Röömsch Kaiserriek
Dat Röömsche Kaiserriek was the Staat de in’n oolden Room na de Röömsche Republik upkam un betekent allgemeen de Tied un dat Gebeed, dat de Röömschen beheerschen, na dat Octavian 31 v. Chr. dat Prinzipat un so Heerschop övernomen hadde. Dat Kaiserriek beheersche Gebede in gans Europa, Noordafrika un Asien rund ümme de Middelländsche See. Na dat sik dat Kaiseriek in een weströömsch un een ooströömsch Riek spleten hadde, gung dat Weströömsche Riek 476 daal, wat de Historie meest as dat Ende van de klassische Antike un den Beginn van dat Middelölder bekikt.
Room hadde siene Heerschop un sien Territorium in de late republikaansche Tied wied uutbreed un beheersche meest heel de Länder ümme de Middelländsche See, doch hadden Börgerkriege un politsche Kunflikte de Republik instabil maked. De Höögpunkt van de Tweestriedigheed recke dat Riek, os Octavian de verbünd Marcus Antonius un Kleopatra in de Slacht van Actium 31 v. Chr. betwungen hadde un denn dat Ptolemääsche Köningriek in Ägypten innam. 27 v. Chr. gav de röömsche Senaat dat imperium, de Befeelsmacht över heel dat Riek, un den Titel Augustus an Octavian uut. Dat make Augustus den eersten röömschen Kaiser in ene Monarchie med Room os de Höövdstad.
De eersten beden Jaarhunderde in den Röömschen Kaiserriek weren ene Tied full Wallstand un Sekerheed, de dat eerder noch nich geven hadde. De Tied kennt een under den Namen Pax Romana. Dat Kaiserriek beheersche in de Tied van Trajan dat gröttste Territorium in siene Historie. In de Tied van Kaiser Commodus kemen man de eerste Swaarheden up un dat Riek gung allnagrade daal. In’n 3. Jaarhunderd kam ene grote Krise, os de Galliers u de Palmyrers sik uut dat Riek loosseden. Nu kam ene Tied, in de vele Kaiser kort na ene heerschen, bet Aurelian dat Riek wedder verenigd hadde. Diokletian dele 286 dat grote Riek in dat weströömsche un dat ooströömsche Riek; in’n 4. Jaarhunderd wünnen de Christen meer un meer Inflood, bet dat’t Edikt van Milan dat Chrsitendom de Staatsreligioon make. De röömsche Höövdstad toog van Room na Byzanz ümme, dat nu den Namen Konstantinopel kregen hadde, Konstantin den Groten to eren. De Völkerwandertied, in de vele germaansche Stämme un de Hunnen under Attila dat Riek överfallen, brochte dat weströömsche Riek daal. As de Heruliers under Odoaker de Stad Ravenna, dat nu Höövdstad in Westroom was, inomen un den lesten weströömschen Kaiser Romulus Augustus afsett hadden, brak dat Weströömsche Riek 476 tohope. Dat Ooströömsche Riek med de Hövdstad Konstantinopel konn man noch good dusend Jare överleven, bet dat de Osmanen de Höövdstad 1453 inomen hadden.
Wegen dat grote Gebeed, dat’t Röömsche Kaiserriek lange Tied beheerschd hadde, nam de röömsche Kultuur enen groten Inflood up de Sprake, Religioon, Kunst, Architektuur, Philosophy un de Gesette in den vörmaligen röömschen Territorien. De latiensche Sprake wandel sik in de verschden romaanschen Spraken vandage, wieldess Middelgreeksch de wichtigste Sprake in dat Ooströömsche Riek was. Dat de röömschen Kaiser dat Christendoom övernomen hadden, was de Grundlage för dat christlike Europa tiedens dat Middelölder. De röömsche un greeksche Kunst weren de Born, up läter de Renaissance Betog nam. De röömsche Architektuur was Inspiratschoon för vele Bustile, as Romanik, Renaissance un de neoklassische Archtiektuur, het man ook up de islaamsche Architektuur Inflod nomen. As de europääschen Forscherlüde de wetenschoppliken Texte uut den antiken Room, de islaamsche Geleerte upschreven hadden, wedderfünden, was dat de Anfang van de wetenschoplike Revoultschoon. Ook vandage stammt noch vele Gesette van röömschen Recht af, so as Napoléon sien Code Civil, de Inflood up Gesette in heel Europa nomen hadde. De oolden Institutschonen uut de röömsche Republik un dat Kaiserriek weren dat Modell för den Stadstaten in Italien, man ook för de Senaat in Hansetäden as Hamborg un Bremen un justso för de Demokratie in den Verenigten Staten.
