Fram-Expeditschoon

De vun Roald Amundsen leit Fram-Expeditschoon weer en norweegsch Antarktisexpeditschoon, de eerstmals bit to’n Süüdpool kommen is. In de Johren van 1910 bit 1913 is Amundsen mit de Fram, de all tweemal in de Arktis insett wurrn weer, in de Bucht vun de Wale, wo he Reeschopp un Hunnen an Land broch un sien Winterquartier upslahn dee. Vun dor truck he mit Hunnenschledden vun sien Basis Framheim ut to’n Süüdpool, de he an’ 14. Dezember 1911, 35 Daag vör sien Konkurrenten Robert Falcon Scott vun de britisch Terra-Nova-Expeditschoon, erreicht hett. Dormit harr he dat „Rennen um den Pol“ wunnen.

De Fram in’t Drifties

De Expedition sull tonächst in de arktisch Water führen, um den Noordpool to erreichen; as Amundsen aber in Harvst 1909 mitkreeg, dat sowohl Frederick Cook as ok Robert Edwin Peary jeweils den Anspröök erhaben hebbt, dat se den Pool erreicht harrn, hett he sien Plaan ännert. Wenn he as Eerst an den Süüdpool kommen dee, hett he sück mehr Ehr för sück as Expeditschoonsbaas, för sien Land as ok en Verbeetern vun de nah de wenig Moot maken Nahrichten vun’ Noordpool in’t Stocken geraden Spendenakquisitschoon verspraken.

Achtergrund

Vörgängerexpeditschoonen

James Clark Ross

Dat Rossmeer weer traditschonell dat Arbeitsrebeet vun de britisch Antarktisexpeditschoonen ween. Begrünnd wurr disse Traditschoon dör James Clark Ross, de tüschen 1839 un 1843 mit de Scheep HMS Erebus un HMS Terror dree Reisen in de Antarktis ünnernommen hett, dorbi wieder nah Süüden vörstött is, as je en Minsch tovör, völ topographische Gegebenheiten opdeckt un deelwies ok benömmt hett, dorünner dat Rossmeer sülvst, de Ross-Insel, de Great Ice Barrier as ok de Bucht vun de Wale, dat Utgangslager vun de Fram-Expeditschoon. Fortsett wurr de Traditschoon vun Ross dör de Discovery-Expedition van 1901 bit 1904, de eerst britisch Antarktisexpeditschoon siet Ross un dormit vun dat so nömmt „Heldentietöller vun de Antarktisforschung“, de Nimrod-Expeditschoon as ok de Terra-Nova-Expeditschoon, de de Hööftkonkurrenz vun Amundsen bi dat Eerstrecken vun den Süüdpool weer.

Af 1895 geev dat in dit Rebeet aber ok norweegsch Aktivitäten. In dit Johr lann nämlich de Antarctic, en norweegsch Walfangschipp, kört an dat Kap Adare an, dem Nordzipfel vun Viktorialand. En Liddmaat vun disse Lannensgrupp, de Norweger Carsten Egeberg Borchgrevink, is dorup up eegen Kösten to den Sössten Internatschonalen Geographenkongress nah London reist un hett sück as Baas vun en Expeditschoon anbooden, de as eerste up den antarktischen Kontinent överwintern sull. He hett de Deelnehmer vun den Kongress övertüügt – ok dör mitbrocht Moosprooven, de dat Leven ünner de antarktischen Iesdeck bewiesen deen – un hett dormit dat Interesse an en wetenschaplich Erforschung vun de Antarktis nee schüürt. In’ Fröhjohr 1898 hett hüm de Verlegger George Newnes anbooden, sien Expeditschoon in’ Gegentoog för en packenden Erlevnisbericht to betallen. Disse Expeditschoon, de Southern-Cross-Expeditschoon, hett eerstmals in de Antarktis överwintert un is up dat Ross-Schelfies 70 Kilometer wiet nah Süüden vörstött. Borchgrevink wies up, dat de Ice Barrier nich blots as Hinnernis, sonnern ok as Weg in den Süüden ansehn weern kann, todem hett he Nutzen vun Hunnen un Skiern ok in de Antarktis nahwiest. De Expeditschoon weer all ganz nah de nee „norweegisch School vun de Polarforschung“ utrüst.

Disse „nee School“ weer teihn Johr tovör vun Fridtjof Nansen begrünnd wurrn, as he in’ Sömmer 1888 Gröönland vun Oosten nah Westen dörqueren dee un dorbi nich blots de norweegsch Polarforschung begrünnen dee un to en Identifikatschoonsfigur för völ Norweger wurr, sonnern ok nee Weeg in de Technik entwickelt hett. Anstäe vun de herkömmlich swoor Schledden hett he lichtere Modelle insett, de ob Skiern leepen. He hett ok de Notwennigkeit sehn, eegen Kleedasch, Telten un Kaakutrüsten to entwickeln un stell eerstmals Nehren nah wetenschaplich Gesichtspunkten tosommen. Bedüüden harrn ok Hunnen, wenig Gewicht vun de Utrüsten un Beweglichkeit vun de Mannschap in’t Gelände. Karnstück vun de Polarforschung aber weer nu de Insatz vun Skiern, worför Norweger best Vörutsetten mitbringen deen, wiel dat Skifohren as Fortbewegungsmiddel siet Johrdusenden Bestanddeel vun de Kultur vun de skandinavisch Völker weer – dat Woort Ski stammt ut dat Oltnorweegsch. Up den jungen Roald Amundsen hett disse Expeditschoon so grooten Indruck makt, dat he 1903 mit de Gjøa to en eegen Expeditschoon upbraken is, de hüm as eersten Minsch dör de gesamte Noordwestpassage führen dee. Disse Fohrt harr insofern Infloot up de Fram-Expeditschoon, as Amundsen hier de Grundlagen vun de Polarforschung, de he as Tweet Stüermann up de Belgica lernt harr, deeper maken un dör Inuit-Weeten ergänzen kunn. Bi de Gjøa-Expeditschoon hett Amundsen eerst Erfohrungen in’ Umgang mit Hunnen un Hunnenschledden makt un studeer de Techniken vun de Inuit, etwa Iglubau oder Herstellen vun Kleedasch.

Fram-Expeditschoon

Fridtjof Nansen

Torüch in Norwegen fung Amundsen mit de Plaan vun en Expeditschoon in dat Nordpolarbecken an, bi de he sück veer oder fiev Johr lang in’t Ies inslooten drieven laaten un dorbi den noch nich opdeckten Noordpool erreichen wull. Letzteres weer, so nimmt Huntford an, sien Hööftziel, he aber de wetenschaplich Erforschung vun dat Nordpolarbecken vörschoov, um mehr Spennengelder to kriegen. To dissen Zweck hett he he bi Fridtjof Nansen um dat Schipp Fram anfraagt. Dit Schipp weer woll Staatseegendom, wiel Nansen aber de eerste Instanz vun de Polarforschung in Norwegen weer, un sülvst noch hoopen dee, en letzt Expeditschoon to maken, hull Amundsen dat för nödig, sien Vörbild um de Freegaav to bidden, de Nansen hüm ok gewähren dee. An’ 10. November 1908 geev he sien Plaan apenlich bekannt, den Dag drup kreeg he vun dat Königspaar all 20.000 Kronen. Nahdem dat norweegsch Parlament Amundsen en deelwies Torüchbetallen vun sien Schulden vun de Gjøa-Expeditschoon bewilligt harr, is he in de USA upbraken, um dör en Vördragsreis wiedere Geldborns to ersluuten. Anfang 1909 harr Amundsen man eerst en Veertel vun de notwennigen Gelder insammeln kunnt, aber nu keem ok nichts mehr nah. An’ 6. Februar 1909 hett hüm dat Storthing aber 75.000 Kronen gewährt un hüm de Fram för sien Zwecke to Verfügung stellt.

In de eerst Septemberweek 1909 gung an Amundsen de Naricht, dat sowohl Cook as ok Peary behaupten deen, den Noordpol recht to hemm. Disse Behauptungen sünd hüüd woll umstreeden, un nah de eerst Nahricht vun Cook sien Spood, de he an’ 1. September kreeg, hett Amundsen noch seggt, dat disse Nahricht sien Plääns in „gar keiner Weise“ beinflooten deen. Doch de tweet Meldung wegen Peary an’ 7. September, hett Amundsen woll nervös makt un he hett hannelt. He hett beslooten, sien „ursprünglichen Plan um ein oder zwei Jahre zu verschieben, um in der Zwischenzeit zu versuchen, die noch immer fehlenden Gelder [för de ansluutend Erforschen vun dat Nordpolarbecken] zu sammeln.“. Wanneer Amundsen dissen Besluss faat hett, is nicht bekannt. En Breef, mit de he Schleddenhunnen ut Gröönland nah Däänmark bestellt hett, bewiest aber, dat de Besluss spätestens an’ 9. September antosetten ist. Vun de prestigeträchtig Eersterreichung vun den Süüdpool, hett sück Amundsen beter Mögelkeiten verspraken um an Geld to kommen för de „eegentliche“ Expeditschoon to’n Noordpool un en Möglichkeit, en Reputatschoonsverlust vörtobuugen. „Wenn ich meinen Ruf als Forscher nicht verlieren wollte, musste ich auf die eine oder andere Weise einen spektakulären Sieg erringen. Ich habe mich für ein neues Unternehmen entschlossen.“

Robert F. Scott

An’ 13. September hett Amundsen denn erfohren, dat Robert Falcon Scott plaanen dee, in’ tokamen August to en eegen Antarktisexpeditschoon uptobreken. Een Dag later hett he mitdeelt, dat de Start vun sien Expeditschoon up den 1. Juli 1910 verschaven wurr. De vörschaaven Grund weer dat angeblich laat Leefern vun en Dieselmotor; tatsächlich wurr wegen de ännert Expeditiosnziel Tiet för Sonnerarbeiten bruukt.

Amundsens Plaanänderung wurr noch immer geheim hollen, denn he wull den Vördeel vun dat Weeten um Konkurrenz nich mit Scott deelen – eenmal, wiel Scott Amundsen persöönlich unsympathisch weer, to’n annern, wiel man för Norwegen en Prestigeerfolg erzielen kunn, wenn man den britischen Empire tovör keem. Amundsen hett sien Plääns aber ok deswegen geheim hollen, wiel he bang weer, de norweegsch Regeeren kunn sien Expeditschoon ünnerseggen. En Konkurrenzkamp um prestigeträchtige Teelen mit Grootbritannien weer politisch nich opportun. Buterdem weer Amundsen bang, dat Nansen kunn hüm dat Bruuken vun de Fram ünnerseggen – sien Fru weer storven un he weer nich mehr norweegsch Konsul in London, somit harr he sien torüchstellt Expeditschoonsplääns weer upnehmen kunnt. Amundsen hett ok annommen, dat dat Storthing un private Geldgever de Expeditschoon ok nich tostannen kommen laaten kunnen. En wieder, ehrder taktisch Grund weer, dat Scott wohrschienlich bi Bekanntweern vun en utländsch Rivalen tosätzlich Geldmiddel kreegen harr. Twiefel an de Fairness vun sien Vörgahn har Amundsen nich; de Terra-Nova-Expeditschoon hett he as so verscheeden to sien eegen Expeditschoon ansehn, nämlich insofeern as disse vörrangig wetenschaplich un dat Recken vun den Süüdpool blots nebensächlich weer, dat en apenlich Bekanntgaav vun Amundsen sien Plaan kien Infloot up Scott sien Plaan harrt harr. De anner Expeditschonen, de sück in disse Tiet in de Antarktis befunnen, harrn den Süüdpool nich as Teel. Amundsen hett blots twee Lüüd vun sien Besluss Bescheed seggt: sien Bröer, de nah Amundsen sien Affohrt vun Madeira an de Apenlichkeit gahn sull, un Thorvald Nilsen, de as Schippmeester un Kapitän vun de Fram dat wohre Ziel vun de Expeditschoon för sien Vörbereiten kennen muss.

Personal

Mannschapslist

Name	Funktschoon
Küstengrupp
Roald Amundsen	Expeditschoonsbaas
Helmer Hanssen	Hunnenführer un Navigator
Sverre Hassel	Hunnenführer un Navigator
Olav Bjaaland	Verscheeden Upgaaven
Oscar Wisting	Navigator
Kristian Prestrud	Navigator un Bass vun de Oostgrupp, Tweet Offizier
Hjalmar Johansen	Hunnenführer
Jørgen Stubberud	Timmermann
Adolf Lindstrøm	Kook un Timmermann
Schippsgrupp
Thorvald Nilsen	Oberleutnant un Stellvertreten Baas; Kapitän vun de Fram
Frederick Gjertsen	Eerster Offizier
Ludvig Hansen	Matroos un Ieslotse
Martin Rønne	Segelmaker un Navigator
Andreas Beck	Matroos un Ieslotse
Kurt Sundbeck	Mechaniker
Jacob Nödtvedt	Tweet Mechaniker
Alexander Kutschin	Ozeanograf
Karinius Olsen	Kook un Timmermann
Halvardus Kristensen	Matros un later Dart Mechaniker

Bi de Utwahl vun de Mannschapsliddmaaten hett Amundsen up verscheeden persöönlich Aspekte acht, dorünner Spood in’ Arbeitsberiek, de mit de Polarfohrt to doon hemm muss, wu dat soziaal Ümfeld weer, Neegier un Tatkraft. Gefühle hett he, so Huntford, bi de Utwahl kumplett utschalt. Neben fachlich Qualitäten as mögelk groot Erfohrung in de Polarforschung, dat Beherrschen vun Skifohren un dat Führen vun Hunnenschledden, hett he verlangt, dat sien Lüüd an Eensamkeit un hart Arbeiten in’t Free wähnt weern.

Sverre Hassel

Amundsen kreeg völ Bewerbungen. As stellvertreden Kommandanten hett he eerst Ole Engelstad utwählt, en Fregattenkapitän vun de norweegsch Marine. Bi dat Testen vun en Ballon wurr Engelstad aber vun en Blitz drapen un keem to Dood; Thorvald Nilsen is nahrückt. Olav Bjaaland keem an Bord, nahdem he Amundsen dör Tofall in Lübeck drapen harr un in’t Snackeree över Expeditschoonen andüüd harr, dat he ok geern mal an en Expeditschoon deelnehmen much. Wiel Bjaaland en bannig gooden Skifohrer un dorto Discher weer, hett Amundsen hüm mitnommen. En anner Liddmaat vun de Expeditschoon weer Helmer Hanssen, de Amundsen all up de Gjøa-Expeditschoon begleit harr un de vun Amundsen as Hunnenführer schätzt wurr. Um en gooden Kook to hemm, hett he denn noch Adolf Lindstrøm instellt, de ok all up de Gjøa mitfohren weer. In’ Sömmer 1909 hett he Oscar Wisting kennenlehrt, en Marinekanonier, de in de Werft in Horten up de Fram arbeiten dee. Wisting weer kien gooden Skifohrer un harr ok kien Erfohren mit Hunnen, aber he kunn sück good anpassen, weer lernwillig un pragmatisch veranlaagt – buterdem bruuk Amundsen Lüüd, de sück hüm ahn Schwierigkeiten ünnerordnen deen. As Ieslotsen hett he den Seehundjäger Andreas Beck anhüert. En Dokter wull Amundsen nich mit an Bord hemm. He harr dorför geern sien Vertroonsmann un Agenten in Tromsö mit dorbi harrt, de Aftheker Fritz Zapffe. De kunn aber denn doch nich deelnehmen un so hett Amundsen den tweeten Stüermann Frederick Gjertsen un Wisting to kört Lehrgängen stüert, wo se dat nödig Weeten in Teenheilkunn un Chirurgie kreegen hemm.

In’ Harvst 1908 kreeg Amundsen en Bewerbungsschrieven vun Hjalmar Johansen, de mit Nansen in de Arktis ween weer un en good Hunnenführer weer. Allerdings weer he nah de Expeditschoon mit Nansen to’n Alkoholiker wurrn. Buterdem weer Amundsen bang, dat de öllere Johansen, de beeter Ski loopen kunn un bannig ehrgeizig weer, hüm sien Autorität bedrohen kunn. Wiel Johansen aber Nansen in de Arktis dat Leven rett harr, hett Nansen dorup henwarkt, dat he Johansen mitnehmen muss, wat Amundsen denn ok maakt hett.

Vörarbeiten

Finanzeeren ut Utrüstung

An 9. Februar 1909 hett dat Storthing beslooten, Amundsen för de Expeditschoon de Fram to lehnen un en Summ vun 75.000 Norweegschen Kronen för de notwennigen Reparaturen un Verbeetern bereittostellen, buterdem harr dat all eenig vun Amundsen sien Schulden vun de Gjøa-Expeditschoon torüch betallt. Völ Firmen hebbt Güter spend, ok de norweegsch Marine hett Utrüstensgegenstännen to Verfügung stellt. Geldmiddel keemen ok vun dat Königspaar (20.000 Kronen) un vun Privatlüüd geven, deren prominentester Don Pedro Christophersen weer. De in Argentinien levend Norwegen keem för sämtliche Kösten up, de bi den Upneholt vun de Fram in Süüdamerika anfallen deen.

Nah dat Bekanntwurrn vun de Anspröök vun Cook un Peary up dat Erreichen vun den Noordpool kemm aber kien Geld mehr rin. Ok dat Storthing hett aflehnt, nochmals wiedere 25.000 Kronen an Geldmiddel to betallen. Amundsen fehlen 150.000 Kronen. Dat hett hüm aber nich sünnerlich stört, wuss he doch, wenn he den Süüdpool erreichen de, würr de nich utgleeken Huusholtsplaan vergeven ween. So nehm he Kredite up, wo he de kriegen kunn un hett etwa sien eegen Huus mit en Hypothek över 25.000 Kronen belast.

Um an genoog Schleddenhunnen to kommen, is Amundsen nah Kopenhagen reist, wo he vun de Königlich Gröönland-Hannelssellschop 100 Gröönlandhunnen köfftt hett, de in’ Juli 1910 nah Däänmark leefert werrn sullen. Amundsen weer dorvan övertüügt, dat Hunnen Ponys (dat Hööfttransportmiddel vun Scott) överleegen weern.

De mitnommen Fardigdeelhütt, de 7,8 Meter lang un 3,9 Meter breet weer, wurr up Amundsen sein Grundstück in Norwegen baut un later Deel för Deel weer inpackt, um in de Antarktis weer upstellt to wurrn. Se harr twee Rüüm, vun de een as Köken deen un een as Slaap, Eeten- un Wahzimmer. Doröver geev dat noch en Daakboden wo Vorräte upbewohrt wurrn. De Schlidden vun den Küstengrupp weern 3,6 Meter lang un hebbt tonächst 165 Pund waagen, bevör hör Gewicht in den Loop vun den Winter up dörsnittlich 53 Pund minneseert weern kunn. De Skier wurrn ut Hickoryholt makt, dat elastisch un hart is. De Längt vun de Slier weer 1,8 Meter.

Teelen un Plaan

Route vun de Expeditschonen vun Scott un Amundsen

Amundsen hett versöcht, sück sämtlich verfügbor Literatur to beschaffen, un hett in Verbinnen mit sien eegen Polarerfohrungen en genauen Plaan utarbeit.

Dat Hööftteel weer dat Recken vun den Süüdpool, de Wetenschap speel blots en Nebenrull: Dennoch hett Amundsen plaant, ünnerwegens so völ Meeten as mögelk vörtonehmen, vör allen meteorologisch Natuur. Buterdem sull de Fram in’ Atlantik utdehnt ozeanografisch Meeten vörnehmen, die Amundsen mit Bjørn Helland-Hansen plaant harr un en Vörwand weern, all in Norwegen an Bord vun de Fram gahn to können anstatt as man vörher bekanntgeven harr, eerst in San Francisco.

De Fram sull nah de Plaans vun Amundsen bit Midden August in Norwegen utloopen un als eenzigen Tüschenholt Madeira anstüern. Vun dor ut sull se um dat Kap der Guten Hoffnung fohren un in’t Rossmeer to de „Great Ice Barrier“ vörstööten, de um den 15. Januar erreicht weern sull. An de Bucht vun de Wale sullen ungefähr teihn Mannlüüd as Küstengrupp afsett weern un en Basis errichten, wiels de Fram nah Buenos Aires torüchkehren un Meeten in’ Atlantik vörnehmen sull. In’ Oktober sull se nah Süüden torüchfohren un de Küstengrupp weer afhalen.

Disse Grupp sull in de Tüschentiet, sobald de Hütt upstellt un de Vörräte an Land brocht wurrn weern, Levensmiddel un Brennstoffe so wiet süüdlich as mögelk in Depots inlagern. Mit dat Enn’ vun disse Tätigkeiten weer de Winter kommen, de dormit verbrocht wurrn sull, an de Utrüsten to arbeiten. In dat nächste Fröhjohr sull de Basis so fröh as mögelk weer verlaaten wurrn, um vör Scott an den Süüdpool antokommen. Amundsen wull vun de Bucht vun de Wale ut direkt nah Süüden fohren, um nah Mögelkeit immer den sülvigen Meridian to folgen.

De Bucht vun de Wale wurr ut mehreren Grünnen as Lageroort utwählt. Eenersiets leeg se wieder süüdlich as jeder anner mit dat Schipp to erreichen Punkt vun de Barriere, wat för de folgend Schleddenfohrt vun Bedüüden weer, wiel meeest 10 % vun de Streck inspoort wurrn kunnen, up de anner Siet kunn Amundsen vun hier ut de Bedingungen un de Böverflach vörher kennen lernen, mit de hat dat to doon kreeg. Tosätzlich geev dat in de Bucht vun de Wale nah Ross un Shackleton hör vörhergahnd Berichte völ Robben un Pinguine, so dat de Nehrensnachschub stets sekert weer. Ok för de meteorologischen Beobachtungen up de Barriere stell de Bucht en günstigen Standoort dor, dor dat Land ümto kien Infloot up de Bedingungen hemm kunn. Toletzt weer de Oort mit en Schipp good togänglich. Dat wurr generell annommen, dat de Barriere up dat Water swemmen dee, wat ok dör den Bericht vun Shackleton över stark Iesafbröök bestätigt wurr, aber Amundsen keem to den Sluss, dat se up en Fundament as lütt Eilannen oder Schären ruhen muss, dor de Umgeeven vun de Bucht siet de Expeditschoon vun Ross (1843/44) in’ Grooten un Ganzen unverännert bleven weer. Amundsen sien Ergevnisse weern todrapend, ok wenn sien Begrünnen falsch weer. He hett sück woll bestätigt sehn, doch is hüüd erwiesen, dat de Barriere en Schelfies is un somit up dat Water swemmt und över en Gletscher mit dat Land verbunnen is. De Stabilität vun de Bucht is dör de Laag in’ Windschadden vun de Roosevelt-Insel bedingt. 1928 weer dat Lager verschwunnen un is antonemmen mit en Iesbarg vun de Schelfiestafel afbraken.

De Fram

Die Fram (norweegsch: „Vörwärts“) wurr 1892 vun Colin Archer as en Schipp baut, dat den arktisch Packies wedderstahn kunn. De dreemastig Schoner harr sück all mehrfak bewährt; Fridtjof Nansen un Otto Sverdrup harrn dat Schipp up hör Arktisexpedititschonen all bruukt. De Fram is 39 Meter lang und 11 Meter breet un hett en Volumen vun 440 Brutto- und 807 Nettoregistertonnen.

An’ 9. März 1909 hett Amundsen de Marinewerft in Horten beeden, dat Schipp to repareeren un de nödig Ännern dörtoführen. Dat wichtigst weer, de Dampmaschien dör en 180-PS-Dieselmotor to ersetten. Dormit weer de Fram dat eerst Polarschipp mit Dieselmotor, wat eenersiets för dat Manövreeren tüschen de Iesschollen praktisch, up de anner Siet aber ok mit en Personalerspornis verbunnen weer – een Mann genüg för dat Bedeenen.

Expeditschoon

Slöteldaten

Ereignis	Datum
Upbröök ut Norwegen	9. August 1910
Ankunft in de Bucht vun de Wale	14. Januar 1911
De Fram verlett Framheim	15. Februar 1911
Enn’ vun de Depotfohrten	11. April 1911
Fehlstart	8. September 1911
Anfang vun de Süüdreis	20. Oktober 1911
Ankunft an’ Pool	14. Dezember 1911
Fram torüch in Framheim	8. Januar 1912
Ankunft in Hobart, Australien	7. März 1912

Vun Norwegen in de Antarktis

De Fram leeg siet Fardigstellen vun de Reparaturen in’ Mai 1910 in Christiania vör Anker, um bit Anfang Juni beladen to weern. An’ 3. Juni stook man in See. Dat eerst Ziel weer dat Huus vun Amundsen, um de Fardigdeelhütt intoladen. An’ 7. Juni weer dat erledigt un nu gung dat wieder. Bevör se aber endgüldig in de Antarktis uprbreken dee, sull se tovör noch en Fohrt um de britisch Inseln herum un denn torüch nah Norwegen maken, angeblich um ozeanografisch Ünnersöeken to maken, tatsächlich woll aber, um Motor un Mannschap vun de Fram to prüfen. De plaant Route muss wegen schlecht weer un en Motorschaaden stark kört weern; an’ 10. Juli leep man Bergen an, vun wo ut man nah Kristiansand wiederfohren dee. Hier wurrn letzt Göder as Schledden un Skier verladen, buterdem 97 Gröönlandhunnen. Jetzt wurrn ok de Böverleutnants Gjertsen un Prestrud in den Plaan, nah Süüden to fohren, inweeht. Se weern begeistert. An’ 9. August weern all nödig Vörbereiten drapen un de Fram is nah Madeira upbraken. Nah dat Daagbook vun Johansen keem woll bald schlecht Stimmung up, wiel de Mannschap marken dee, dat de Offiziere hör wat verheimlichen deen, un dat dat ok woll um de Kameradschaft ünner de Besatten nich to’n besten stunn.

Madeira wurr an’ 6. September anfohren. Dor wurr de Vörrat an Frischwater un Nehren ergänzt. Amundsen sien Bröer Leon keem an Bord, um de letzt Nahrichten an de Butenwelt antonemmen, dorünner ok Mitdeelen an Nansen, den König vun Norwegen, Håkon VII., as ok verscheeden Geldgever un en Telegramm an Scott, dat Leon an’ 3. Oktober in Christiania upgeevm un dat Scott an’ 12. Oktober erreich, as de in Melbourne vun’ Schipp gung. Anfang Oktober gung Leon todem mit Amundsen sien Plaanännern an de Apenlichkeit. An’ 9. September weer allens för de Affohrt bereit un de Mannschap versammel sück up Deck, wo Amundsen se över sien Plääns informeert un jeden Mann eenzeln um wiedere Ünnerstütten beeden hett – se hemm eenstimmig tostimmt. Gegen Avend brook man in Richt Süüden up. Mit dat Enn’ vun dat Nichtweeten wohenn de Reis gahn sull, beeter sück ok de Stimmung an Bord.

De nächste Halt sull en norweegsch Walfangstatschoon up de Kerguelen ween, doch upgrund vun schlecht weer Enn’ November kunn de Fram nich an de Eilannen rankommen. Ansonsten verleep de Fohrt ereignislos; de Besatten hett all Böker över vörhergahnd Antarktisexpeditschonen studeert, de se an de dör Geschenke goot ustatt Bordbökeree finnen kunnen. An’ 1. Dezember geev Amundsen de Liddmaaten vun de Lannensmannschap bekannt – Prestrud, Johansen, Hanssen, Hassel, Wisting, Bjaaland, Stubberud un Lindstrøm sullen hüm begleiten. An’ 1. Januar keem de eerste Iesbar in Sicht, an den nächsten Dag keem de Expeditschoon an den Driftiesgördel, de sück üm de Antarktis treckt un de de Fram dank Utwerten vun de Situatschoon bi vergangen Expeditschonen licht un binnen dree Daag queren kunn. An’ 11. Januar wurr dat Ross-Schelfies sicht un dree Daag later wurr de Bucht vun de Wale erreicht.

Ankunft un Depotanlaag

Nah de Ankunft an’ 14. Januar 1911 wurr de Fram an’ Iesfoot vun de Barriere fastmaakt un Amundsen ünnernehm mit Nilsen, Prestrud un Stubberud en eersten Erkunnensgang, um de Bedingungen to erforschen un en passend Lagerplatz to finnen. Nahdem se en passend Senk funnen harrn, hebbt twee Mannlüüd dor de Fardigdeelhütt upbaut, wiels de övrig Liddmaaten vun de Küstengrupp af den 15. Januar de Hunnen, deren Tall sück siet Norwegen dör 20 nee boren Deerten vun 96 up 116 vergröttert harr, as ok Utrüsten un Vörräte per Schledden an Land brocht hebbt. An’ 27. Januar weer de Hütt fardig, gemeensam mit dat ümgevent Teltlager wurr se later „Framheim“ döfft. De Güter wurrn 600 Meter entfernt in en Depot inlagert, dorto dat Fleesch vun Robben un Pinguinen, de man erleggt harr. An’ 4. Februar keem de Terra Nova up ehrn Rückweg to’n McMurdo-Sund to Besöök, nahdem se hör Ziel, Edward-VII-Land, nich harr anloopen kunnt. Se hett Nahrichten vun Scott mitbrocht, ünner annern vun sien Motorschledden. De hebbt Amundsen Sörg bereit, bit he an’ Pool weer, do he hör Vördeelen schlecht inschätzen kunn.

An’ 10. Februar 1911 sünd Amundsen, Prestrud, Johansen un Hanssen mit dree Schledden upbraken. Vun de Mannlüüd leep, as dat begäng weer, immer een för den eersten Schledden her, um de Hunnen up Kurs to hollen. He wurr vun den Fohrer vun den eersten Schledden per Kompass stüert. Mit achtteihn Hunnen sünd se nah Süüden hen upbraken, um de direkt Ümgegend to erkunnen, de Utrüsten und Geschwindigkeit to testen un deelwies all mit den Süüdtransport vun de Güter antofangen. An’ 14. Februar keemen se bit 80° S un hebbt de mitführt Vörräte – en half Tünn Verpflegung – in en Depot inlagert. Twee Daag later kehren se weer nah Framheim torüch, vun wo de Fram all affohren weer. Up de Fohrt hett de Grupp faststellt, dat de Barriere good gangbor weer un bi de geven Weerbedingungen mit de winterlich Gegevenheiten in eenig Regionen vun Norwegen vergliekbar weer. Allerdings wurrn ok verscheeden Mängel an de Utrüsten faststellt, de de Mannschap beheben mussen – die dringlichsten bit to de nächst Fohrt, de weniger wichtigen över den Winter.

An 22. Februar is en nee Grupp upbraken, um wieder Depots antoleggen. Ditmal keem all acht Lüüd vun de Küstengrupp, mit Utnahm vun Lindström, den Kook, mit; se harrn söben Schledden un 42 Hunnen. An’ 27. Februar wurr dat all anleggt Depot up 80° Süd erreicht, an’ 3. März keem man bi 81° an, wo en nee Depot mit en half Tünn Hunnenfutter anleggt wurr. Bjaaland, Hassel un Stubberud sünd hier ümkehrt. Bi 82° S, de man an’ 8. März erreicht harr, wurrn wieder 680 Kilogramm Vörräte inlagert, vör allen Hunnenfutter. Hier is de Grupp den ümkehrt, ofschons se eenig bit 83° harrn fohren wullen. De Schledden weern allerdings överlaaden un de lang Fohrt, de inbrekend Winter un de nich eenfak Böverflach mit Neeschnee un Gletscherspalten hebbt de Hunnen sö erschöpft, dat Amundsen sogor en Schledden torüchlaaten muss, as he an’ 10. März den Rückweg antreden is. Insgesamt sünd up disse Fohrt 8 Hunnen storven, worför nah Amundsen hööftsächlich de Kold de Oorsaak weer. Ok de Grupp weer sück woll nich mehr so ganz eenig, dat geev en gewissen Unfreeden. An’ 22. März weer man weer in Framheim.

An’ 31. März sünd söben Mann mit söss Schledden un 36 Hunnen ünner dat Kommando vun Johansen upbraken. An’ 11. April weern se wee torüch. Up disse letzte Fohrt hebbt se mit etwa 1200 Kilogramm Robbenfleesch up 80° S en Depot anleggt, dat nu över 2 Tünn Vörräte enthull.

Winter

Plaan vun dat Winterlager

Dat ünnerirdisch Drievstofflager vun Framheim

Bit to’n Winterinbröök wurrn groot Mengen vun Robben un Robben un Pinguinen erleggt, um den Winter good to överstahn; de 60 Tünn Fleesch sullen för de Mannschap un de 110 Hunnen recken. Um nah Mögelkeit selten in’t Free to mooten, wurrn de meest Lagerrüüms dör en Nett ut ünnerirdisch Kamern un Tunneln verbunnen. In verscheeden Rüüms dorvan wurrn buterdem ünner annern Warkstäen, en Sauna un en Steernwacht inricht.

In de Wintertiet hett man de up de Depotfohrten utprobeert Utrüstensgegenstännen anpasst, sowohl Schledden as ok persöönlich Utrüsten. Dat Gewicht vun de Schledden leet sück vun 50 up 35 Kilogramm minneseeren. Skier, Schleddenkisten, Steefels, Telten un binah all anner Utrüstensgegenstännen wurrn överhaalt. In de verbleevend Freetiet geev dat Kurse, man hett leest oder Darts oder Whist speelt. Amundsen hett dat Weer as besünners good betekent, mit Flauten oder licht Brisen, wiels Scott stürmisch Weer harr, wat hüm vun sien Arbeit afhollen dee. Af Midden August weer dat Enn vun de Arbeit in Sicht, af den 23. August stunnen de belaaden Schledden, je 880 Pund swoor, an den Startplatz bereit.

De Fohrt to’n Süüdpool

En Fehlstart

Amundsen weer dat wichtig, bald uptobreeken. Wiel he wegen de Motorschledden vun de Briten in Sörg weer un he dorüm en mögelk grooten Vörsprung winnen wull, hett he plaant, Framheim all an’ 24. August to verlaaten. Dat weer aber bannig to fröh, wiel dat süüdlich Fröhjohr to dissen Tietpunkt man jüst eben anfungen harr. Bit Anfang September weer de Temperatur so wiet steegen, dat Amundsen beslooten hett, mit de Süüdreis antofangen. An’ 8. September sünd nah eenig Verschuuven wegen schlecht Weer, acht Lüüd mit söben Schledden un negentig Hunnen upbraken; se harrn Nehrensmiddel för negentig Daag mit. Aber bald hebbt se murken, dat man to fröh upbraken weer – all dree Daag later full de Temperatur över Nacht um meest 30 °C up −56 °C, den Hunnen gung dat tosehnds schlechter. Amundsen hett denn beslooten, blots bit to dat Depot up 80° to fohren, dor de mitführt Vörräte un Utrüstensgegenstännen intolaagern un ümtokehren. Dat Depot wurr an’ 14. September erreicht. Up den Rückweg gungen völ Hunnen verloren. An’ Mörgen vun den letzten Dag vun de Rückfohrt, den 16. September, steeg de Temperatur weer en beeten, aber nümms wuss, för wu lang; so hett Amundsen anornd, de Streck ahn Paus torüchtoleggen. De Rücktoog weer vullkommen ungeordnet, de Schledden harrn Afstände vun bit to achteenhalv Stünn, as se torüch keemen. Amundsen, Wisting un Hanssen keemen as eerst an, twee Stünn later ok Bjaaland un Stubberud. Hassel, de noch wat later ankeem, hett denn bericht, dat Johansen un Prestrud ahn Nehren un Heizmaterial noch up de Barriere weern. Prestrud sien Hunnen weern so swaak, dat he wiet achter de annern torüch full. As Johansen, dat murken hett, hett he up hüm töövt un hett hüm so woll dat Leven rett, indem he sück mit hüm nah Framheim torüchkämpen dee, wiel Prestrud sülvst ok all bannig swaak weer.

As Amundsen Johansen an’ nächsten Mörgen up de Verspätung anspreken dee, kunn sück Johansen nich mehr beherrschen un hett Amundsen swoor Vörwürfe makt, wiel he de anner Expeditschoonsliddmaaten torüchlaaten harr. Dat Ünnernehmen weer „keine Expedition mehr, das ist reine Panik“, un he hett sück apen över Amundsen sien Führung beschwert. Disse Kritik harr hör Grünnen nich blots in dat, wat an den Vördag passeert weer. Johansen weer ok verbittert, wiel he as öllere Mann Amundsen ünnerornd weer. Todem hett hüm de Alkoholenttoog to schaffen makt. Buterdem hett he Amundsen faken mit Nansen vergleeken, mi de he in de Arktis ween weer. Johansen sien Wöör un sien Anspröök weern en Bedrohung vun de Expeditschoon, un so seech sück Amundsen dwungen, en Exempel to statueeren – he hett Johansen un Prestrud vun de övrig Expeditschoonsliddmaaten isoleert, indem he sien tovör tweefak in Afstimmen ablehnten Plaan vun en tosätzlichen Grupp weer upgreep.

Blots noch fiev Mann sullen jetzt in Richt Süüden fohren. De anner dree – neben Johansen un Prestrud ok Stubberud – sullen ünner de Führung vun Prestrud nah Oosten nah Edward-VII-Land fohren un dat Rebeet um de Bucht vun de Wale utforschen. Disse tosätzlich Expeditschoon deen nich blots as Straaf för Johansen, sonner ok as Afsekern – falls dat eegentlich Exoeditschoonsziel nich erreicht weern sull, wull Amundsen dennoch Ergevnisse vörwiesen können. Amundsen sülvst hett de Entscheedung dormit begrünnd, dat man mit en lüttgere Grupp flinker vöran keem un de Depots an Wert stiegen würrn. Amundsen harr Glück, dat he up disse Fohrt kien Expeditschoonsliddmaat verloren hett. He kunn sogor sowiet profiteeren, dat he nochmals Materialschäden faststellen kunn un de eegentliche Poolfohrt nich mehr vun den Konflikt mit Johansen belast weer.

De Süüdreis

Eerst Midden Oktober 1911 fung dat arktisch Fröhjohr an. Robben un Vagels wurrn sicht un de Temperatur bleev konstant tüschen −20 un −30 °Celsius (de antarktisch Küstenjohrsdörsnitt liggt bi −15 bit −10 °C.).

An’ 20. Oktober is Roald Amundsen mit Bjaaland, Hanssen, Hassel un Wisting to sien tweet Versöök upbraken. De Grupp harr veer Schledden un 52 Hunnen, de mitführt Vörräte hebbt blots bit 80° Süd reckt, wo dat eerste Depot leeg. Up den Weg dorhen keemen se in en Feld ut Gletscherspalten, keemen dor aber heel dör. An dat Depot keemen se an’ 23. Oktober an un hebbt dor en Rast vun twee Daag inleggt, um besünners de Hunnen nich all an eersten Deel vun de Reis to överanstrengen. An’ 26. Oktober gung de Fohrt wieder un vun hier ut hebbt se denn ok Schneebaken erricht, um up de Rückreis den Weg to finnen. Disse Baken weern 180 Zentimeter hooch un bestunnen ut Schneeblocken. To Binnerst befunn sück en Stück Papier, dat de Nummer un de Positschoon vun de Bake, as ok de Richt un de Feernst to de nächst Bake in’ Noorden angeev. An’ 31. Oktober wurr dat Depot 81° Süd erreicht, wo se weer en Dag rast hebbt, bevör se an’ 5. November 82° Süd erreichten, nahdem se eenig Daag tovör nochmals en Feld vun Iesspalten in dichten Nebel ahn Schaden dörquert harrn. An’ 7. November gung dat wieder, vör hör leeg nu aber bit dorhen unbekannt Terrain. Dat Weer weer aber good un so keemen se bannig good vöran. An 9. November weer man all bi 83°, wor en Depot anleggt wurr, um dat Gewicht vun de Schledden to minneseeren un de Versörgen up de Rückfohrt sekertostellen. So hebbt de dat denn bi jeden wiederen Breedengrad makt, solang se sück noch up dat Schelfies befunnen. Hunnen, de ünnerwegens to Dood keemen, wurrn för den Rückweg in den Depots „deepköhlt“. 84° wurrn an’ 13. un 85° an’ 16. November erreicht. An’ 11. November keem en Gebirgskett in Sicht, de Amundsen „Königin-Helena-Kett“ döfft hett; dormit wurr en Upstieg unumgänglich. Amundsen muss gau en Weg över disse Bargen finnen, tonächst hett he aber beslooten, den Meridian wieder nah Süüden to folgen.

De Axel-Heiberg-Gletscher

An’ 17. November keemen se an dat Enn’ vun de Barriere an un dormit an de Utlöper vun dat Transantarktisch Gebirge, nahdem se tovör all eenig Daag lang parallel to dat Land fohren weern. Hier wacht aber ok dat eerst groot Problem vun de Süüdreis: en Upstieg dör de Bargen up dat Polarplateau to finnen. Nümms weer tovör an dissen Oort vun de Övergang tüschen Barriere un Festland ween, un so muss sück Amundsen up sien Glück verlaaten – he hett en Route inslahn, de hüm ut nich mehr to klären Grünnen völversprekend utseech.

Bevör de Upstieg an den folgenden Dag anfung, hett Amundsen en nee Depot inricht, in dat he en Drittel vun sein Vörräte inlaagert dee, de insgesamt för 90 Daag recken sullen, un hett mit Bjaaland, Wisting un Hassel den Anfang vun de plaant Streck utforscht. De eerste Dag an de so nömmt „Mount Betty“ broch en Upstieg vun 600 Meter mit, de tonächst över eenig Hänge un Gletscher führen dee. An’ Abend vun den tweeten Dag hebbt se up en Hööcht vun 1390 Meter Rast makt, dat swoorste Stück schien schafft to ween. An’ 20. November sünd se aber up en „riesigen, mächtigen, absolut fjordähnlichen Gletscher von Ost nach West“, stööt, de dwars to hör Loopricht leeg – de Axel-Heiberg-Gletscher. Se hebbt hüm nah Konsul Axel Heiberg nömmt, de völ norweegsch Polarexpeditschonen mit Geld ünnerstütt harr. Amundsen muss faststellen, dat de verwacht lichtere Weg na baben en Irrdom ween weer, denn de Gletscher stiggt up knapp 13 km um 2.500 m an un is vull mit Gletscherspalten. Um aber kien Tiet to verleesen un sien Lüüd nich mootloos to maken, hett he beslooten, den Gletscher liekers in Angreep to nehmen.

In de folgend Daag wurrn neben den Gletscher ok völ Bargen benömmt, etwa nah Fridtjof Nansen, Don Pedro Christophersen oder Liddmaaten vun de Süüsgrupp. Nah blots veer Daag mühsam Stiegeree – Amundsen harr mit etwa teihn Daag rekent – keem de Grupp up dat Polarplateau, wo se an en Platz laagert hebbt, de se „Schlachteree“ nömmt hebbt, wiel hier 24 vun de verbleeven 42 Hunnen doot makt wurrn. De Upstieg, wo faken en Dutzend Hunnen vör en Schledden spannt wurrn mussen, weer daan, un de Hunnen wurrn nich mehr bruukt. Se wurrn entweder an hör Oortgenossen verfoort oder vun de Grupp eeten, um dör dat frisch Fleesch Skorbut to verhinnern. Von hier ut fohr man mit de verbleeven 18 Deerten un dree Schledden wieder. De Ratschonen hebbt wegen de weniger Hunnen nu för sösstig Daag reckt.

An‘ 25. November ist de Grupp nah veer Daag Paus wegen schlecht Weer wedder upbraken, keem aber all an den nächsten Dag in en Schneestorm. Trotz de minn Sicht sünd se aber wieder fohren, bit se, anners as verwacht, murken hebbt, dat dat Terrain nah ünner utleep. As sück dat Weer weer beetert harr, hebbt se en bannig grooten Gletscher vör sück sehn, de vun Süüden nah Noorden leep; an‘ Folgedag fung de Grupp mit den Upstieg an, nahdem se an den Foot vun de Gletscher bi 86° 21′ en Depot anleggt harrn, um de Schledden lichter to maken. De Gletscher wurr „Düwelsgletscher“ nömmt, wiel he en swoor to begahn Böverflach harr. An‘ 1. Dezember keemen de Norweger nah en swooren Upstieg mit Nebel un völ Gletscherspalten up de Tipp vun den Gletscher an, wo se up en veriest Plateau keemen, dat Amundsen as folgt beschrifft: „Unser Marsch über diesen gefrorenen See war nicht angenehm. Der Boden unter unseren Füßen war offensichtlich hohl, und es klang, als ob wir über leere Fässer gingen. Erst brach ein Mann ein, dann ein paar Hunde; doch sie kamen alle wieder hoch.“ Se hebbt dissen Oort „Ballsaal vun den Düwel“ nömmt. An‘ 6. Dezember weer de hööchste Punkt vun de Reis erreicht – 3322 Meter över NN. An de sülvig Dag keem man bit 88° Süd. Van nu an gung de Fohrt över en Ebene. Up 88° 25′, kört achter den Süüdrekord vun Shackleton, hebbt se en letzt Depot anleggt.

An‘ 8. Dezember beeter sück dat Weer, dat siet de „Schlachteree“ schlecht ween weer, un bleev bitt o den Pool good. An‘ Nahmiddag vun den 13. Dezember weer dat Ziet vun de Reis erreicht, so nipp un nau jedenfalls, as de Mannschap dat to dissen Tietpunkt faststellen kunnen. Nah de Ankunft hebbt se de norweegsch Flagg plant un hebbt dat Plateau nah den norweegschen König un Günner vun de Expeditschoon „Haakon-VII.-Plateau“ nömmt. Buterdem wurrn Exkursionen in de Ümgegen vun dat Laager makt, um möglichst dich an den Pool to gelangen, denn Meeten mit Sextant un künstlich Horizont an‘ Abend harrn en Positschoon vun 89° 55′ ergeven. Um wiedere Meeten vörtonehmen un dat Ergevnis tegen mögelk latere Twiefel to sekern, hett de Grupp wiedere negen Kilometer in de Richt torüchleggt, de dat Meeten as Süüden faststellt harr un hett Rast an‘ 14. Dezember bi best Weer makt. Doruphenn wurrn 24 Stünn lang in stündlich Afstand Meeten vörnommen. Völ Utrüstensgegenstände wurrn mit dat Woort „Süüdpool“ un dat Datum versehn, um dat nahderhenn as Souvenir to bruuken. Bi dat Meeten in de Loop vun den Dag stell sück herut, dat man noch etwa 2,5 Kilometer vun den Pool weg weer – Bjaaland un Hanssen wurrn vun Amundsen in de entsprekend Richt schickt un hebbt den Oort mit lütt Fahns markeert, den de Norweger an‘ Enn‘ up etwa 180 m nip un nau bestimmt harrn.

De Rückfohrt

Amundsen (links) un sien Begleiter Wisting, Hassel un Hanssen in Polheim in‘ Dezember 1911. Fotograf weer Olav Bjaaland.

Bevör se an‘ 18. Dezember weer upbraken sünd, stell de Grupp en intüschen nich mehr bruukt Ersatztelt up, över dat se de norweegsch Flagg un den Wimpel vun de Fram planten deen. In’t Telt leet Amundsen neben eenig Utrüstensgegenstännen en Breef an den norweegsch König torüch, dormit Scott oder latere Expeditschonen de in‘ Fall vun den Dood vun Amundsen up den Rückweg torüch nah Europa bringen kunnen. Nah Raymond Priestley wurr Scott dordör vun Amundsen „vom Forscher zum Briefträger degradiert“. Dat Laager kreeg de Naam Polheim. Up den Weg dorhenn harr de Polargrupp 1400 Kilometer torüchleggt un dormit en dörsnittlich Dagstreck vun 25 Kilometern erreicht. En Schledden wurr achterwegens laaten un de letzt sössteihn Hunnen up de noch vörhannen Schledden updeelt. An‘ 24. Dezember keem man an dat eerste Depot up 88° 25′ an, twee Daag later wurr de 88. Breedengrad krüüzt.

An‘ 2. Januar keemen de Norweger to’n Düwelsgletscher; indem se aber en annern Weg funnen, keemen se in blots een Dag un ahn Schwierigkeiten bit to’n Foot vun den Gletscher. Dat Depot dor hebbt se tonächst utlaaten. Amundsen hett dat mit schlecht Weer begrünnd, Huntford aber seggt, dat Amundsen up dissen Deel vun de Rückfohrt dör en Berekensfehler de Orientierung verloren harr. As sück de Nebel en lütt Sett laater vertrucken harr un en Liddmaat vun de Grupp dat Depot erkennt hett, sünd twee Mann torüch loopen un hebbt de Vörräte afhaalt. An‘ Januar keem de Grupp an dat Depot vun de „Schlachteree“ an, doch in‘ Nebel funnen se dat Depot blots mit Glück, wiel Wisting up de Henfohrt en afbraken Ski dicht bi dat Depot in den Schnee staaken harr. De Oort weer nich blots wegen de Vörräte wichtig, sonnern ok, um den Afstieg up de Barriere wedder to finnen.

De Norweger hebbt tonächst den sülvigen Weg as bi den Upstieg nommen un sünd denn den Axel-Heiberg-Gletscher bit to sien Tosommenfloot mit de Schelfiestafel folgt. De Wegg weer woll länger, se kunnen dordör aber bannig wat an Tiet insporen. An‘ 7. Januar weer de Foot vun den Gletscher un dormit dat Ross-Schelfies erreicht, nahdem de Grupp 51 Daag lang up’t Fastland ween weer. Man hett an‘ Mount Betty eenig geologisch Proben nommen un hett en Depot mit 17 Liter Brennsprit anleggt, to’n Nahwies, dat Minschen dor ween weern.. Dornah hebbt se sück weer nah Noorden hen wendt. Vun nu an mussen de Lüüd up de glatt Böverflach vun de Barriere kien Kraft mehr sporen un fungen an to sprinten. An‘ 13. Januar keem man an dat Depot up 83° Süd an, wat den letzten kritischen Punkt dorstellen dee, wiel dat in‘ Gegensatz to all nöördlichere Laager nich parallel to de Noord-Süüd-Ass markeert weer. An‘ 17. Januar wurr dat Depot up 82° anfohren. An‘ 26. Januar 1912 weer man ween in Framheim, elf Hunnen harrn de Reis överleevt. Up de Rückfohrt weern in‘ Snitt 36 Kilometer pro Dag torüchleggt wurrn, insgesamt weer man 99 Daag lang fohren un harr över 3000 Kilometer torüchleggt.

Ostreis

De Ostreis nah Edward-VII-Land wurr nah Amundsen tosätzlich ünnernommen, wiel de Terra-Nova-Expeditschoon de plaant Reis dorhen in‘ vörigen Sömmer denn doch nich makt harr. Wiedere Grünnen weern allerdings dat Afsekern, falls Amundsen den Pool nich as eerst erreichen sull un de Straaf för Johansen (kiek wieder baben). Prestrud, de Baas vun de Grupp schrifft:

Meine Anweisungen lauteten:

1. Nach Edward-VII-Land zu fahren und dort an Forschung auszuführen, was Zeit und Umstände ermöglichten.
2. Die Bucht der Wale und ihre unmittelbare Umgebung zu erforschen und zu kartieren.
3. Die Station in Framheim so weit wie möglich in Ordnung zu halten, falls wir gezwungen sein sollten, einen weiteren Winter dort zu verbringen.

De Grupp – bestahnd ut Prestrud, Johansen un Stubberud – sull nah Framheim torüchkehren, bevör de Fram realistisch torüchverwacht weern kunn, nah de Överleggen vun Prestrud weer dat Midden Januar. Doruphen hett he beslooten, de Ostreis bit Wiehnachten 1911 achter sück to bringen un de Arbeiten um Framheim in de eerst Hälft vun‘ Januar to erledigen. De Düer vun de Ostreis wurr up söss Week beschränkt, wiel man blots twee Schledden un sössteihn Hunnen harr, um de Utrüsten un de Vörräte to transporteeren un man ok nich up Depots torüchgriepen kunn. An‘ 8. November is man upbraken un dat eerste Ziel weer dat Depot up 80° Süd. Dat weer woll en Ümwegg, wiel dor aber in‘ September all Vörräte, en Grootdeel vun de persönlich Utrüstensgegenstännen un verscheeden Instrumente inlaagert wurrn weern, weer disse Ümwegg ok nödig. Dat Depot wurr an‘ 12. November erreicht, woruphenn all dor inlaagert Güter upnommen wurrn, dorünner en Theodolit, en Hypsometer, twee Barometer, twee Thermometer un en Kamera, insgesamt etwa 300 Kilogramm pro Schledden.

An‘ 16. November wurr de 158. Meridian erreicht. Bit dorhen weer kien Land sicht wurrn, wormit de fröhere Annahm wedderleggt weer, dat sück Edward-VII-Land so wiet nah Süüden trecken dee. Um dennoch an Land to kommen un wiel man nich de Middel harr, um dat wieder in‘ Oosten to söken, is de Grupp nah Noorden trucken. Up de Reis wurrn astronoomsch Beobachtungen makt, buterdem wurr jeden Dag de Luftdruck, de Temperatur, de Windstärke un –richt as ok de Wulkenmenge meeten un upschreven. An 23. November keem man an de apen See, wo man to’n Verbeetern vun de Vörräte eenig Robben jaagd hett, deren Fleesch man deelwies in en Depot inlaagern dee. De dree Mann sünd denn wieder nah Noordoosten fohren un up en Anstieg stött, de up etwa 300 Meter in en Plateau övergung und dat man an 28. November erreich. Nah eenig wiederen Meeten an den Rand vun de Schelfiestafel truck de Grupp in Richt Oosten, um de twee to en Landmasse hörend Tipps to ünnersöken, de mittlerwiel an‘ Horizont to sehn weern un de ok all Scott 1902 an Bord vun de Discovery ut opdeckt un beschreven harr. In‘ Loop vun de 3. Dezember sünd se bit an den Foot vun den westlicheren vun de beid Bargen kommen. Se wullen ok up den Tipp stiegen, aber dat Weer weer to schlecht. Nahdem dat wat upklaart weer sünd se to den Hügel upbraken, de dichter bi leeg. De sien Tipp leeg 510 Meter över NN. Up de Tipp sünd se denn ok steegen. Up de Noordsiet vun den Nahberhügel hebbt se denn schneefree’en Feld sehn und hebbt dorvan geologisch Proben nommen, dorünner ok welker, de moosbedeckt weer. Up den Rückweg in’t Lager keemen se dor nett noch för en Schneestorm an, de dat denn aber ok verhinnern dee, dat se noch wieder nah Oosten fohren kunnen, as dat plaant weer. Se seeten bit to’n 8. Dezember in’t Telt fast. Nah den Schneestorm harrn se blots noch för een Week Vörräte, so dat se an‘ 9, Dezember weer torüchgahn mussen, um Framheim mit Hülp vun dat Robbenfleeschdepot noch erreiche to können. An 16. Dezember sünd se weer in hör Basis ankommen.

Twee Daag later is de Grupp weer upbraken, nahdem se nee Vörräte upnommen un eenig lütt Reparaturen vörnommen harrn. De Grupp hett denn en fiev Daag lang Fohrt ünnernommen, um den langen ööstlichen Arm vun de Bucht vun de Wale uttoforschen. Dior harr man tovör groot Unregelmatigkeiten in de Iesböverflach beobachten kunnt. An‘ 23. Dezember weern se wedder torüch in Framheim. An‘ 1. Januar sünd se to hör letzt groot Fohrt upbraken, um de südwestliche Eck vun Bucht vun de Wale to erforschen. As se an‘ 11. Januar weer in Framheim weern, leeg de Fram all siet twee Daag vör Anker. En paar Daag hett man denn noch mit Exploratschoon un Karteeren verbrocht. Buterdem hebbt eenig Lüüd noch en Besöök up de Kainan Maru makt, en japaansch Forschensschipp, dat ünner Nobu Shirase den ööstlichen Deel vun dat Rossmeer ünnersöken dee.

Tüschendörfohrten vun de Fram

Eine Observatschoon an Bord vun de Fram

Nahdem de Fohrt vun Norwegen in de Antarktis (keik baben) to Enn‘ weer, gung Amundsen in de Bucht vun de Wale von Bord un die Fram keem ünner dat Kommando vun sien Stellvertreder Thorvald Nilsen. De sien Anwiesungen weer, direkt nah Buenos Aires to segeln, wo de notwennigen Reparaturen utführt un de Vörräte as ok de Mannschap ergänzt weern sull. Dornah sull de Fram in‘ süüdlichen Atlantik tüschen Afrika un Süüdamerika ozeanografisch Meeten vörnehmen. Dornah sull dat Schipp weer nah Buenos Aires un vun dor ut in de Antarktis torüchkehren, um de Küstengrupp aftohalen. Falls Amundsen wat tostötten sull, weer dat plaant, dat Nilsen sien Positschoon övernehmen un den Originalplaan vun de Expeditschoon, dat Utforschen vun dat Noordpolarbecken, dörführen sull.

Bevör de Fram an‘ 15. Februar de Bucht vun de Wale endgüldig verlaaten dee, is se so wiet as mögelk in de Bucht rinfohren un keem up 78° 41′ S., de südlichst Breet, de en Schipp bit dorhenn schaffen kunn. An‘ 22. Februar wurr de Driftiesgördel erreicht un an een Dag dörfohren. An‘ 14. März wurr de letzte Iesbarg sicht, an‘ 31. März hett man Kap Hoorn krüüzt. An‘ 17. April hett de Fram nah en Fohrt vun 62 Daag in Buenos Aires ankert. Dor stell sück denn aber herut, dat dat Geld, dat Nilsen to Verfügung stahn sull, nie nich afschickt wurrn weer. Somit kunn dat Överhalen vun de Fram nich betallt wurrn, ofschons dat dringend nödig weer. De in Buenos Aires wahnhaft Norweger Don Pedro Christophersen, de eenig de Vörräte un den Drievstoff betallen wullt harr, hett sück aber dorto bereit erklärt, de Överhalenskösten to övernemmen. He hett ok toseggt, en Rettungsexpeditschoon to sennen, falls de Fram bit to en bestimmt Datum nich nah Australien torüchkehren dee. Nahdem eenig tosätzlich Seelüüd anhüert wurrn weern, is de Fram an‘ 8. Juni to en dree Maand düernd Vermeetensfohrt upbraken, up de Temperatur un Waterproben in ünnerscheedlich Waterdeept meeten un Planktonproben nommen wurrn. An‘ 30. Juni hett dat Schipp sien Kurs von Norwegen in de Antarktis krüüz und hett dormit sien eerst Weltümsegeln schafft. De Inseln St. Helena un Trindade wurrn an‘ 29. Juli bzw. an‘ 12. August passeert. An‘ 19. August weern de Ünnersöken fardig un man is nah Buenos Aires torüchfohren, wo man an‘ 1. September vör Anker gahn is.

An‘ 5. Oktober is dat Schipp weer ut Buenos Aires utloopen. An‘ 28. Dezember sünd se up de Driftiesgördel stött – 1,5 Breedengrade fröher as verwacht. De Fram keem an 8. Januar an de Barriere an; dormit weer en Reis vun 25.000 Seemielen afslooten.

Enn‘ vun de Expeditschoon

De Fram in‘ Januar 1912 in de Bucht vun de Wale

De Fram kehr an‘ 9. Januar 1912 in de Bucht vun de Wale torüch; an 30. Januar gung Amundsen an Bord un de Expeditschoon is to de 4.500 Kilometer lang Fohrt nah Hobart upbraken. Man hett blots de Hunnen un wertvull Utrüstensgegenstände mitnommen, dor Amundsen annehm, dat Scott noch in‘t Rennen weer (in Wirklichkeit weer de aber noch up dat Polarplateau). Dat wurr as Deelaspekt vun den Sieg ansehn, as eerst mit de Meldungen an de Apenlichkeit to gahn.

Man is en nöördlichen Kurs folgt, bit man Kap Adare un de Balleny-Inseln erreicht harr, un denn en noordwestlichen Kurs. Dree Daag nahdem se upbraken weer, is de Fram up den Rand vun de Driftiesgördel stött, de an 6. Februar dörquert weer. Dree Daag later harrn se de Polarregion verlaaten, an 7. März keem dat Schipp in Hobart an. Vun dor hett Amundsen en verslöötelt Telegramm an sien Bröer Leon schickt, um de vör de Expeditschoon an utwählt Zeitungen verköfft Exklusivrechte to wohren. De dekodeert Text weer „Pol erreicht 14.-17. Dezember. Alle wohlauf.“

De Fram bleev 13 Daag in Hobart, bevör se an‘ 20. März weer in Richt Oosten upbreeken dee. An 6. Mai wurr Kap Hoorn to’n tweeten Mal krüüzt, bevör dat Schipp an 23. Mai in Buenos Aires vör Anker gung. An‘ 7. Juni hebbt all Liddmaaten vun de Expeditschoon en Schipp nah Norwegen nommen, mit Utnahm vun Nilsen und Amundsen. De meesten harrn inwilligt, Amundsen up den tweeten Deel vun de Expeditschoon weer to begleiten, wat 1918 ok denn makt wurr. Bjaaland harr allerding up en nochmalige Expeditschoon verzicht. Amundsen sülvst keem an‘ 31. Juli inkognito in Norwegen an.

Spood, Nahwirkungen un Kritik

Amundsen 1913

De Hööfterfolg vun de Expeditschoon weer, dat man to’n eersten Mal bit an den Süüdpool kommen is, wat ok en explizites Ziel weer. Wiederhenn wurrn dat Utmaat un de Böverflachcharakter vun dat Ross-Schelfies bestimmt un de Landverbinnen tüschen Viktorialand un Edward-VII-Land bestätigt. De Ostreis nah Edward-VII-Land hett Scott sien Opdecken vun de Discovery-Expeditschoon bestätigt un broch Gesteensproben torüch, mit deren Hülp de vun Scott un Shackleton faststellt geologisch Tosommensetten vun de Region bestätigt weern kunn. Disse Grupp hett ok de Ümgegend vun de Bucht vun de Wale utforscht un kreeg dordör eenig Ergevnisse över dat Billen vun Gletscherspalten un den Övergang tüschen Schelf- un Meeries. De meteorologisch Meetdaten weern en wertvull Ergänzung to de Upteken, de to glieker Tiet vun anner Expeditschonen makt wurrn weern. Amundsen sien ozeanographische Daten wurrn as „wertvolles Vergleichsmaterial“ to dat Studium vun de Strömungssystems in‘ Atlantik un de Waarmdverdeelen in’t Water wert. Dorneben kreeg man wichtig Informatschonen över de Konstruktschoon vun dat Polarplateau.

In en Breef an König Haakon beschrifft Amundsen kört de geografisch Opdecken: „Majestät, wir haben den südlichen Punkt der großen „Ross-Eisbarriere“ bestimmt sowie die Verbindung von Viktoria-Land und King-Edward-VII-Land. Wir haben eine mächtige Gebirgskette mit Gipfeln bis zu 22.000 Fuß entdeckt […] Wir haben festgestellt, dass das große Inlandplateau […] langsam von 89. Breitengrad an abfällt […].“ De Bargen, de de Norweger opdeckt hebbt, sünd aber um etwa en Drüttel leeger.

Amundsen kunn dör sien Spood de Kritik an sien eegenmächtig Vörgahn wat minner hollen. Allerdings wurr de Fohrt deelwies ok as politisch Dummheit ansehn, de dat Verhältnis to de Schuulmacht Grootbritannien harr verschlechtern kunnt. Dat Klima in England wurr tatsächlich schlechter, de Missstimmung weer allerdings ehder tegen Amundsen persönlich as tegen Norwegen richt. De Kritik an Amundsen hett sück denn aber ok weer wat leggt, nahdem aber an 11. Februar 1913 de Nahricht vun den Dood vun Scott un sien veer Poolliddmaaten bekannt wurr, wurr Amundsen ut England beschuldigt, en Mitverantwoorten to dragen, wiel de Nedderlaag dat Hart braken harr.

Johansen hett sück an 4. Januar 1913 in Oslo sülvst um’t Leven makt; sien Frünnen hebbt Amundsen verschmeeten, doran mitschuldig to ween. Huntford schrifft, dat de Demütigung in de Antarktis de letzte Utlöser ween weer, Nansen aber Mitschuld dragen dee, wiel he Johansen nah dat Enn‘ vun hör gemeensam Expeditschoon sück sülvst överlaaten harr.

To sien lang plaant, söbenjohrig Drift dör de arktisch Gewässer, den tweeten Deel vun de Fram-Expeditschoon, is Amundsen in‘ Juli 1918 upbraken, wenn ok mit en anner Schipp, de Maud.

Literatur

• Roald Amundsen: The South Pole. C. Hurst & Co. Publishers, 2001, ISBN 1-85065-469-7.
• Roland Huntford: Scott & Amundsen – Dramatischer Kampf um den Südpol. Heyne, 2000, ISBN 3-453-17790-8.
• Rainer-K. Langner: Duell im ewigen Eis. Scott und Amundsen oder die Eroberung des Südpols [Originalausgabe], Fischer-Taschenbuch 14908, Frankfurt am Main 2001, ISBN 3-596-14908-8
• Andreas Venzke: Scott, Amundsen und der Preis des Ruhms - Die Eroberung des Südpols. Arena-Verlag, Würzburg 2011. ISBN 978-3-401-06539-7

Weblenken

• Körtbeschrieven vun de Expeditschoon mit völ wiederen Biller up coolantarctica.com