Mannheim
De Universitätsstadt Mannheim (kurpälzisch Mannem [manəm], ok Monnem) is en Stadtkreis mit 307.997 Inwahners (Stand: 31.12.2017) up en Rebeet van 144,96 km² in den Regeerensbezirk Karlsruhe in Baden-Württemberg. Se is nah Stuttgart un Karlsruhe de dartgröttste Stadt van dat Land. De ehmalge Residenzstadt (1720–1778) van de Kurpalz mit hör stadtprägen Barockslott, en van de gröttst Slottanlagen van de Welt, bild dat wertschapliche un kulturelle Zentrum van de Metropolregion Rhien-Neckar mit 2,35 Millionen Inwahnern. Mannheim liggt unmittelbar in dat Dreelännereck mit Baden-Württemberg, Rhienland-Palz un Hessen. Van sien rhienland-pälzisch Süsterstadt Ludwigshafen, mit de dat en tosommenhangend Stadtrebeet bild, is Mannheim dör den Rhien trennt.
Geschichte ännern
Eerstmals wurr Mannheim 766 in den Lorscher Codex in en Oorkunn nömmt. 1607 kreeg se de Stadtprivilegien, nahdem Kurfürst Friedrich IV. van de Palz den Grundsteen to’n Bau van de Festung Friedrichsborg leggt harr. Dat dormals för de mit de Festung verbunnen Börgerstadt Mannheim anleggt gitterförmige Straatennett nit Hüüsblöcken statt Straatentüüg is in de Binnenstadt bit hüüd erhollen bleeven. Dorup is de bit hüüd begäng Beteeken Quadratestadt torüchtoführen.
Mannheim is siet 1896 Grootstadt un hüüd en bedüüdend Industrie- un Hannelsstadt, Universitätsstadt un wichtig Verkehrsknüttpunkt tüschen Frankfort an‘n Main un Stuttgart, ünner annern mit en ICE-Knüttpunkt, den tweetgröttsten Rangierbahnhoff van Düütschland un en van de bedüüdendst Binnenhaben van Europa.
Völ wichtige Utfinnen stammen ut Mannheim:
- 1817 hett hier Karl Drais dat eerste Tweerad baut,
- 1880 wurr van Werner von Siemens de eerste elektrische Uptoog vörstellt,
- 1886 rull dat eerste Automobil van Carl Benz över de Straaten,
- 1921 folg de Lanz Bulldog.
In de Landmaschinenfabrik Heinrich Lanz AG hett ok Andreas Flocken arbeit, de Utfinner van dat eerst düütsch Elektroauto. 1924 kreeg Hugo Stotz en Patent för dat Utfinnen van den Leitungsschuulschalter. De Mannheimer Julius Hatry hett 1929 dat eerste Raketenfloogtüüg van de Welt konstrueert.
Hier wurrn all in dat 18. Johrhunnert Normen för dat weltwiet Erfaaten van Weerdaten fastleggt. Dorto hörrn de Daagtieden för dat Meeten, de bit hüüd as Mannheimer Stünnen bekannt sünd.
Kultur ännern
Mit dat as Schillerbühne bekannt Natschonaltheater Mannheim, de Kunsthall Mannheim, den Reiss-Engelhorn-Museen un dat Technoseum is Mannheim en överregional bedüüdend Theater- un Museumsstandoort. De Popakademie Baden-Württemberg un en lebendige Musikszene maaken Mannheim ok to en wichtig Zentrum van de düütsch Popmusik, siet 2014 is Mannheim UNESCO City of Music. Se is togliek en moderne Fortführung van de Mannheimer School, de all in de Midden van dat 18. Johrhunnert völ Musiker (ünner annern Wolfgang Amadeus Mozart un Christian Cannabich) nah Mannheim führen un de dormalige Musikszene beriekern dee.
Bekannt is Mannheim ok för sien Universität, de to de best Wertschapsuniversitäten van Düütschland tellt un insbesünnere in dat Fack Bedrievswertschapslehre immer weer Bestnoten kriggt. Wiederhen sünd in Mannheim ok noch en Hoochschool, en Musikhoochschool, en Duale Hoochschool, en Hoochschool van de Bundesagentur für Arbeit un en Medizinfakultät van de Universität Heidelbarg ansiedelt.
Mannheim liggt an de Borgenstraat, is Start- un Teeloort van de Bertha Benz Memorial Route un Deel van de Straße der Demokratie.
Bekannt Lüüd ut de Stadt ännern
- Rudi Altig (1937-2016), Radrennfohrer
- Wilhelm Bungert (* 1939), Tennisspeler
- Carl Cannabich (1771-1806), Komponist
- Dietmar Danner (*1950), Footballnatschonalspeler
- Steffi Graf (*1969), Tennisspelerin
- Joseph Helffrich (1890-1971), Astronom
- Josef Herberger (1897-1977], Footballnatschonalspeler un düütsch Natschonaltrainer
- Oskar Ketelhut (*1963), Schauspeler
- Eberhard Rausch (*1947), Ieskunstlöper
- Anneliese Rothenberger (1924-2010), Operetten- un Opernsingerin
- Thomas Schaaf (*1961), Footballspeler un -trainer
- Otto Siffling (1912-1939), Footballnatschonalspeler
- Jürgen Tschan (*1947), Radrennfohrer
- Gustav Eduard Amallo Wulf Wyneken (1808-1877), Verwaltungsbeamten
