Synoptische Evangelien

Synoptikers oder Synoptische Evangelien (vun greek. (συνόψις syn-opsis), tohopen (an)kieken) weert de dree Evangelisten Markus, Matthäus un Lukas un ok ehre Evangelienböker, also Markus, Matthäus un Lukas sien Evangelium nömmt. Dor hannelt sik dat um de eersten dree Evangelien in dat Nee Testament bi. Johannes sien Evangelium höört nich to de Synoptischen Evangelien mit to.

In düsse Böker schrievt de Synoptikers over de Lehr un dat Leven vun Jesus vun Nazaret. Na ehre Theologie verstaht se dat so, dat Jesus de Christus is, also Gott sien egen Söhn un Herrscher over de ganze Welt. Wat de Spraken angeiht, un ok de Textgrundlagen, de in de Evangelien inarbeit sünd, stimmt de dree Syoptikers in allerhand Saken overeen. Vundeswegen hett Johann Jakob Griesbach al 1776 to’n eersten Mol de Texte in Reegen een neven de annere parallel in en so nömmte Synopse (Tosamenschau) afdrucken laten. So konnen de beter vergleken weern. So keem dat, un de eersten dree Evangelien sünd to ehren Naam „Synoptische Evangelien“ kamen.

In de Midden vun dat Utforschen vun de synoptischen Evangelien steiht as Thema dat so nömmte Synoptische Problem. Dor befaat sik de Bibelwetenschop un de Bibelexegese mit. Dat geiht dor um de Frage bi, wie dat verklaart weern kann, dat de Evangelien in de Wöer, de se bruukt, in de Reege vun dat Vertellen, un in de Utwahl vun den Stoff overeen gaht oder sik verscheelt. Dor gifft dat vun dat Enn vun dat 18. Johrhunnert af an allerhand Hypothesen.

• De „Hypothees vun dat Urevangelium“ (Gotthold Ephraim Lessing, Johann Gottfried Eichhorn). Se geiht dor vun ut, dat all dree Synoptikers en aramääsch oder hebrääsch „Nazarenerevangelium“ bruukt harrn. Dat weer hüdigendags (al lang) verschütt gahn.

• De „Diegesen- oder Fragmentenhypothese“ (Johann Benjamin Koppe, Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher) meent, dat harr en ganzen Barg vun unafhängige, enkelte Schriften geven, ok Texte, de tohopensammelt wurrn weern. Un düsse Textstücke un Textsammlungen de harrn nu wecke vun de Evangelisten kennt un bruukt.

• De „Hypothese vun de (mündliche) Traditschoon“ (Johann Gottfried Herder, Johann Carl Ludwig Gieseler) geiht dor vun ut, dat harr mol en Stand vun „Evangelisten“ geven. De weern Wannerpredigers ween un harrn dat Evangelium mit siene enkelten Geschichten butenkopps lehrt un fudder vertellt. Düssen mündlichen Stoff harrn nu de Synoptikers so bruukt un ummuddelt, as jedeen vun jem dat richtig duch.

• Hüdigendags warrt meist over Hypothesen snackt, de dor vun utgaht, dat de Synoptikers direktemang vun’anner afhängen doot. Dor kann sik de „Griesbach-Hypothese“ (Johann Jakob Griesbach, David Friedrich Strauß) bi up Tüüchnisse vun de Karkenvaders stütten. Düsse Hypothese is sunnerlich in de angelsassischen Länner begäng un heet dor unner annern „Two-Gospel-Hypothesis“. In düsse Theorie warrt Matthäus sien Evangelium as dat ollste ankeken. Dat weer denn vun den Schriever vun Lukas sien Evangelium togrunne leggt un bruukt wurrn. Markus harr denn de beiden öllern Evangelien tohopenfaat.

• De meisten Theologen hoolt sik avers vundagen an de „Tweeborntheorie“. Se seggt, Markus sien Evangelium weer toeerst tostanne kamen. Bovento hatt dat noch en annern Born geven, de hüdigendags verschütt gahn weer, dat weer de „Born Q“. Matthäus un Lukas harrn, so seggt dat düsse Theorie, Markus sien Evangelium un den „Born Q“ as Borns bruukt. Ok ut allerhand Sunnergoot harrn se afschreven.

Literatur

• Kurt Aland (Hrsg.): Synopsis Quattuor Evangeliorum, Deutsche Bibelgesellschaft, ISBN 978-3438051301. Textausgabe mit dem griechischen Text der 27. Auflage des NT-Graece von Nestle-Aland.
• Walter Schmithals: Evangelien, synoptische. In: Theologische Realenzyklopädie. Band 10, 1982, S. 570-626
• Otto Knoch (Hrsg.): Vollständige Synopse der Evangelien. Katholisches Bibelwerk, Stuttgart 1988, ISBN 3-920609-28-X
• Ferdinand R. Prostmeier, Kleine Einleitung in die synoptischen Evangelien. Herder, Freiborg u. a. 2006. ISBN 978-3-451-29056-5