Graue Aant
De Graue Aant(e) oder Growe Aant (Anas platyrhynchos) is en Vagel ut de Familie vun de Aantenvagels. Se is in Europa de grottste Swemmaant. De Huusaant stammt vun ehr af. De Waarten dreegt in de Hochtiedstied en staatsch Smuckkleed mit gröönmetallen Kopp, gelen Snavel un witten Halsring. De Seken fallt nich wieter up in ehre hellbrunen Feddern. Graue Aanten gifft dat in’n gröttsten Deel vun Eurasien, ganz in’n Norden vun Afrika un in grote Deele vun Noordamerika. In Neeseeland un Australien sünd se vun Minschen utsett wurrn un bröödt dor in grote Tahl. Se sünd allerwegens so faken an to drepen, wiel se sik mit wenig tofreden geevt, wenn man bloß en Aart vun Water vörkamen deit.
| Graue Aant(e); Griese Aant(e); Growe Aant(e) | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||||
| Anas platyrhynchos | ||||||||||||||||
| Linnaeus, 1758) |
De Naam
ännernUp Platt sünd de Naams „Graue Aant“ (ok „Griese Aant“) un „Growe Aant“ bekannt. Wohrschienlich is „Graue Aant“ nich so meent, datt dor akraat de Farv mit angeven weern schall, man dor schall bloß mit utdrückt weern, datt de Feddern vun de Aanten nich wieter upfallen doot. Mol af vun de Tied, wo se ruden doot, dreegt de Waarten en bunt Fedderkleed, man na dat Ruden sünd se, as de Seken ok, slicht bruun. Kann angahn, datt de Naam „Growe Aant“ dorvun kamen is, datt de Lüde nich verstahn hefft, worüm de Aanten nu just „graue“ Aanten heet. Dor hefft se versocht, datt (um) to düden: ut „grau“ is „groff“ wurrn. Ok den hoochdüütschen Naam „Stockaant“ gifft dat up Platt. Man düsse Naam hett sik ok up Hoochdüütsch eerst in dat 20. Johrhunnert dörsett‘.[1] Den Naam „Wille Aant“ gifft dat ok up Platt, man he is for en Nokixel nich goot to bruken, vunwegen datt all Aarden vun Aanten, de free leven doot, sotoseggen „wille Aanten“ sünd, un nich bloß de Graue Aant. De Naam „Knüppelaant“, de ok woll to hören is, is wohrschienlich en „platte“ Oversetten vun dat hoochdüütsche „Stockente“. De wetenschoppliche Naam „Anas platyrhynchos“ is ooldgreeksch un bedutt „Plattsnavel-Aant“.
Utsehn
ännernWie de Aanten utseht, wenn se utwussen sünd
ännern
Graue Aanten weert bit hen to 58 cm lang. Ehre Flunken spannt se vun Topp to Topp bit hen to 95 cm ut. Twuschen Juli un Augustmaand driggt de Waart sien Slichtkleed un kann slank mit dat Seken verwesselt weern. Bloß an de Farv vun den Snavel kann en sehn, wat for’n Geslecht de Vagel hett: De Snavel vun den Waart blifft fudderhen düütlich geel, man de Snavel vun dat Seken is dunkergrau bit bruun. De Feddern vun dat Seken driggt jummerweg bruun-graue Stippen. Vundeswegen sünd de Deerter an Land nich goot to sehn. Upfallen deit bloß de blaue Flunkenspegel, de just so utsütt, as bi de Waarten.
De Waarten ehr Hochtiedskleed
ännern
Dat Hochtiedskleed vun den Waart is gries mit brune Bost, brunen Ruggen un swatte Feddern an’n Unner- un Uppersteert. De Kopp is metallgröön mit en witten Halsring dorunner, de Snavel is gröön-geel. An’n achteren Rand vun de Flunken sitt en metallblau Band mit witten Suum. Dat is de so nömmte Flunkenspegel. De swatten Feddern an de Spitz vun’n Steert sund uprullt to Waartkrullen.
Ruden
ännern
Bi dat Ruden verscheelt sik de enkelten Vagels, man ok de Populatschonen mank de Grauen Aanten bannig.[2] In Middeleuropa ruut de Waarten, de noch nich bröden doot un tuuscht twuschen Juli un August toeerst de Feddern an de Flunken ut. Dree bit fief Weken lang könnt se denn eerst mol nich flegen. In düsse Tied wert ok de annern Feddern utwesselt. Achtena kummt dat Hochtiedskleed tostanne un is denn in’n Dezembermaand feerdig. De Waarten, de al bröden doot, fangt al Midden Mai mit dat Ruden an. In düsse Tied sitt de Seken noch up’e Eier. De Seken fangt mit dat Ruden vun de Flunkenfeddern in’n Septembermaand an un tuuscht de annern Feddern twuschen Oktober un November ut.[3]
Wo de Grauen Aanten vörkamen doot
ännernWo se allerwegens up’e Welt tohuse is
ännern
De Graue Aante gifft dat up’e ganze Noordhalfkogel, vun Europa over Asien hen bit hen na Noordamerika. Bloß in den bütersten Norden, in de Tundra vun Kanada bit na Maine un wieter na Osten to bit Nova Scotia fehlt se. In’n Noordamerika is se sunnerlich in de so nömmte Prairie Pothole Region vun Noorth- un South Dakota, Manitoba un Saskatchewan tohuse.[4] In Europa fehlt se bloß man up de hogen Barge. In de Alpen is se in opene Dalen bit hen to 1.000 m Hööchde noch faken to sehn, man bit hen to 2.000 m Hööchde hett se al brott.[5] In Asien meidet die Stockente die kälteste Tundra und kommt bis in den Osten des Himalayas vor. Bröden deit se also bloß man in de Holarktis. Bloß over Winter steiht se denn ok to’n Bispeel in’t Siedland vun Noordindien un in China sien Süden.
Na Australien un Neeseeland hefft Minschen de Grauen Aanten henbrocht. Dor leevt se allerwegens dor, wo dat Klima so is, as se dat vun de Noordhalfkogel her kennen deit.[6] In Australien is se vunwegen dat Klima tämlich roor, man in Neeseeland warrt de Bestand midderwielen up mehr as 5 Mio. Vagels taxeert.[7]
Wat se to'n Leven bruken deit
ännernDe Graue Aante is nich pingelig un kann allerwegens unner kamen, wo dat Water gifft. Graue Aanten swemmt up Seen, Dieke, in Pööl, Ströme, Beeken un Gravens.
In’e Stadt
ännern
As bi de Amsel sütt dat ok bi de Grauen Aanten so ut, datt se jummers mehr in’e Stadt leven doot. Johann Friedrich Naumann hett vertellt, datt dat al in’t 18. Johrhunnert anfung. Stadtaanten leevt up Waters, de dat in’e Stadt gifft, sunnerlich up Pööl un Dieken in Parks, man ok an Ströme un Beeken, de dor fleten doot. Ok up gröttere Sööte siedelt se sik an. Vunwegen, datt se allens freten doot un ehre Nester allerwegens henboon könnt, passt Graue Aanten goot na de Stadt. Faken boot se ehre Nester dor, wo Minschen dat nich vermoden weern, as up Balkone, Däcker vun Garagen oder Hoochhüser etcpp. An de wecken Öörd staht se midderwielen in’n Striet mit de Nilgöse, de siet eenige Tied na Düütschland kamen sünd un de wat starker sünd, wenn se de Brödelplätze verdeffendeern wüllt.
Feende
ännernIn de Natuur hett de Graue Aante Voss, Waschboor un Griepvagels to’n Feend. Wannerrotten un Marders hefft dat sunnerlich up de Eier afsehn. Vunwegen, datt in de Brödeltied de Seken faken freten weert, gifft dat in veele Populatschonen mehr Waarten, as Aanten. In Freeheit könnt Graue Aanten bit to 15 Johre oold weern. Unner Pleeg vun Minschen könnt se avers ok bit hen to 40 Johre oold weern.
Wat se freten doot
ännernGraue Aanten freet allens, wat se runnerkriegen könnt. Fix kriegt se rut, wenn dat en bither unbekannt Freten gifft.[8][9] To’n groden Deel freet se Planten un Plantendeele. Geern mag se Saat, Früchte, gröne Water- Land un Öwerplanten, man ok Weekdeerter, Larven, lüttje Kreefte, Pielepoggen, Fischeier, lüttje Fische un Poggen, Wörmer un Sniggen sluukt se daal.
Grunneln
ännern
Wenn se Freten unner Water söken doot, dükert de Grauen Aanten mit’n Kopp unner Water, slaht mit de Flunken un kippt denn na vörn over. So sünd de Grauen Aanten faken to sehn, de Steert kickt dor liekup bi ut’n Water. Düsse Aart, reten to finnen, warrt Grünneln nömmt. Bit to en halven Meter deep gaht de Aanten bi dat Grünneln. Mit den Snavel riet se dor de Plantendeele af, de se freten wüllt un drückt dor dat Water, dat se mit upnahmen hefft, dör de Hoornliest vun’n Snavel na buten. Düsse Deele vun’n Snavel warkt so, as en Sichter, wo dat Freten in backen blifft.
Wie se sik vermehren doot
ännernHochtied un Kopulatschoon
ännern.jpg)
De Vagels mank de Grauen Aanten, de in’n Winter nich wegtrecken doot, söökt sik normolerwiese al in’n Harfst en Partner. De Treckvagels maakt dat meist eerst in’t Vörjohr. Bi de meisten Populatschonen vun Graue Aanten gifft dat mehr Waarten, as Aanten. Vundeswegen is dat dor in’e Hochtiedstied bannig unruhig. De Waarten hefft gegen veele annere Vagels over, en Penis in ehre Kloaak. Vun de Stammgeschicht her hannelt sik dat dor um en Analogie to den Penis vun de Söögdeerten bi.
Dat Nest
ännernDe Paare söökt sik gemeensom en Platz for dat Nest ut. Dat kann an’n Wall liggen, man ok bit to 2 oder 3 km vun’t Water af. Bi Graue Aanten kann dat Nest an ganz verschedene Stäen anleggt weern. Dor hannelt sik dat um en eenfache, flacke Kuhlen bi. De Aante drückt se in’n Unnergrund un staffeert dat mit growe Halmen ut.[10] Wenn dat Nest feerdig is un dat Bröden los geiht, verlett de Waart de Aant, unner Umstänn vunwegen siene bunte Farv.
Eier un Jungvagels
ännern
De Aante brott eenmol in’t Johr 7 bit 16 Eier ut un is dor 25 bit 28 Dage mit togange. Vun März af an warrt jedeen Dag een Ei leggt. Bit dat veer Eier sünd, passt de Aant dor nich sunnerlich up. Wenn de eersten veer Eier nich vun Röwers freten weert, maakt de Aante in düt Nest wieter un deckt de Eier vun nu af an af, wenn se dat Nest mol kort verlaten deit. Aanten büxt na sess bit twolf Stunnen dat Nest ut. Vun Anfang an könnt se swemmen. [11] In de eersten Stunnen vun ehr Leven loopt se den achterher, den se toeerst sehn doot. Normolerwiese is dat de Mudder, man se könnt ok up annere „Ollern“ präägt weern. Dat duert acht Weken, denn könnt de jungen Aanten flegen. Bi 50 bit 60 Dage blifft de Aante denn noch mit de Küken tosamen, ok wenn se al flegen könnt. So en Familie ut en Nest warrt „Schoof“ nömmt.
Stadtaanten
ännernStadtaanten passt ehre Jungen faken nich so goot up, as Aanten up’t Land. De Jungen loopt al na en poor Dage wiet vun de Mudder weg. Ok bi de Paarung föhrt de Stadtaanten sik anners up. Faken verfolgt en ganze Reeg vun Waarten enkelte Aanten un versöökt denn gemeensom, de Aante to begatten. Dor stört sik faken en poor Waarten bi up en enkelte Aant, de up dat Water swemmen deit un drückt se dor dör unner Water. Dor kann de Aante bi versupen. In de wecken Populatschonen gifft dat dubbelt so veel Waarten, as Aanten, in’n ütersten Fall könnt dat ok teinmol so veel Waarten ween.
Treck
ännernWat dat Wannern angeiht, verscheelt sik de Grauen Aanten bannig. De Vagels, de in Oost- un Noordeuropa tohuse sünd, sünd tomeist Treckvagels. Se wannert vun Oktober af an na Middel-, West- oder Süüdwesteuropa. Aanten, de in West- un Süüdeuropa tohuse sünd, treckt normolerwiese nich weg. Se sünd Standvagels. Vagels ut Middeleuropa blievt over Winter tohuse oder maakt bloß en korten Slag oder fleegt ok wieter weg na Süüdwesteuropa.
Kiek ok bi
ännernLiteratur
ännern- Gerhard Aubrecht, Günter Holzer: Stockenten. Biologie, Ökologie, Verhalten. Österreichischer Agrarverlag, Leopoldsdorf 2000, ISBN 3-7040-1500-8.
- Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Rutg.): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel, Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2.
- Uwe Gille: Ein Beitrag zur quantitativen Anatomie der Vögel unter besonderer Berücksichtigung der Anatidae. Habilitationsschrift Universität Leipzig, 1997.
- P. J. Higgins (Rutg.): Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds. Band 1, Ratites to Ducks, Oxford University Press, Oxford 1990, ISBN 0-19-553068-3.
- John Gooders, Trevor Boyer: Ducks of Britain and the Northern Hemisphere. Dragon's World, Surrey 1986, ISBN 1-85028-022-3.
- Hartmut Kolbe: Die Entenvögel der Welt. 5. Auflage. Ulmer, Stuttgart 1994, ISBN 3-8001-7442-1.
- Scott Nielsen: Mallards. Voyageur Press, Stillwater 1992, ISBN 0-89658-172-1.
- Erich Rutschke: Die Wildenten Europas. Biologie, Ökologie, Verhalten. Aula, Wiesbaden 1988, ISBN 3-89104-449-6.
Weblenken
ännern
Wiktionary: Graue Aant – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, Översettenupropen an’n 16. Januar 2015
Belege
ännern- ↑ kiek bi de hoochdüütsche WP
- ↑ Rutschke, S. 23.
- ↑ Rutschke, S. 22 un Kolbe S. 211.
- ↑ Christopher S. Smith: Field Guide to Upland Birds and Waterfowl. Wilderness Adventure Press, Belgrade (Montana) 2000, ISBN 1-885106-20-3, S. 56.
- ↑ Bruno Caula, Pier Luigi Beraudo und Massimo Pettavino: Vögel der Alpen – Der Bestimmungsführer für alle Arten. Haupt Verlag, Bern 2009, ISBN 978-3-258-07597-6, S. 28.
- ↑ Higgins, S. 1313.
- ↑ Higgins, S. 1315.
- ↑ Rutschke, S. 200.
- ↑ Gooders un Boyer, S. 48.
- ↑ Nielsen, S. 7.
- ↑ Landesbund für Vogelschutz in Bayern e. V. : Entenbruten auf Gebäuden