Wulfila

Wulfila (Utspraak: [ˈvʊlfila], op Gootsch "lütten Wulf", ursprünglich woll "to Wulf tohören", op Latiensch Ulfilas), boren üm 311 un doodbleven 383, weer een vun de eersten, mööglicherwies ok de eerste Bischop vun de Terwingen, gootsch Visigoten nöömt.

Leven

Sien christlichen kappadookschen Vörfohren weren vun Goten in't 3. Johrhunnert versleppt worrn, he sülven weer Goot oder Halvgoot.

De Rieksbischop vun Konstantinopel, Eusebios vun Nikomedia, wieh Wulfila op't laatste 341 in Antiochia to'n "Bischop vun de Christen in't gootsche Land". Bet 348 weer Wulfila missioneren in't dunntomalen Herrschapsrebeed vun de Westgoten an de ünnere Donau dädig. De denn opkamen Wedderstand in de Völkers gegen de christlichen Missionnerensversöken verdreev Wulfila un annere Heidenchristen to de Römers, de jem bi Nikopolis (in't hüdige Noordbulgarien) ansedeln.

In't Exil hett Wulfila en Schrift för dat Gootsche rutfunnen; Gootsch weer bet dorhen en meist schriftloos Spraak. Blots enkelte Inschriften un maagsche Texten worrn bet dorhen in Runen fasthalen.

Wulfila is 383 direktemang na sien Ankunft in Konstantinopel doodbleven, 'neem Kaiser Theodosius I. en Versammeln vun verschedenen Karkenparteien inberopen harr. He liggt ok dor begraven.

Lehr

He hett Jesus Christus mit de germaanschen Sohn-Vader-Verhältnis vergleken, dat op Oordigkeid, Ünnerorrnen un Tro opboot weer. Wulfila stimm in sien Christologie mit de Arianers nich övereen, för em weer Christus de anbedungswördige "Gott un Herr". De Entscheden för den Arianismus weer nich blots theoloogsch, man ok karkenpolietsch bedingt.

He warrt in'n Rahmen vun de Synodalgeschicht ok as Vertreder vun de homöischen Karkenparteien betekent.

Rezeptschoon

Religion

Blangen de Westgoten, de as slaten Grupp to't Christentum överpedden, worrn ok de Ostgoten, Vandalen, Langobarden un Burgunnen as Folg vun sien Dädigkeid christlich.

Politik

Wiel Wulfila ut dat ariaansche Ümfeld wark, stunnen de gootschen Christen nich ünner de Autorität vun Rom, man vun Konstantinopel. Dorut kemen de heftigen un langwierigen Konflikten twüschen de ne'en germaanschen Böverschichten un de ansässige Bevölkerung in de nee opkamen Rieken vun de Germanen, de op röömschen Bodden weren.

Sied ut de Wulfila-Bibel.

Kultur

De vun Wulfila rutfunnen gootsche Schrift weer en Afwanneln vun de Greeksche Schrift mit eenigen latienschen Bookstaven as ok Runen. Wulfila geev de Goten nich blots en ne'e Schrift, man ok ne'e Wöör, wieldat vele Begrepen vun de greeksche Spraak in't Gootsche nich existeren. Sodennig Woortschapen weren een vun de fröhesten Formen vun kuntextualiseerter Mission, also de Versöök, christliche Kunzepten, as se sünnerlich dör de biblischen Schriften vörgeven weren, in Kulturen to överdragen, vör de sodennig Tüüg frömd wesen sien müss.

Wulfila sien spraaklich Leisten sünd in'n Tosamenhang mit sien bedüdsam Wark to sehn, de so nöömte Wulfilabibel: De fröheste Bibelöversetten in en germaansch Spraak. Se is as Afschrift in'n so nöömten Codex Argenteus to finnen, en noorditalieensche Handschrift ut dat 6. Johrhunnert, de deels mit sülvern, deels mit güllen Lettern op Pergament schreven is, dat mit de kaiserliche Purpurfarv tränkt worrn weer. Siet 1648 warrt de unschätzbor kostbor Kodex in Uppsala opwahrt.

Gedenkdag

De röömsch-kathoolsch Kark fiert sien Gedenkdag an'n 26. August.

En Gedenktafel över ehm gifft dat in de Walhalla in Donaustauf.

Borns

Unse Informatschonen över Wulfila kaamt, afsehn vun sien Bibelöversetten, vör allen vun'n Karkenhistoriker Philostorgios un vun'n Bischop Auxentius vun Dorostorum.

Literatur

Adolf Lippold: Wulfila. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band IX A,1, Stuttgart 1961, Sp. 512–531.
Wilhelm Streitberg, Die gotische Bibel. T. 1/2, Winter 1965
Friedrich Vogt: Wulfila. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 44, Duncker & Humblot, Leipzig 1898, S. 270–286.

Weblinks

Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Wulfila.