Trias (Geologie)

Ärathem Ära	System Periood	Serie Epoch	Stoop Öller	≈ Öller (Mya)
M E S O Z O I K U M	höger	höger	höger	jünger
	Trias	Bövertrias	Rhaetium	208,5–201,3
			Norium	228–208,5
			Karnium	235–228
		Middeltrias	Ladinium	242–235
		Middeltrias	Anisium	247,2–242
		Ünnertrias	Olenekium	251,2–247,2
		Ünnertrias	Indusium	252,2–251,2
	deeper	deeper	deeper	öller

De Trias (Dreeheit) is in de Eerdhistorie de ünnerste Periood vun’t Mesozoikum (Eerdmiddelöller), wat wedder in de Mitt vun’t Phanerozoikum liggt. Geochronoloogsch warrt se in de Tiet vun ruchweg 251 bit 199,6 Millionen Johren vör hüüt dateert. Vör de Trias weer de Periood vun’t Perm, dorna kummt de Jura.

Historie un Naam

De Naam Trias is 1834 vun Friedrich von Alberti vörslahn worrn, vun wegen dat de Tiet in Middeleuropa dör de Dreedeelen in Buntsandsteen, Musselkalk un Keuper opfallen deit. De Vörslag is in de Geoloogschen Literatur gau opnahmen worrn. Man, disse klassische Dreedeelen is blots in’t Germaansche Becken utbillt, so dat de dree Afdeelen vun de Germaanschen Trias vundaag blots noch as lithostratigraafsche Eenheiten opfaat warrt. De internatschonale Indeelen vun de Trias ünnerscheedt woll ok dree Serien, neemlich Ünner- Middel un Bövertrias, de vun jemehr Grenzen her aver nich mit de lithostratigrafisch defineerten Grenzen vun Buntsandsteen, Mussselkalk un Keuper tosamenpasst.

Definitschoon un GSSP

De Ünnergrenz vun de Trias – un dormit gliektietig de Ünnergrenz vun de Ünnertrias un vun de Indusium-Stoop – liggt in de Chronostratigrafie bi’t eerste Vörkamen vun de Conodonten-Oort Hindeodus parvus un bi’t Enn vun de negativen Kohlenstoff-Anomalie na den Hööchpunkt vun’t böverpermische Massenutstarven. De Bövergrenz, wat denn ok togliek de Ünnergrenz vun’t Jura is, is bit hüüt noch nich afsluten fastleggt worrn. Se warrt wohrschienlich in de Neeg vun’t eerste Optreden vun de Ammoniten-Geslecht Psiloceras leggt warrn. In afsluute Tallen is dat na de internatschonalen Tietskala vun 2004 en Tietruum vun ruchweg 251 Millionen Johren bit 199,6 Millionen Johren vör vundaag. En afwieken Dateeren, bi de de Ünnergernz bi 252,6 Millionen Johren liggt, is al 2005 vun Brack et al. vörleggt worrn. De internatschonal achte GSSP liegt in’n Kreis Changxing, in de Provinz Zhejiang, China.

Indelen vun de Trias

In dat Trias-System warrt dree Serien mit tosamen söven Stopen ünnerscheedt:

Fröher bestünn dat Ünnertrias blots ut een Stoop, dat Skythium, dat in’n internatschonalen Spraakbruuk intwüschen opgeven worrn is. In’n alpinen Ruum warrt dat aver wieterhen as regionale Stoop bruukt.

De stratigraafsche Indelen vun de Trias baseert vör allen op de Grupp vun de Ammonoideen. Wohrschienlich hebbt blots twee Gelsechter de Wenn vun’t Perm na de Trias överleevt. Man al in de ünnersten Trias laat sik al wedder mehr as 100 Geslechter nawiesen. Annere wichtige Leddfossilen sünd Conodonten, Bivalven (Musseln), Crinoiden, Kalkalgen (sünners Dasycladaceen (Wirtelalgen)) un Musselkreften (Ostracoda).

Paläogeografie

In’n Verloop vun’t Perm weer dör de Kollosion vun den Eerddeel Sibiria de Superkontinent Pangäa tostannen kamen, de meist de hele kontinentale Eerdköst vereenigen de, afsehn vun en poor lütte Terranen in’n Oosten vun de Paleotethys. In’n Böverperm füng aver al de Verfall vun Pngäa an: In’n böversten Perm hebbt sik vun’n Noordrand vun Oostgondwana de kimmerischen Terranen aflöst. Twüschen disse Koppel vun Terranen un Gondwana is de Neotethys entstahn un de Paläotethys is mit de Tiet ünner de Terranen subduzeert worrn. In’n Westen is de Kiel vun de Neotethys jümmer wieter worrn. In de Bövertrias hett sik al dat Apengahn vun’n lateren Noordatlantik andüüdt. Twüschen dat latere Noordamerika un dat latere Europa hebbt sik Riftsystemen billt, de grote Mengden vun Sedimenten un Vulkaniten opnahmen hebbt. In’n Verloop vun de Bövertrias hett dat eerste marine Ingresschonen in dissen Riftsystemen geven.

Klima

In de Trias weer dat Klima warm bit hitt. Europa leeg to de Tiet in’t subtroopsche Wööstrebeet. Ok weltwiet mutt dat Klima eher dröög wesen hebben. De Grund dorför weer de Form vun den Superkontinent Pangäa un de Monsunefekt, de sik dorut afleddt hett. Bi de Deepdruckrebeden över de Landmasse in’n Sommer weer vör allen Luft ut dat Binnenland ansogen, un nich vun de See, jüst so, as dat vundaag in Süüdarabien passeert. In’t Binnenland geev dat wohrschienlich wiete Wösten. In de Neeg vun’n geograafschen Noordpool leeg na de hüütigen Rekonstrukschonen en Deel vun Oostsibirien.

Deerwelt

Enige Fossilen vun marine un terrestrische Deeren ut de Trias (ut Meyers Konversations-Lexikon (1885-90))

Lagebezeichnungen De Superkontinent Pangäa, de sik vun’n Noordpool bit na’n Süüdpool utdehnt hett, möök dat mööglich, dat sik de Landdeeren ahn Inschränken utbreden künnen. In de Trias harrn de Reptilien en bannigen Opswung, bi den vele ne’e Ornen tostannen kamen sünd. To de Therapsiden, de dat al in’t Perm geev, kemen in de Trias de folgenden dorto:

de Wörteltähner (Thecodontia),
de Dinosaurier (Saurischia un Ornithischia),
de Flaagsaurier (Pterosauria),
de Krokodilen (Crocodilia),
de Flossenechsen (Sauropterygia),
de Echsen (Sauria),
de Brüchenechsen un Snabelechsen (Rhynchocephalia),
de Schildpadden (Chelonia),
de Fischsaurier (Ichthyosauria) un
de Plastertähnsaurier (Placodontia).

Dormit weern in de Trias – mit Utnahm vun de Slangen (Serpentes oder Ophidia) – al Reptiliengruppen al vertreden. Mit den Triadobatrachus is in’t ünnerste Trias al de eerst Pogg vörkamen. In de Trias sünd ok de eersten Dinosaurier togang kamen, de sik in de nafolgen Systemen vun’t Jura un de Kried wieter entwickelt hebbt un later denn de beherrschen Levensform vun de terrestrischen Ökosystemen worrn sünd. An’n Anfang stünnen noch teemlich lütte Fleeschfreters (Theropoden) as de Eoraptor un de Herrerasaurus. Later hebbt sik ok Plantenfreters as de Plateosaurus entwickelt, de twüschen söss un acht Meter lang worrn is. Man, in de Trias kemen ok de eersten Söögdeerten tostannen. Bit to’t Utstarven vun de Dinosaurier (de keen Vagels weern) an’t Enn vun de Kried spelen se aver blots en ünnerordente Rull.

Plantenriek

Levensbiller vun eenige Planten ut de Trias (Keuper) (ut Meyers Konversations-Lexikon (1885-90))

In’t Perm hett dat bi de Planten al den Umswung geven vun de Farnen to de Naaktsadigen, de in de Trias wietergahn de. Woll weern noch Boomfarnen (Cyatheales) in in Fuchtrebeden ok Kattensteerten wiet verbreedt, man Ginkgos, Palmfarne (Cycadales) un Naaktsadigen weern de Planten, de in de terrestrischen Ökosystemen vun de Trias an wietsten verbreedt weern. An’t Enn vun de Trias füng de Blööd vun de Cycadeen an, de bit in de Kried anduert hett. De eersten Föhrenordigen harrn sik al in’t Karbon entwickelt (Cordaitales, Voltziales), man ok disse Grupp weer vun dat Massenutstarven an’t Enn vun’t Perm bedrapen. De Cordaiten sünd t. B. vullstännig utstorven, wiel sik de Voltziales in de Trias wieterentwickelt hebbt.

En Övergang to de Todecktsadigen (Angiospermen) stellt de Bennettiteen (Bennettitales) dor. De höört noch to de Naaktsadigen, harrn aver al blödenordige Organen, meist so as bi de Angiospermen. De Form lett vermoden, dat se dör Insekten bestöövt worrn sünd. As direkte Vörlöpers vun de Angiospermen warrt se aver nich ansehn. Se kemen dat eerste mol in de böveren Trias op un hebbt bit in de Kried rin överduert. In de Trias geev dat ok dat palmordige Geslecht Williamsonia mit Stämm vun bit to twee Meters. Annere Geslechter weern Williamsoniella (middlere Jura), Wielandiella (bövere Trias bit in den Jura) un Cycadeoidea (Ünnere Kried).

Ünner de Saatfarnen hett dat boomförmige Geslecht Dicroidium de Steed vun Glossopteris op Gondwana innahmen.

En tyypschen Vertreder vun de Sporenplanten för den Buntsandsteen (Ünnertrias) is de Pleuromeia, de to de fossilen Ornen Pleuromeiales vun de Bärlappplanten tellt warrt Se sütt ut as Sigillaria, en Bärlappplant vun’n Jura.

De Trias in Middeleuropa

De tyypsche Dreedeelen vun de Steeneenheiten vun de Trias in’t Germaansche Becken is in de Alpen nicht to sehn. Dit Rebeet warrt alpin-mediterrane Trias (ok alpine Tiras oder pelaagsche Trias) nöömt. Ehr vör allen marinen Aflagern sünd veel dicker as de vun de germaanschen Trias. Blangen Riffkumplexen ut de Flachsee (t. B. Wedersteenkalk) gifft dat schichtige Aflagern vun Toon, Kalk un Mergel, de in deeper’t Water tostannenkamen sünd.

In de Alpen leegt de oorsprünglichen Tyyplokalitäten vun de chronostratigraafschen Stopen vun de Middel- un de Bövertrias. Dat Skythium, de eenzige Stoop vun de alpinen Ünnertrias, hett dorgegen keen Ingang in den internatschonalen Spraakbruuk funnen.

Literatur

Künstlerische Dorstellen vun en Wööstlandschop vun’n Buntsandsteein (ünnere Trias).

Alberti, F.A.v. (1834): Beitrag zu einer Monographie des Bunten Sandsteins, Muschelkalks und Keupers und die Verbindung dieser drei Gebilde zu einer Formation. Stuttgart un Tübingen (Cotta), VIII + 366 S.
Peter Brack, Hans Rieber, Alda Nicora un Roland Mundil: The Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the Ladinian Stage (Middle Triassic) at Bagolino (Southern Alps, Northern Italy) and its implications for the Triassic time scale. Episodes, 28(4): 233-244, Beijing 2005 ISSN 0705-3797.
Norbert Hauschke un Volker Wilde (Rgv.): Trias. Eine ganze andere Welt. Mitteleuropa im frühen Erdmittelalter. 647 S., Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München 1999 ISBN 3-931516-55-5
Yin Hongfu, Zhang Kexin, Tong Jinnan, Yang Zunyi un Wu Shunbao: The Global Stratotype Section and Point (GSSP) of the Permian-Triassic Boundary. Episodes, 24(2): 102-114, Beijing 2001 ISSN 0705-3797.

Weblenken

Geologie un Paläontologie vun de Trias (hoochdüütsch)
Stratigraafsche Översicht: Perm un Trias in Düütschland (hoochdüütsch)
Fossilen ut de Trias (hoochdüütsch)
Triassic Period vun de Geowhen-Datenbank (engelsch)
Offizielle Översicht vun de ICS (engelsch)