Anden

De Anden (spaansch Cordillera de los Andes, Quechua Anti oder Antis) sünd (över de See) de langste Bargkeed up’e Eer un de hööchsten Barge buten Asien. Se maakt den Süüddeel vun de Amerikaanschen Kordilleren ut, de in Middelamerika unnerbraken sünd.

Reliefkaart vun de Anden, tohopensett ut Satellitenbiller un Daten over de Hööchde vun de Barge

Wo se liggen doot

De Anden loopt langs de Westküst vun Süüdamerika vun Venezuela over Kolumbien, Ecuador, Peru, Bolivien, Argentinien un Chile hen. Vun Noord na Süden to reckt se 7.500 km hen, vun de Tropen (bi 10° Noord) bit wiet hen na de Butentropen (bi 55° Süüd). Dor sünd se bi 50 % langer mit, as de Rocky Mountains in Noordamerika (4.800 km), un meist dubbelt so groot, as dat Himalaya-Karakorum-Hindukusch-System in Asien mit siene 4.400 km. In'n Süden un in Ecuador sünd se bi 200 km breed. Twuschen Arica in Chile un Santa Cruz de la Sierra in Bolivien sünd dat vun Oost na West mehr as 600 km.

Wie se updeelt sünd

Cono de Arita, Salta (Argentinien), en Sandsteen-Formatschoon.

De Anden bestaht ut twee, in de wecken Afsnitte ok mehr, grote Bargkeden, de parallel lopen doot. In den Middelafsnitt in Peru, Bolivien, Noordchile un Noordargentinien liggt düsse Keden bannig wiet ut'neen un faat dat zentrale Hoochland (Altiplano) um, wo dat Titicaca-Meer in liggen deit. Dat Inka-Riek sien Zentrum, Cuzco, hett nöördlich vun düt Hoochland legen.

Berge

De hööchste Barg in de Anden is de Aconcagua (6.962 m) in Argentinien an de Grenz na Chile. Dor sünd de Anden na den Himalaya, Karakorum, Hindukusch, Pamir, Tian Shan un Tibet de seventhööchsten Barge up'e Eer mit, un de hööchsten buten Asien. 54 Barge in de Anden sünd mehr as 6.100 m hooch.

Bekannte Tippen in de Anden Aconcagua (6962 m) Argentinien Nevado Huascarán (6768 m) Peru Alpamayo (5947 m) Peru Nevado Yerupajá (6634 m) Peru Sajama (6542 m) Bolivien Nevado Illimani (6483 m) Bolivien Chimborazo (6310 m) Ecuador Huayna Potosí (6088 m) Bolivien Cerro Torre (3133 m) Argentinien/Chile

Bekannte aktive Vulkane Cotopaxi (5897 m) Ecuador Nevado del Huila (5364 m) Kolumbien Tungurahua (5010 m) Ecuador Pichincha (4784 m) Ecuador Villarrica (2840 m) Chile Annere Vulkane in de Anden Ojos del Salado, (6893 m) (Argentinien/Chile) Llullaillaco, (6723 m) (Argentinien/Chile) Pissis (6783 m) (Argentinien) Cerro Bonete, (6759 m) (Argentinien) Tres Cruces, (6749 m) (Argentinien/Chile) Walther Penck – vörmols Cazadero, (6659 m) (Argentinien) Incahuasi, (6638 m) (Argentinien/Chile) Tupungato, (6800 m), (6570 m), (6500 m) (Argentinien/Chile) Coropuna, (6426 m) (Peru) Ubinas, (5675 m) (Peru) Chimborazo, (6310 m) (Ecuador) Osorno, (2652 m) (Chile) Sierra Nevada de Lagunas Bravas, (6127 m) (Chile/Argentinien) Lanín, (3747 m) (Argentinien) Uturuncu, (6008 m) (Bolivien) Licancabur, (5916 m) (Bolivien/Chile) Ollagüe, (5870 m) (Bolivien/Chile) Misti, (5822 m) (Peru) En paar Dutz lüttjere Vulkane in't Vulkandaal (Peru)

Literatur

• Axel Borsdorf, Christoph Stadel: Die Anden: Ein geographisches Portrait, Springer Spektrum, Berlin 2013, 453 Seiten, ISBN 978-3-8274-2457-0.
• Klaus Heine, Hans-Peter Niller: Die Anden Südamerikas: Geoarchive für Umweltveränderungen und Klimawandel. Geographische Rundschau 56(3), S. 4–13 (2004), ISSN 0016-7460

Weblenken

Anden. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

 Wiktionary: Anden – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, Översetten

• [1] De argentienschen Anden (spaansch)
• [2] Vulkanismus in de Anden}} (spaansch)