Swöne

De Swöne, ok Swöön, Swään un Swaans (Cygnini, Eentahl Swaan oder Swoon) sünd en Tribus in de Familie vun de Aantenvagels (Anatidae). Binnen düsse Familie weert se to de Unnerfamilie vun de Göse torekent. Swöne sünd de grottsten Aantenvagels. Vunwegen de rein witten Feddern un ehre Grötte kaamt de europääschen Aarden in tahlrieke Mythen un Märken vör.

Swöne, Swään, Swaans, Schwäöne
Trumpettswaan (Cygnus buccinator)
Systematik
Ünnerstamm: Warveldeerten (Vertebrata) Klass: Vagels (Aves) Ornen: Gösevagels (Anseriformes) Familie: Aantenvagels (Anatidae) Ünnerfamilie: Göse (Anserinae) Tribus: Swöne
Wetenschoplich Naam
Cygnini

Kennteken

De Swöne ehre Feddern sünd rein witt oder witt un swatt. De Swatte Swaan is de eenzige Aart mank de Swöne, de heel un deel swatt is. Heken un Seken verscheelt sik bi all Aarden nich veel.

To’n Unnerscheed to de Göse an sik hefft de Swöne noch en langern Hals. Dor söökt se unner Water na Planten mit. Bovento sünd se de gröttsten Watervagels overhoop un könnt bit 14.3 kg wegen. Wenn se ehre Flunken utreckt, könnt de bit 240 cm ut’neen ween. De Beene sünd man tämlich kort un wiet achtern an’t Lief ansett. Vundeswegen seht Swöne bi’n Lopen an Land nich sunnerlich elegant ut. Se leevt alltohopen veel mehr in’t Water, as annere Göse.

Wo de Swöne leven doot

Veer vun de acht Aarden kaamt wiet in’n Norden vör: Se bröödt in de Tundra in de Arktis un treckt in’n Winter in de Gemarken, wo dat matig warm is. De Grote Swaan is hüdigendags up de ganze Eer in de matig warmen Länner to finnen, man an un for sik kummt he ut de Paläarktis. Dree Aarden stammt vun de süüdliche Halfkogel: De Swatte Swaan ut Australien, de Coscorobaswaan un de Swatthalsswaan ut Süüdamerika. Fröher geev dat noch en annere Aart, dat weer de Neeseelandswaan, man de is al in dat 16. oder 17. Johrhunnert utrott‘ wurrn.

De Swöne leevt in Sümpe, siede Seen un Meere un in Strööm, de langsom fleten doot. Jummers mütt se to’n Freten mit’n Hals up’n Grund kamen. Vundeswegen könnt se mit wat deepere Waters nix anfangen.

Wie de Swöne leven doot

Groten Swaan

Swanenpaar bi’n Söken vun Planten up’n Grund unner Water

Groten Swaan up sien Nest

De grote Swaan grippt an

Meist freet Swöne Waterplanten, de se sik vun’n Grund unner Water afrieten doot. Wenn se an Land gaht, freet Swöne ok Planten, de up’n Wall wassen doot. Bito nehmt se ok to en ringen Deel Waterinsekten, Musseln, lüttje Fische un Amphibien to sik.

De Paare blievt dat ganze Leven tohopen. Bi en Grupp vun Grote Swöne konn faststellt weern, dat vun de Paare, de Lüttje uptagen harrn, 97 % in dat neegste Johr mit densülvigen Partner bröden döen. Dat kummt nich faken vor, datt Paare ut’neen gaht. Bi en Lüttjen Swaan, de bit hen to 27 Johre oold weern kann, is faststellt wurrn, datt he tominnst 19 Johre mit sien Partner tosamen blifft. Vundeswegen is dat swaar for öllere Swöne, de ehren Partner verlaren hefft, en ne’en to finnen.

De meisten Swöne leevt for sik. Vundeswegen verdeffendeert grote Swöne normolerwiese bit tolest ehr Revier. Wenn en annern Swaan up sien Territorium kummt, kann dat en Striet bedüden, de bit to’n Dood vun een vun de beiden Swöne geiht.

Allerdings könnt ok grote Swöne sik verdregen un in lüttje Kolonien bröden, wenn de Populatschoon bannig groot warrt un noog to’n Freten dor is. De Swatte Swaan brutt normolerwiese in Kolonien, bi den Swatthalsswaan kummt dat hen un wenn mol vör.

Dat Nest vun de Swöne warrt ut Waterplanten, allerhand Gras un Twiege boot. Faken is dat bannig groot. Vunwegen, datt en Poor datsülvige Nest jummers wedder bruken deit, kann dat vun Johr to Johr grötter weern. Dat Nest vun den Trumpettswaan is toeerst bi 40 cm hooch un kann mit de Tied anwassen up bit to 90 cm. Bi den Coscorobaswaan boot alleen man dat Heken dat Nest. Bi annere Swaan-Aarden maakt beide Ollern mit. Wenn dat feerdig is, warrt dat achterher vun dat Seken mit Dunen utstaffeert, datt‘ schöön week is. Bröden deit bloß dat Seken, man bi den Swatten Swaan maakt dat Heken mit. Veer bit sess Eier weert leggt (hen un wenn ok mol een bit ölben Eier). Dor warrt bi 40 Dage up brott. Beide Ollern scheert sik um de Jungen. Hen un wenn weert se up’n Ruggen nahmen. Wenn se Flegen lehrt hefft, blievt de Jungen meist bi de Ollern, bit de mit ne’e Jungen anfangt.

Systematik

De Coscorobaswaan warrt in en egen Geslecht Coscoroba stellt, all annern Swöne weert tohopenfaat‘ in dat gemeensome Geslecht Cygnus. Nich all Wetenschopslüde stimmt dor in overeen, wo de Coscorobaswaan henhören deit. Dat gifft ok Zoologen, de meent, he weer gor keen Swaan, man he höör to de Göse to as en Vertreder vun de ehre ole Aart. Se meent, he stunn in en Sustergrupp to de annern Göse oder to de Höhnergoos (so is dat dör molekulargeneetsche Analyse overleggt wurrn).

De Coscorobaswaan ut Süüdamerika is anners, as de annern Swöne

• Geslecht Coscoroba
  • Coscorobaswaan, Coscoroba coscoroba
• Geslecht Cygnus
  • Swatten Swaan, Cygnus atratus
  • Swatthalsswaan, Cygnus melanocoryphus
  • Grote Swaan, Cygnus olor
  • Trumpettswaan, Cygnus buccinator
  • Piepswaan, Cygnus columbianus
  • Lüttjen Swaan, Cygnus bewickii
  • Singswaan, Cygnus cygnus

De lüttje Swaan warrt faken as en Unneraart vun den Piepswaan ankeken. Trumpett-, Piep-, Lüttjen- un Singswaan weert as Swöne ut’n Norden in en Verwandschopsgrupp tohopen trocken. Hen un wenn warrt ok annahmen, de Swatte Swaan un de Swatthalsswaan weern Susteraarden. Se weert denn in en Unnergeslecht Chenopsis tohopenfaat. De grote Swaan warrt meist as en Susteraart vun de Swöne ut’n Norden ankeken.

Literatur

• Janet Kear (Rutg.): Ducks, Geese and Swans. Oxford University Press, 2005, ISBN 0-19-854645-9
• Josep del Hoyo et al.: Handbook of the Birds of the World, Band 1 (Ostrich to Ducks). Lynx Edicions, 1992, ISBN 84-87334-10-5
• Paulus Cassel: Der Schwan in Sage und Leben. Eine Abhandlung. 2. Uplage. Eduard Beck, Berlin 1863 (Digitalisat)

Weblenken

Swöne. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Swöne in’t Natur-Lexikon

Kiek ok bi

• List vun Vagels

Belege

<references>