Gröönland

Gröönland is de gröttste Insel vun de Eer. Politisch höört dat to Däänmark, is aver sülvstannig, vun wegen dat dat en Autonomiestatut hett un en egen Regeren. Geograafsch, kulturell un spraaklich höört dat to Noordamerika.


(Flagg)	(Wapen)

Wahlspröök: keen Motto

Natschonalhymne: Nunarput utoqqarsuanngoravit,
Nuna asiilasooq

Hööftstadt Nuuk (däänsch Godthåb)
32° 18′ N, 64° 48′ W

Gröttste Stadt

Amtsspraak Gröönländsch, Däänsch

Regeren
Königin Parlamentaarsche Monarkie
Frederik X.
(vertreden dör
Riekssombudsmann
Søren Hald Møller)

Grött
• Allens
• Water (%) 2.166.086 km² km²
? %

Inwahnertall
• (1. Januar 2008) afschätzt
• Inwahnerdicht 56.462
0,026/km²

Geldsoort Däänsche Kroon ([[ISO 4217|]])

BBP

$ ()

$ je Kopp

Tietzoon UTC (UTC)

Internet-TLD

.gl

ISO 3166 GL

Vörwahl +299

Gröönland is binnenpolitisch komplett unafhängig, wurr aber in all butenpolitischen Angelegenheiten vun Däänmark vertreden. An' 25. November 2008 funn en Volksabstimmung statt, mit de dat Ersetten vun dat 1979 geltend Autonomiestatus dör en Selbstverwaltungsordnung hennkreegen wurr. An' 22. Juni 2009 wurr dat denn ok umsett.

Geografie

Hööftstadt: Nuuk (däänsch: Goodthåb).

Gröttere Städer:

Ilulissat (Jakobshavn)

Kangerlussuaq (Sønderstrømfjord)

Narsasuaq

Paamiut (Frederikshåb)

Qaanaaq (Thule)

De gröttste Deel vun Gröönland is dat Inlandsies, en groten Gletscher, vun den ok de Iesbargen op den Atlantik vun af kümmt. Aver an de Küst, dor is en Stremel vun bet to 250 km ahn Ies. Gröönland is ok bargig. De gröttsten Bargen sünd in’n Oosten un so wat bi 3700 Meter hooch. Mehrst all de Dörpen un Städer sünd an de Westküst, vun wegen dat dor dat Klima beter is.

De Inwahners sünd Gröönlanners. Se stammt af vun de Inuit, de de Indianers den Naam Eskimos geven harrn. Inuit heet Minsch. Dat weern dree Trecks vun Inuit, de vun Alaska un Kanada na Gröönland trocken sünd. De eersten sowat bi 3000 v. Chr. De Gröönlanners hüüt sünd aver en Mischvolk, vun wegen dat dor ok de Dänen un de Waalfangers ut Düütschland, Holland, Norwegen, Amerika un England ehr Arvgood togeven harrn. Dat wöör so Mood bi de olen Inuit, dat de Fruunslüüd mit Verloov vun ehrn Mann ok mit anner Mannens harrn slapen schööt. De Waalfangers hebbt sik dat nich tweemol seggen laten. Un so kümmt dat, dat jede drütte Grönlanner vun sik seggen kann, dat he ok plattdüütsche Vöröllern hett. In’n hogen Noorden, bi Thule gifft dat noch Inuit, de noch rein Bloot hebbt.

Wikinger

De Wikingers weren de eersten Lüüd ut Europa, de na Gröönland seilt sünd. 875 n. Chr. harr Gunnbjörn Gröönland to’n eerstenmal op’n Utkiek sehn. 982 n. Chr. harr Erik de Rode wen doodslaan un muss ut Iesland utbüxen. Dor is he denn na Gröönland seilt. He hett Gröönland den Naam geven, vun wegen dat de Insel (an de Küst) schöön gröön is un dat he ok anner Lüüd dor hen kriggt. Dat weer sien Oort vun Marketing. De Wikingers hebbt denn ’n Slag Dörpen an de Westküst boot in twee Rebeden, de se "Oosten Wahnsteed" (Eystribygð) un "Westen Wahnsteed" (Vestribygð) nöömt hefft. 1000 n. Chr. is denn Leif Eriksson, de Söhn vun Erik, na Westen un Süden seilt un hett Markland un Vinland funnen. Bjarni Herjolfsson, en Wikinger ut Gröönland harr de Küst al 985 ankeken, is aver nich an Land gahn. Dat is dor, wo hüüt Baffinland un Niegfunnland (engelsch: Newfoundland) is, dat heet Amerika. Dor hebbt se en Dörp boot, wat bi L’Anse aux Meadows liggt. Leif Eriksson weer dat ok, de dat Christendom na Gröönland bröcht hett.

1076 schreev Adam vun Bremen in sien Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum (Historie vun dat Arzbisdom Hamborg) över Gronland un Vinland un dat de Bischop vun Hamborg Lüüd na Gröönland utschickt hett, dat se den Gloven dor hen bringen schullen. Gröönland kreeg later denn ok sien egen Bischop.

Vun 1408 is dat laatste Dokument, wat vun de Wikingers in Gröönland opschreven wöör. Dat weer över en Hochtiet in de Kark vun Hvalsey.

1721 n. Chr. keem denn de norweegsche Preester Hans Egede na Gröönland un wull nakieken, wat dor noch Wikingers sünd. Aver dor weren keen dor. Denn harr he de Inuit missioneert un weer so de Apostel vun de Gröönlanners. Gröönland keem denn to Däänmark un so is dat bet hüüt.

Moderne Polarforschen

De Polarforscher Alfred Wegener möök twüschen 1906 un 1930 veer Reisen na Gröönland, bi de he de polare Atmosphäär utforsch. Bi sien letzte Reis bleev he in’t ewige Ies dood.

Länner in Noord- un Middelamerika

Afhängige Rebeden: Bermuda | Gröönland | Saint-Pierre un Miquelon