehr Slaven Spartacus sien Heer an. Dorünner is ok Antoninus, de Liefslaav vun Crassus weer. Ok Varinia künn weglopen un sik nu op de Siet vun Spartacus slahn. Dat duert nich lang, bit he ehr en Kind maakt hett. Vun Tigranes, en Ünnerhännler vun de kilikischen Piraten, köfft he 600 Scheep, mit de he de ehmoligen Slaven vun Brundusium ut in jemehr Heimatlänner bringen will. Vun Tigranes warrt Spartacus ok gewahr, dat Glabrus em bald mit sien Soldaten angriepen will. So kan he den Angreep aver afwehren. Glabrus warrt as eenzigen verschoont un demödigt torüch na Rom schickt. In Megapontum kann Spartacus mit sien Lüüd twee röömsche Legionen daalkämpen, man denn laat em de Scheep in’n Stich, de em vun Tigranes toseggt worrn sünd, vun wegen dat Crassus em besteken hett. In de Twüschentiet hett sik Cäsar op d Siet vun Crassus slahn, de nu den Senat sien Legionen in’n Kamp gegen de Slaven anbeden deit. AS Gegenleistung kriggt he nu endlich de Macht, de he jümmer hebben wull. Spartacus mutt faststellen, dat sik nich blots en Armee ünner Pompeius in Regium ophollt, man ok Lucullus in korte Tiet mit en wietere Armee na Brundusium kamen warrt. Op disse Oort schall Spartacus in de Richt na Rom dwungen warrn.

Mit sien Heer stellt sik Spartacus in en Slacht, de över de tokamen Tiet bestimmen schall. Crassus, Antonius un Lucullus gripet de Slaven vun all Sieten an. Opletzt kriegt se de Slaven op disse Wies ünner. Crassus seggt to, dat de Slaven an’t Leven blieven schüllt, wenn se em Spartacus utlevern doot. In een vun de beropensten Szenen steiht nu een na’n annern op un seggt, dat he Spartacus weer. Intwüschen hett Varinia ehr Kind to Welt bröcht. Se warrt vun Crassus opnahmen. Man de Slaven, de överleevt hett lett he an de Via Appia all poor hunnert Meters bit na Rom an’t Krüüz slahn. Alleen Spartacus un Antoninus lett he opletzt gegenenanner kämpen, bit een vun de beiden dood is. De Winner schall denn ok an’t Krüüz doodblieven. Üm sien Fründ dat lange lieden to sporen, sütt sik Spartacus in de Plicht, Antoninus ümtobringen un bringt sik dormit sülvst an’t Krüüz. Gracchus is in de Twüschentiet vun Crassus as en Verrader henstellt worrn. He helpt Varinia wegtolopen, nimmt sik dorna aver sülvst dat Leven, üm nich ünner Crassus sien Terror leven to möten. As Batiatus Varinia ut de Stadt helpt, mööt se an dat Krüüz vun Spartacus vörbi. Ünner Tranen wiest se em jemehrn gemeensomen Söhn, de nu in Freeheit opwassen un leven kann.

Produkschoon

Kirk Douglas hett in den Film nich blots de Hööftrull speelt, he weer ok de utföhren Produzent. För dat Monumentalwark hett he den Speelbaas Anthony Mann in de Plicht nahmen, man al wiel de eersten Dreihdaag sünd de beiden wegen ünnerscheedlichte Ansichten tohopenrasselt, worophen Mann op de Straat sett worrn is un Douglas den dormol snoch unbekanten Stanley Kubrick mit de Regie beopdraagt hett. Mit Kubrick harr he al in Paths of Glory (dt.: Wege zum Ruhm) mit em tosamenarbeit. För Kubrick weer dat de eerste un eenzige Film, bi den he in sien künstlerische Freehiet inschränkt weer. He hett dorophen beslaten, keen Film mehr to dreihn, bi den he sik kreativ Inschränken müss, vun wegen dat annere em dat seggen deen.

Opsehn geev dat ok bi de Wahl vun den Dreihbookschriever. Douglas hett dorför Dalton Trumbo ünenr Verdrag nahmen, de in de 1950er Johren to de iet vun de McCarthy-Ära as een vun de Hollywood Ten op de swarten List vun’t HUAC stünn.

De Film müss an vele Steden sneden warrn. So is ü.a. en Szeen twüschen Laurence Olivier (Crassus) un Tony Curtis (Antoninus) streken worrn. In de Szeen weer de antike Bisexualität wiest: Crassus versöcht dorin den jungen Antoninus to betütern, as he em baadt. As de Film 1991 vun Robert A. Harris restaureert worrn is, is disse Szeen nadräglich wedder rinnahmen worrn. Aver – as Tony Curtis in mehrere Intervies seggt hett – de Szeen is ahn Toon dreiht worrn, vun wegen dat man woll dacht hettm, dat de Szeen al so nich dör de „Zensur“ kummt. Olivier weer aver al 1989 doodbleven, so dat Crassus vun Anthony Hopkins synchroniseert worrn is, wiel Curtis sien Antoninus sülvst snacken de.

För de Rull vun de Varinia sünd ünner annern ok Ingrid Bergman, Jeanne Moreau un Elsa Martinelli in Fraag kamen, vördem opletzt de Wahl op Jean Simmons fallen is, de in een Szeen mit naakten Böverlief optreden müss.

De to’n Deel brutale Dorstellen vun Gewalt, för de Kubrick ok in sien lateren Filmen bekannt worrn is, weer sormols op Aflehnen stött. Toeerst weer de Film dorüm eerst af 16 Johren freegeven. Verantwoortlich weern dorför wieter ok de Naaktszeen vun Simmons un de Szeen an’t Krüüz an’t Enn vun’n Film. De Film is later aver nee beweert worrn un kreeg denn de Öllersfreegaav 12 Johren.

Kritik

Lexikon vun’n internatschonalen Film: Eine Freiheitskämpfer-Saga mit melodramatischen und sentimentalen Akzenten in freier Auslegung der historischen Fakten und starker Vereinfachung der Ereignisse. Allein in der außergewöhnlichen Bildgestaltung der Massenszenen und kämpferischen Auseinandersetzungen vermittelt der Film einen Eindruck dieser ersten revolutionären Freiheitsbewegung. 1992 kam die rekonstruierte, ungekürzte Originalfassung des Films in die Kinos (OmU); bei allen dramaturgischen Schwächen und sozialgeschichtlichen Vereinfachungen offenbaren sich hier bislang unentdeckte Reize, so zum Beispiel die homoerotischen Untertöne der Fabel.

Utteken

Spartacus weer tohopen för 17 Fimpriesen nomineert und hett dorvun acht ok wohrhaftig wunnen:

• 1961: den Oscar in de Kategorie Best Nevendorsteller för Peter Ustinov
• 1961: den Oscar in de Kategorie Best Szenenbild för Alexander Golitzen, Eric Orbom, Russell A. Gausman un Julia Heron
• 1961: den Oscar in de Kategorie Best Kledaasch för Valles un Bill Thomas
• 1961: den Oscar in de Kategorie Best Kamera för Russell Metty
• 1961: den Golden Globe in de Kategorie Best Film – Drama
• 1961: den Golden Laurel, 2. Platz in de Kategorie Best Nevendorsteller för Peter Ustinov
• 1961: den Golden Laurel, 3. Platz in de Kategorie Best dramaatsch Dorstellen för Kirk Douglas
• 1961: den Golden Reel Award in de Kategorie Best Toonsnitt – Speelfilm för nich bekannt

Afwieken vun de Historie

De Film hollt sik an vele Steden nich an de histoorschen Fakten. To’n Bispeel hett Gaius Julius Caesar nienich de Prätorianergarde vun Rom anföhrt, de dat to de Tiet noch gor nich geven hett. Wohrhaftig harr he sien politische Loopbahn to de Tiet vun’n Opstand noch gor nich anfungen hatt. De Wetenschopplers gaht butendem ok dorvun ut, dat Spartacus in de Slacht doodbleven is un nich an’t Krüüz, as dat in’n Film dorstellt warrt.

Crassus weer in Rom to keen Tiet Diktater, hett aver 70 dat Consulat bekleedt. Ok de Infall, dat he as Böverbefehliger de Röömsche Armee to’n Kamp gegen de Slaven utsennt warrt, hollt sik nich an den wohren Verloop, ok wenn he bi de Kämp en wichtige Rull speelt hett. De Filmfigur Sempronius Gracchus orienteert sik an de histoorsche Person Tiberius Sempronius Gracchus is aver utfunnen. De echte Volkstribun weer to de Tiet vun den Spartacusopstand al sösstig Johren dood. Bito weer dat Amt vun’n Volkstribun to de Tiet vun den Opstand meist ahn Bedüden, vunwegen de vörigen Sullanischen Reformen. Utdacht is ok de Figur vun de Slaavschen Varinia, de na den Film ut Britannien kummt, woneem aver de röömschen Truppen in Wohrheit eerst twintig Johren na den Filminholt to’n eersten mol an Land gahn sünd. Un opletzt hett dat ok den Retarius-Tyyp vun de Gladiators to de Tiet noch gor nich geven.

Literatur

• Howard Fast: Spartacus, Unionsverlag, Zürich 2005, ISBN 3-293-20326-4 (hoochdüütsch)
• Marcus Junkelmann: Hollywoods Traum von Rom: „Gladiator“ und die Tradition des Monumentalfilms. Zabern, Mainz 2004. ISBN 3-8053-2905-9 (hoochdüütsch)

Weblenken

• Spartacus in de Internet Movie Database (engelsch)