Wikinger

Wikinger (ok Normannen, Waräger oder Rus) weern Seefohrers un Kreegslüüd ut Skandinavien, de twüschen 517 un 1066 sünnerlich de Küsten un Inseln vun Europa överfallen un deelwies ok koloniseert harrn.

Se sünd faken ok de Strööm ropfohrt, to’n Bispeel na Paris un Hamborg. Besünners de Sweden sünd över de Strööm ok deep na Russland rin, dorvun hett Russland ok sien Naam. Över See sünd se bit Sizilien un Gröönland un Nordamerika kamen.

Naam

De Begreep Wikinger kümmt wohrschienlich vun dat ooltnoordisch víkingr, wat Röven un en Röövtog maken heet. Man ok wenn se dormit in Europa besünners beröhmt worrn sünd, sünd se doch de meeste Tiet freedlich anseten ween. De Wikingertiet betekt den laatsten Deel vun de skandinavsche Iesentiet.

De germansche Woordstamm vik oder wik bedüüd en Steed, besünners an de See, wo Lüüd waahnt, un ok en Bucht. Hüüt noch wiest mennig Oort dat in sien Naam op, to’n Bispeel

Reykjavík op Iesland
Bockholmwik in Angeln
Wyk op Föhr
Sleswig
Sandwich un Harwich in England
Pötenitzer Wiek, en Deel vun de lübschen Bucht
Narvik

Hannel

De Wikinger hebbt ok Bedüden för den Hannel hatt. Haithabu an de Slie (bi Sleswig) weer een vun de gröttsten Hannelssteden in dat Middelöller. Dor kemen vele Lüüd tosamen, ok Sassen un Slaven. Dat Enn keem 1055, as Haithabu in en Slacht twüschen Harald Hardraada un Sweyn II. öödleggt worrn is. Bald dorop, 1066 hebbt denn de Slawen de Stadt heel nedderleggt.

Anner grote Hannelssteden weern Birka in Sweden un de Insel Gotland. Een vun de wichtigsten Bornss ut düsse Tiet is de Historie vun dat Arzbisdom Hamborg, de Adam vun Bremen anno 1076 opschreven hett. Dor is toeerst ok vun dat Opfinnen vun Amerika (Vinland) to lesen.

Röövtöög

De eerste Wikingertog, vun den wi wat weet, is vun Gregor vun Tours in sien Historia Francorum opschreven: Anno 517 möök de dänsche König Chlochilaichum mit sien Scheep Fohrt op Gallien. He fohr na dat Rebeet vun den frankschen König Theuderik I. un hett’n Slag Franken fungen. Denn sünd se wedder na See, avers de König bleev an den Strand un tööv op de Floot. So keem dat, dat de Söhn vun Theoderik, Theudobertus, Tiet harr, mit en groten Heer un Flott antotrecken. He harr den däänschen König doodslaan un de dänsche Flott nedderkregen.

De tweede opschreven Bericht vun en Wikingertog is vun dat Johr 793, as dat Klooster Lindisfarne an de Oostküst in den Noorden vun England vun Seefohrers överfullen un plünnert worrn weer.

Denn güng dat Slag op Slag mit de Wikingertöög. Se hebbt den gröttsten Deel vun Irland besett un sik ok in grote Delen vun England nedderlaten. Se hebbt sik denn ok in den Norden vun Frankriek, in dat Baltikum, in Russland un Sizilien Rieken opboot. Överfäll geev dat ok in de Middellannsche See un sogor in de Kaspische See.

Däänsche Wikingers

De Dänen sünd besünners na Freesland un dat Rebeet vun de Sassen, na Frankriek un in den Oosten un Süden vun England seilt. In den Noordoosten vun England, so üm York rüm, harrn se sik fast ansett. Dor weer ok dat däänsche Recht güllig un dat Danelag weer för en lang Tiet temlich sülvstannig.

Knut de Grote weer König över Däänmark as dat sien gröttste Utdehnen harr. Dat Däänsche Riek güng vun Norwegen bit Sleswig un 1013 bet 1016 weer he ok König vun England.

Den Grunnsteen för dat grote Riek harrn al sien Vadder Sven Gavelbart un sien Grootvadder Harald Blautahn leggt.

Norwegsche Wikingers

De Norwegers sünd besünners na Noordwest un West na de Färöer, de Shetlands, de Orkneys, na Irland, Iesland, Noordengland un Westengland seilt. Bet op Irland und Grootbritannien weren de Inseln lerrig un dor hebbt de Norwegers sik anseten.

De gröttsten Seiltörns weern de na Gröönland un Amerika. Dat güng so: Erik de Rode harr in Norwegen Een doodslaan un muss denn na Iesland. Dor harr he wedder Striet un denn muss he ok Iesland verlaten. Dorbi is he denn na Westen seilt, vun wegen dat dor mal een Land in Sicht harr. Dor is he denn na Gröönland kamen. An de Westküst harr he dat manierlich funnen un denn mit sien Lüüd twee Städer opboot, Vestbygd un Austbygd. Kort later, üm 1000, is denn Leif Eriksson, sien Söhn, na Westen un hett dor Noordamerika opfunnen. Vun wegen den Wien, de se dor funnen harrn, hett he dat Land Vinland dööpt.

En lütt Dörp weer op de nördlich Halvinsel vun Niegfundland bi L'Anse aux Meadows anleggt, avers denn geev dat Striet ünnernanner, ok mit de Indianers, un dat Klima weer ok nich so doll. Dat föhr denn to dat Enn vun de Wikingers in Amerika. Wat dorvun överbleev, is nu UNESCO-Weltkulturarv.

Op Gröönland güng dat langer. Avers na 1300 weer dat denn dor ok toenn, vun wegen dat dat Klima slechter worrn weer un villicht ok vun wegen Striet mit de Inuit.

Sweedsche Wikingers

De Sweden hebbt sik besünners na Oosten hen orientiert. Al in de Vendeltiet geev dat vele Kontakten mit Osteuropa, wat ünner annern an de Övernahm vun Helmoorden, as den Spangenhelm, den Nasalhelm un later den Brillenhelm Tüchnis to sehn is, wat de Wikingers vun de Steppenlüüd un de Oströmers övernahmen harrn.

De sweedschen Wikingers sünd besünners över de Strööm reist. So sünd se denn bet an dat Swatte Meer, na Byzanz un sogor na Bagdad to’n Hanneln kamen. Mit de Slaven hebbt se Honnig, Wass, Barnsteen, Fell, Wapen und Sklaven ruthannelt un dat denn in Byzanz und Bagdad för Sülver, Sied, Brokat, Gewürzkraam, Helmens und Rüstungen verkofft.

De Finnen und Slaven hebbt de Skandinaviers ‚Rus‘ oder ‚Warjagi‘ (Waräger) naamt, de Byzantiners hebbt ‚Rhos‘ un ‚Waragoi‘ seggt un de Arabers hebbt se as ‚Al-Madjus‘, ‚Ruser‘ un ‚Saqaliba‘ betekent.

De Sweden harrn faken mit de Slaven koopereert un de Slaven harrn se af un an to Försten maakt. Af un an keem dat ok to Striet. So heet dat in de Nestorchronik, dat de Slaven de Warägers över dat Meer wegjaagt harrn. Denn avers wedder ropen, dat de Wikingers kloor Schipp moken schullen un den Försten spelen. So keem Rurik to den Förstentitel. Un heel Russland hett sien Naam vun düsse Rus (kiek ok ünner Kiewer Rus).

Tosamen mit de Slaven harrn de Rus denn af 860 jümmers mal wedder Byzanz överfallen. De Byzantiners harrn sik denn mit Hannelsprivilegien Freden un Frünnschop kofft. Denn güngen ok Rus in Deenst vun den Kaiser un maken de Warägergard ut.

Wikingerscheep

Twee Oorden vun Scheep sünd typisch för de Wikingers:

dat Wikingerlangschipp för Kreeg un Röövtog, slank un gau
de Knorr, breder un mit en gröttern Seil för de Hannelsfohrt.

Typisch is, dat de Planken in Klinkerbowies utföhrt sünd.

Mit de Langscheep harrn de Wikingers dat gauste Verkehrsmiddel dormols. Se kunnen gau angriepen un överfallen, vun wegen dat de Schipps gauer weren as en Peerd.

Woans dat to de Expansion keem

En Grund för de Röövtöög kann sien, dat dat toveel Lüüd geev, vun wegen den technischen Fortschritt. En anner Grund is, dat in Europa na de Völkerwannerung veel Unordnung weer un dat licht güng, en Röövtog to maken. Lichter tominns as to de Römertiet. Denn weren ok Streken temlich lerrig, so as Sleswig, wo de Angelns weg na England weren un en groten Deel vun de Sassen ok. Op de anner Siet weern de Langscheep nödig, dat de Wikingertöög ok wat bröcht harrn. De weren avers eerst üm 700 fardig entwickelt.

Mythologie un Literatur

De Mythologie weet wi besünners vun de Edda, wat dat gröttste Stück Literatur is. Veel güng över Vertellen, opschreven is dat avers eerst na 1000 ween. Blangen de Literatur weet wi ok’n Slag vun ole Graffstenen un anner Stenen, wo Runens rinschreven weren. De Runens weren Bookstaven, de ut dat Greeksche vun afkamen weren, avers sik denn sülvstannig entwickelt harrn.

Wat de Mythologie angeiht, weer de nich veel anners as bi de Sassen. De Göttervadder weer Odin, wat dat lieke is as Wodan. Thor weer besünners wichtig. De Sweden hebbt besünners Freyr hillig hollen, sien wichtigstet Hilligdom weer bi Uppsala.

Dat Enn vun de Wikingers

Op de een Siet güng dat Röven na 1000 nich mehr so good, vun wegen dat de Frankens ehr Macht na Noorden utdehnt harrn un de Städer faster maakt weren. Besünners avers hett sik nedderslaan, dat de Wikingers to dat Christendom kemen un sik döpen harrn laten. Denn kümmt dorto, dat in Norwegen, Däänmark und later ok in Sweden Königrieken mit en faste Ordnung tostann kemen un de Königens harrn Ordnung hebben wulln.

De Normandie

De Wikinger Rollo harr sik besünners op de Seine rümdreven un dat Rebeet üm Paris överfallen. De franzöösche König Korl de Simple harr denn Rollo un sien Lüüd in den Verdrag vun St.-Claire-sur-Epte de Normandie as Lehen geven. Se schullen nu Frankriek vör Överfäll vun anner Wikingers bewohren. Vun ehr Afkomen her weren se Nordmänners, dat heet Normannen nöömt. So kreeg ok de Normandie ehrn Namen. De Normannen harrn sik denn gau to Franzosen maakt un franzöösch snackt. So keem dat, dat de Normannen, as se 1066 ünner ehrn Hartog Willem na England seilt sünd un bi Hastings den ingelschen König doodslaan harrn, al franzöösche Spraak un Kultur na England bröcht harrn. Anner Normannen sünd denn na Sizilien un hebbt dor en Riek opboot, wat bit to de Tiet vun Kaiser Barbarossa hollen harr.

Literatur

Peter Sawyer: Die Wikinger. Geschichte und Kultur eines Seefahrervolkes. ISBN 3-8062-1688-6
Angus Konstam: Atlas der Wikinger. Geschichte, Eroberungen und Kultur der Wikinger. ISBN 3-85492-555-7
Ian Heath, David Nicolle, Angus McBride: Wikinger und Normannen. ISBN 3-87748-630-4

Weblenken

Kiek ok bi: Berserker, Jomswikinger, Runensteen, Runen.