Aymara (Volk)
De Aymara (ok Aimara) sünd en Volk vun Indianers in Süüdamerika. Dor höört bi 2.200.000 Minschen to. Se leevt in de Bargen vun de Anden hooch baven up den Altiplano. In Bolivien maakt se 30-40% vun de Inwahners ut, in den Süüden vun Peru bi 5% un in den Noorden vun Chile man bloß de lüürlüttje Mengde vun 0,3% vun de Inwahners. Noch minner utbreedt sünd se in Ecuador. Dor sünd se vun de Spaniers in de Kolonialtiet hen utsiedelt wurrn.
Herkamen
ännernSchrievers, de süms vun Indianers afstammen doot, meent tomeist, de Kultur vun de Aymara stamm vun de Hoochkultur vun Tiwanaku (1580 v. Chr. – 1172 nah Chr. ) in de Anden af. De Grenzen vun dat Riek vun Tiwanaku stimmt so tämlich övereen mit de Gegend, wo hüdigendags de Spraak Aymara snackt warrt. De Hööftstadt vun düt Riek lä up 3.600m un harr in dat 12. Johrhunnert bi 40.000 Inwahners. Dat warrt annahmen, düsse Indianers weern mit de Eersten in Süüdamerika, de mit Steen boot hefft. Ofschoonst eerst de sesste Deel vun düssen Oort utbuddelt wurrn is, gellt he nu al as en vun de Öörd in Süüdamerika, de een unbedingt ankieken mutt.
Dat gifft aver Historikers, de meent, düsse indiaanschen Schrievers vertellen Döntjes. Se glöövt veel mehr, de Aymara harrn den Ünnergang vun de Tiwanaku tostann bröcht un in de olen Kuntreien vun Tiwanaku de Inwahners jem ehr Spraak överdüvelt. Se glöövt, de Aymara keemen an un for sik ut Coquimbo in Chile un weern mit de Tiet nah Noorden hen utwannert.
Dor gaht nu wedder Spraakforschers gegenan. Se meent, de Spraak vun de Aymara keem ut Landstreken in de Anden, de wieder in’n Noorden liggt, besunners in Peru. De Dialekten vun dor harrn sik, so meent se, mit de Tiet fudder nah’n Süüden hen utbreedt. Later weer de Spraak dor denn vun de Inka oorntlich torechtböögt wurrn.
Noch anner Forschers meent, de Aymara weern eerst in de Tiet vun de Spaniers to een egen Volk wurrn. As de Spaniers dat Land innehmen, dor weern verscheden Gruppen vun „Indios“ tohopenfaat wurrn. Dat se alltohopen unnerdrückt wurrn sünd, dat hett nah Meenung vun düsse Forschers bi de Indianers dat Geföhl tostann bröcht: „Wir höört tosamen“ un „Wi sünd en Volk“. Worraftig hefft veel Traditschonen un Bruken vun de Aymara spaansche Wuddeln.
Kultur
ännern
De Aymara sünd, wat jem ehr Kultur angeiht, nich veel anners, as de annern Indianervölker ut de Anden. Ok vun jem ehre ole Religion hefft noch allerhand Delen överleevt, ofschoonst de Aymara hüdigendags to’n allergröttsten Deel kathoolsch sünd. Man Delen ut den olen heidnischen Gloven sünd mit den kathoolschen Gloven tohopenmengeleert wurrn (Synkretismus). Bit up den hüdigen Dag verehrt de Aymara de Göddin „Pachamama“ („Mudder Eer“) un bringt ehr Oppers.
Spraak
ännernJem ehr Spraak heet ok Aymara un is in Bolivien un in Peru en vun de Amtsspraken.
Beröhmte Aymara
ännernEvo Morales is vun den 22. Januar 2006 af an Präsident vun Bolivien. He stammt ut en Aymara-Familie ut de Stadt Orinoca.
Siehe auch
ännern
Weblinks
ännern- www.wissenschaft.de: Zurück in die Zukunft – Bi de Aymara liggt de Tokumst achtern un dat Verleden vörn. Se gaht ganz anners mit de Tiet üm, as all annern Kulturen up de Eer, de bither to ünnersöcht wurrn sünd. *[1] –Mooie Infosiet mit veel Animatschonen över dat Leven vun de Aymara in dree Spraken