Anton Zeilinger

Anton Zeilinger (* 20. Mai 1945 in Ried im Innkreis) is en öösterrieksch Quantenphysiker un Hoochschoollehrer an de Universität Wien. 2022 wurr hüm gemeensam mit Alain Aspect un John Francis Clauser de Nobelpries för Physik tospraaken. Zeilinger kreeg den Nobelpries för Experimente mit verschränkten Photonen un allgemeen verschränkten Quantentostännen, wobi he ünner annern Quantenteleportatschoon nahwiest hett. He gellt as en Pionier vun de Quanteninformatschonswetenschap.

Zeilinger in dat Johr 2021

Leven

De Vader vun Zeilinger, Anton (1905–1986) weer Perfesser för Melkwertschap, Mulkereewesen un landwertschapliche Mikrobiologie as ok van 1969 bit 1971 Rektor vun de Universität för Bodenkultur Wien. Sien Kindheit hett Anton Zeilinger in Wolfpassing verbrocht, wo sien Vader an de Melkwertschapsschool ünnerrichten dee. He hett de Volksschool in Steinakirchen am Forst besöcht. 1955 truck de Familie nah Wien. As Kind hett he all de Puppen vun sien Süster utnannernommen, wiel he all immer verstahn wull, „wie etwas funktioniert“. Nah de Matura an dat Gymnasium Fichtnergasse in‘n Bezirk Hietzing hett Anton Zeilinger (junior) van 1963 bit 1971 Physik un Mathematik an de Universität Wien studeert, 1971 wurr he mit de Arbeit Neutron Depolarization in Dysprosium Single Crystals (Neutronendepolarisatschoon in Dysprosium-Einkristallen) bi Helmut Rauch promoveert. 1979 habiliteer he sück an de Technische Universität Wien.

Nah Upenhollen in den USA, Frankriek, Australien un Düütschland (Gastprofessur an dat Massachusetts Institute of Technology (MIT) (USA), an de Technische Universität München, an dat Merton College (Oxford, Grootbritannien), an dat Collège de France (Chaire Internationale), Paris) wurr he 1990 ordentlicher Universitätsperfesser an de Universität Innsbruck un Vörstand vun dat Institut för Experimentalphysik.

Van 1999 bit to sien Emeriteeren 2013 weer he Universitätsperfesser an de Universität Wien un Vörstand vun dat Institut för Experimentalphysik. Van 2006 bit 2009 weer he Dekan vun de Fakultät för Physik vun de Universität Wien.

He is wirkliches Liddmaat vun de mathematisch-naturwetenschaplich Klass vun de Öösterrieksch Akademie vun de Wetenschapen (ÖAW); siet 2004 leit he de Afdeelen vun dat in dat sülvig Johrnee grünnd Institut för Quantenoptik un Quanteninformatschoon (IQOQI) vun de ÖAW. Enn’n 2007 kreeg he för sien grundleggend Bidrääg to de nöömt Fächer de nee schafft Isaac-Newton-Medaille vun dat britisch Institute of Physics.

Van‘n 1. Juli 2013 bit to‘n 30. Juni 2022 weer Zeilinger Präsident vun de Öösterrieksch Akademie vun de Wetenschapen. In‘n März 2022 wurr Heinz Faßmann to sien Nahfolger as Präsident vun de ÖAW af Juli 2022 wählt.

Enn’n April 2014 wurr he offiziell in de National Academy of Sciences (NAS) upnommen un is nah Konrad Lorenz, Walter Thirring, Peter Schuster, Peter Zoller un Angelika Amon de sösste Öösterrieker, de in disse Sellschopp wählt wurrn is.

Anton Zeilinger is Liddmaat vun de nichtslagend Studentenverbindungen KaV Marco-Danubia Wien un A.V. Austria Innsbruck (Cartellverband vun de kathoolschen öösterriekschen Studentenverbindungen).

Wetenschaplich Wark

Zeilinger wurr besünners dör sien medienwirksamen Experimente to de Quantenteleportatschoon in Innsbruck un Wien bekannt. Dat droog hüm den Ökelnaam „Mr. Beam“ in. Buterdem arbeit he ok up dat Rebeet vun Anwennen vun de Quantenphysik, bebsünners in de nee Rebeeden vun de Quanteninformatschoon un de Quantenkryptografie. Sien Hööftinteresse gellt aber den Grundlagen vun de Quantenphysik un hör Implikatschonen för da Olldagsverständnis, dat up uns Erfahrungen foot.

Sonstiges Wirken

Zeilinger in dat Johr 2019

To Anfang vun de 2000er Johren hett he sück för de Errichtung vun en öösterrieksch „University of Excellence“ nah dat Vörbild vun US-amerikaansch Spitzenuniversitäten insett. Hüüd is he stellvertreeden Vörsitter vun den Board of Trustees (kann man mit en Upsichtsraat verglieken) vun disse in Richtung, de intüschen Institute of Science and Technology Austria heet.

Ehrungen un Utteknungen

Anton Zeilinger mit den Pour le Mérite (2014)

Internatschonale Priesen un Utteknungen

• Nobelpries för Physik (2022)
• Pries vun de Micius Quantum Foundation (Micius-Preis, 2019)
• John Stewart Bell Prize (2017)
• Willis-E.-Lamb-Pries (2015)
• Finalist för den World Technology Award for Communications Technology (2012)
• Wolf-Prieis för Physik (2010, gemeensam mit Alain Aspect un John Francis Clauser)
• Bundsverdeenstkrüüz mit Steern vun de Bundsrepubliek Düütschland (2009)
• ERC Advanced Grant (2008)
• International Quantum Communication Award (2008)
• Eerste Isaac-Newton-Medaille (Institute of Physics, 2008)
• Quantum Electronics Pries (2007)
• König-Faisal-Pries (2005)
• Descartes-Pries (2005)
• Lorenz-Oken-Medaille vun de Gesellschaft Deutscher Naturforscher und Ärzte (2004)
• Klopsteg Pries (2004)
• Sartorius Pries (2003)
• Orden Pour le Mérite för Wetenschapen un Künste (2000)
• Alexander von Humboldt-Forschungspries (2000)
• European Optics Prize (1997)
• European Lecturer (1996)
• Prix Vinci d'Excellence (1995)

Öösterrieksch Priesen un Utteknungen (Utwahl)

• Groot Golden Ehrenteken för Verdeensten um dat Land Wien (2018)
• Groot Golden Ehrenteken för Verdeensten um de Republiek Öösterriek (2015)
• Groot Tiroler Adler-Orden (2013)

Literatur

• R. A. Bertlmann, A. Zeilinger: Quantum Unspeakables, Springer Verlag 2002, ISBN 3-540-42756-2
• Anton Zeilinger: Einsteins Schleier – Die neue Welt der Quantenphysik, 2003, ISBN 3-442-15302-6
• Anton Zeilinger: Einsteins Spuk – Teleportation und weitere Mysterien der Quantenphysik, 2005, ISBN 3-570-00691-3
• Uwe Neuhold: Teleportation in der Bibliothek von Babel. Ein Gespräch mit dem Quantenphysiker Anton Zeilinger. In: Sascha Mamczak, Wolfgang Jeschke (Hrsg.): Das Science Fiction Jahr 2007. Wilhelm Heyne Verlag München 2007, ISBN 978-3-453-52261-9. S. 521–536

CDs

• Anton Zeilinger: Spukhafte Fernwirkung – Die Schönheit der Quantenphysik, 2-CD-Set – 100 Minuten, Booklet 12 Seiten ISBN 3-932513-60-6 (supposé 2005). Hörprobe

Weblinks

Anton Zeilinger. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• DNB-Katalog
• Indrag bi WorldCat (engelsch)
• Homepage vun Anton Zeilinger
• CV vun Anton Zeilinger
• Homepage vun de Internationalen Akademie Traunkirchen
• Telepolis: »Es stellt sich letztlich heraus, dass Information ein wesentlicher Grundbaustein der Welt ist« – Interview mit Anton Zeilinger
• Light for the quantum. Entangled photons and their applications: a very personal perspective – Open-Access-Artikel vun Anton Zeilinger över sien Forschungen un sien wetenschaplich Werdegang
• Hörsendungen mit Anton Zeilinger in dat Onlinearchiv vun de Öösterrieksch Mediathek