Urologie

De Urologie is en Deelrebeet vun de Medizin. Se befaat sik mit de Organen, de den Mieg billt un em afleidt, also de Neren, Miegblaas, Miegleider un Miegröhr. To dat Arbeitsrebeet höört butendem ok Krankheiten vun de Geslechtsorganen vun de Mannslüüd, also de Klöten, Nevenklöten, Saatleider, Saatblaas, Pint un de Prostata. Dormit deckt Urologen Deelen vun de Andrologie af. Översnieden gifft gat bito mit de Nephrologie, Gynäkologie, Neurologie, Onkologie un mit de Chirurgie.

Historie vun de Urologie

As egenstännig Fackrebeet is de Urologie noch teemlich jung, liekers reckt ehr Wörteln torüch bit in’t Öllerdom.

Öllerdom un Antike

Al Hippokrates hett sik mit Stören vun de Miegweeg befaat

Al ruchweg 1000 v. Chr. hett man in Ägypten den Blasenkatheter kennt, wobi disse fröhen Reedschoppen ut Bronze maatk weern. De Operatschoon vun Blasenstenen weer jüst so al bekannt. In’t antike Grekenland hett man sik ok al mit urologische Krankheiten uteneen sett. Hippokrates vun Kós hett as eerste Stören bi’t Waterlaten klassifizeert un dorbi Dysurie (Pien bi’t Waterlaten), Strangurie (drapenwies Waterlaten) un Ischurie (Miegverhollen) ünnerscheedt. He hett ok umfaten över’t Billn vun Blasensteen schreven. Na sien Ansicht weer dat nich gott, wenn de Dokter jem operativ wegmaken deit – in’n hippokraatschen Eed geiht de Dokter de Plicht in, keen Steen to snieden. Ok mit Krankheiten vun de Neren un jemehr Therapie bit hen to’n operativ Freeleegen vun de Neren un dat Wegmaken vun mateerige Sweren mit Billn vun’n Abszess. Ut religiöse Grünnen weer em nich mööglich, anatomische Studien an Lieken to maken. Sien Lehren sünd dorüm op Grundlaag vun de Lieden vun de Kranken entstahn, de he nau beobacht hett.

De eerste anatomische Beschrieven vun de Prostata stammt vun Herophilos vun Chalkedon üm 300 v. Chr. Disse Beschrieven baseert op de Sekschoon vun Lieken. Ammonius vun Alexandria hett üm 250 v. Chr. de Technik vun de Steenoperatschoon verbetert: He möök en Dammsnitt un hett de Stenen vörher lüttmaakt un jem denn mit en Haken bargt. Dorher kummt ok sien Binaam „de Lithotom“.

De röömsche Dokter Celsus (ca. 25 v.Chr. bit 50 n.Chr.) hett de Lehren vun Hippokrates wedder opdeckt un beschreev in siene Warken de Technik vun’t Wegmaken vun de Blasenstenen un dat Katheteriseeren mit Blasenkatheters ut Metall-

Aretaios vun Kappadokien (81–138) hett de verschedenen Orden vun Nerensweren klassifizeert un as Therapie dat Aflieden vun’n Mieg mit’n Katheter vörslahn. Bito geev he den Raat, wenn dat nich henhauen schüll, en Dammsnitt tomaken un de Blaas to’n Aflieden vun’n Urin apen to maken. De eerste Beschrieven un Therapievörslag vun Miegröhrengen stammt vun Heliodoros (üm 120-150). He seh jem as Naklapp vun Geschwülsten, de dör Utschrapen wegmaakt warrn schülln.

Claudius Galenus (üm 131 bit 201) ut Pergamon hett opletzt de empirische Medizin, de op’t Beobachten un op de Analyys vun Kranken baseert, mit de dogmatischen Medizin, de sik op anatomische Ännern as Oorsaak vun Krankheiten betütt, tohopenföhrt. He fünn de Urinschau bi de Diagnoos vun Krankheiten sünners wichtig. Dorbi warrt de Urin vun’n Morgen op Dichte, Klöör, Röök, Smack un Sediment hen prüft un afhangig vun de Symptomen un dat Geslecht beweert. Sien Warken weern vun de arabischen Medizin vun’t 5. Johrhunnert af opnahmen, un kemen op dissen Weg in’t Middelöller na Europa torüch. Bit in’t 17. Johrhunnert gell dat denn as Standard, bi denn man nich wieter nafraagt. Siene Humoralpathologie (Veer-Säft-Lehr) harr as Kunzept för en Krankheit biit in dat 19. Johrhunnert Bestand.

In de laten Antike beschreev Oribasios (325–403) ut Pergamon dat Opdehnen vun de Miegröhr mit Duerkatheters ut Tinn un Blie, un Paulos vun Aigina (6./7. Johrhunnert) hett noch mol de Steenoperatschoon verbetert, as he den Steen över’n After föhlen un denn över’n Dammsnitt an de Siet wegmaakt. Disse Methood hett sik bit in’t 17. un 18. Johrhunnert hollen.

Araabsche Medizin un Middelöller

In’t Middelöller warrt sünners de Lehren vun Galenus as Grundlaag vun de Medizin ansehn. Veel ne’e Saken gifft dat op dat Rebeet vun de Urologie nich. In de Traditschoon vun Hippokrates lehnt de Dokters un Chirurgen dat af, Stenen to opereeren. Dat blifft Saak vun de Steensnieders un Hebammen.

Avicenna ut Buchara (980-1037) maakt in sien Wark Canon medicinae de Lehren vun Galenus na, beschrifft tosätzlich aver nau de Mateerbilln vun de Neren un ehr Naklapp. To’n eersten mol sütt he, dat Blasensteenlieden wat egenstänniget sünd. He bruukt smiedige Blasenkatheter ut Ledderröhren, de mit Blie verstarkt sünd. Albucasis (936–1013) ut Córdoba befaat sik dull mit dat Katheteriseeren vun de Miegröhr, de Blasenspölen un de Operatschoon vun Blasenstenen (de he aver nich sülvst maakt), as Paulus vun Aegina dat beschreven hett. Sien Weten publizeert he in en medizinische Enzyklopädie in 30 Bännen, de för Johrhunnerten to en chirurgsch Standartwark worrn is. In Bologna maakt Peter vun Argelata as een vun de wenigen Chirurgen sülvsthännig Steenoperatschonen. Arculaneus vun Padua beschrifft to’n eersten mol de Hydrozeel un de Varikozeel un jemehr Therapie. He gifft bito naue Angaven to’n Behanneln vun Miegverhollen.

De fröhe Neetiet

Antoni van Leeuwenhoek beschreev eerstmols dat Spermium

Vun’t 16. Johrhunnert an güng dat mit de Medizin düütlich vöran, wat to’n een an’n Bookdruck leeg, aver ok doran, dat dat nu verlööft weern, anatomische Studien an Lieken to maken. Bit to’n 18. Johrhunnert weer dat Aflehnen vun Steenoperatschonen ok vörbi.

Bedüdene Publikatschonen kemen vun Leonardo da Vinci (1452–1519), Andreas Vesalius (1514–1564) un den sien Nafolger Eustachi (1500–1574). Op dat Rebeet vun de Anatomie hett Etienne La Riviere de Saatblaas beschreven, annere Wetenschopplers hebbt veel över de Neren rutfunnen. Den Towass an Weten is ok dör’t Utfinnen vun Mikroskop föddert worrn, so dat na un na de mikrokoopsche Opbo vun de Neer kloor worrn is. De nedderlännsche Naturforscher Antoni van Leeuwenhoek (1632–1723) hett 1677 to’n eersten mol dat Spermium beschreven.

As Begrünner vun de Pathologie gellt de Anatom Giovanni Battista Morgagni (1682–1771). He hett ünner annern verschedene Orden vun de Miegröhrengen ünnersöcht un de Miegblasentumoren klassifizeert. Ok de Prostatahyperblasie hett he opdeckt un sik mit Nerentumoren befaat.

De Therapie hett sik vör allen dör de gröttere Bedeeligen vun Chirurgen an urologische Operatschonen wieter entwickelt. Vör allen op dat Rebeet vun de Steen- un Miegröhrenchirurgie deit sik veel, vun wegen dat doran vele Lüüd doodblievt. En groot Problem is aver de Bloodverlust, wat dör Ambroise Paré (1510–1590) düütlich verbetert warrt. He gellt as Utfinner vun de Ligatur to’n Bloodstillen, wat noch bit hüüt anwennt warrt. In sien Warken schrifft he ok över sien Insichten in bi’n Drüpper, bi Miegstenen un’t Miegverhollen.

Mit Anfang vun’t 16. Johrhunnert warrt de Methode vun de Steenoperatschoon wieter verbetert. Marianus Sanctus (1489–1550) schrifft doröver in sien Book Libellus aureus. De Methood warrt vun den Dokter Franco (1500–1560) wieterentwickelt. He beschrifft to’n eerstenmol en Steenwegmaken över’n Buuksnitt, de so nöömte Sectio alta. De Technik warrt aver eerst Mitt vun’t 18. Johrhunnert vun Jean Baseilhac (1703–1781) övernahmen, de as Steenchirurg bekannt weer un de Methood to’n Standard maakt hett. Liekers bleven bi de Operatschoon jümmer noch bannig veel Lüüd dood.

Moderne bit Enn vun’n 2. Weltkrieg

Katheter Leggen an en Popp to’n Öven

För allen de technische Entwickeln in’t 19. un 20. Johrhunnert bringt de Diagnostik un de Therapie vun urologische Krankheiten gau vöran. Grote Bedüden hett vör allen de Hygiene un de Antisepsis, de Louis Pasteur (1822–1895) to verdanken is. Ok de Anfang vun de Mikrobiologie dör Robert Koch speelt en grote Rull.

In de eersten Hälft vun’t 19. Johrhunnert steiht noch de Miegsteen-Behanneln in’n Vördergrund. En wichtigen Schritt is de Entwickeln vun en Katheter ut Gummi mit afrunnte Spitz dör Mercier (1811-1882) un denn ok vun en Blasenkatheter ut Kautschuk dör Nélaton (1807–1873). Mit sünners dünne Katheters warrt dat denn mööglich, ok bi Miegröhrengen den Urin aftoleiden. De Behanneln vun dit Lieden wannelt sik mit dat Entwickeln vun ne’e Instrumenten dör den Chirurgen Maisonneuve (1809–1897). Dordör kann nu de Miegröhr vun binnen inschlitzt warrn, wat vörher vun buten maakt weer. De franzöösche Dokter Civiale (1796–1867) entwickeln sien Lithotripter, wat’n Oort Tang is, de to’n Tweimaken un Wegmaken vun Blasensteen över de Miegröhr dacht is. De Gefahr dör de Steenoperatschoon warrt dordör minnert.

Biller vun en Zytoskoop binnen de Blaas

De gröttste Entwicklung in de Urologie is de Endoskopie, de op den Frankforter Dokter Phillip Bozzini torüchgeiht. Dat eerste Endoskop mit Kersenlicht hett he 1806 vörstellt. Man, eerst twintig Johren later hett Segalas (1792–1875) dat to’n eersten mol an’n Patienten maakt. De franzöösche Dokter un Chirurg Antonin Desormeaux (1815-1882) hett 1853 en Endoskop vörstellt, dat en Mischen ut Alkohol un Terpentinööl to’n Belüchten bruuk. Dormit hett he vele Ünnersöken maakt un publizeer 1865 dat Lehrbook Traite de l’endoscopie. De Dörbrook keem mit dat eerste elektrisch belüchte Zytoskop, dat 1879 vun Maximilian Nitze (1848-1907) vörstellt weer. Mit den Anfang vun de Zytoskopie künnen nu de Blasenkrankheiten nau ünnersöcht un inordent warrn.

De Chirurgen kümmern sik nu ok üm de operative Therapie vun de Nerenkrankheiten. De eerste Nerenektopie weer 1827 vun Heuer beschreven, un 1841 vun Rayer de solitäre Nerenzyste un de Hydronephroos (Watersackneer). De Chirurg Gustav Simon (1824–1876) nimmt 1869 to’n eersten mol en Neer rut. De Operatschoon harr he vörher al an dörtig Hunnen utprobeert. 1889 kann to’n eersten mol mit Spood en Deel vun de Neer wegmaakt warrn, wat dör betere Operatschoonstechniken un dat Inföhren vun de Wunddrainage mööglich warrt. Ok de Tumorchirurgie entwickelt sik langsom.

As in’t 18. Johrhunnert vun Morgagni bschreven, warrt nu de Prostatahyperplasie as Oorsaak för Blasenstenen utmaakt. In’t Johr 1885 maakt Gulay eerstmols Blasensteen över en Buuksnitt weg. De Methood warrt övernahmen un verbetert. De Londoner Dokter Freyer kann 1900 eerstmols en Prostataadenom över en Ünnerbuuksnitt un Apenmaken vun de Blaas vullstännig wegmaken. De Patient verlütt veel Blood, kummt aver wedder op de Been. Sünners dat Bloodstillen warrt nu wieter angahn. En ne’en Weg is, nich mehr de Blaas apentomaken, man de Kapsel vun de Prostata. Dat weer 1908 dör von Stockum in Rotterdam proovt un dör Terence Millin 1943 övernahmen un verbetert. In Heidelbarg warrt vun Vincenz Czerny 1889 to’n eersten mol en Prostatektomie (vullstännig rutnehmen vun de Prostata) maakt.

Röntgenbild vun en Blasensteen

Enn vun’t 19. Johrhunnert hett Wilhelm Conrad Röntgen de Röntgenstrahlen opdeckt. Dormit entwickelt sik de Radiologie. In de Urologie warrt 1927 eerstmols de Miegweeg över Kuntrastmiddel dorstellt. De Pyelografie, also de Dorstellen vun de afleiden Miegweeg över Kuntrastmiddel, warrt 1929 dör vun Lichtenberg inföhrt. Dat bringt ne’e Mööglichkeiten för de Diagnoos mit sik.

De gaue Entwickeln op dit Rebeet föhrt in Paris to’t Grünnen vun en egen urologisch Afdeel dör Felix Guyon (1831–1920). He kriggt 1890 den eerste Lehrstohl för Urologie. In Düütschland warrt in’t Johr 1900 Maximilian Nitze Professer för Urologie an de Berliner Charité. In’n September 1906 warrt in Stuttgart de „Düütsche Sellschop för Urologie“ grünnt. De Fackdokter för Urologie kummt 1924. Man, de universitäre Egenstännigkeit vun de Urologie warrt eerst in’t Johr 1970 in en Övereenkamen mit de „Sellschop för Chirurgie“ fastschreven.

Na’n 2. Weltkrieg

Mit ne’e Methoden to’n Ünnersöken as de Sonografie, Reeknertomografie un nuklearmedizinische Ünnersöken is de Diagnoos un dormit ok dat Behanneln vun urologische Krankheiten beter worrn. De Infekschoonsgefohr is mit dat Opdecken vun’t Penicillin un de Entwickeln vun de Antibiotika düchtig minnert worrn. Butendem sünd neve Operatschoonsverfohren entwickelt worrn as t. B. de vullstännige Zystektomie (Wegmaken vun de Blaas) mit Ersatz vun de Blaas. In’t Johr 1956 is de eerste Nerentransplantatschoon mit Spood maakt worrn. Un de Entwickeln op dat Rebeet vun de Endoskopie möök de Transurethrale Resekschoon mööglich, mit de en gootordige Prostatavergröttern un ok Blasenkrebs behannelt warrn kann.

An’t Klinikum Großhadern in München is 1980 to’n eersten mol dat Tweimaken vun Nerensetenen vun buten maakt worrn, wat sik denn gau to’n Standard entwickelt hett. Mit noch fienere Endoskopen künnt nu de Neren un de Miegleiders beobacht warrn, un de Chemotherapie un de Strahlentherapie verbetert wieter de Behanneln vun Tumorkrankheiten. Wieter warrt in de 1990er Johren de Laparoskopie in de Urologie inföhrt. En noch teemlich jung Rebeet is de Neuro-Urologie, de all Stören vun’n Mieg- un Genitaltrakt behannelt, de op’n Sehr oder Krankheit vun’t Nervensystem torüch gaht. Dat bedröpt sünners Patienten mit’n Dweersnittslahmen. Dormit warrt nu ok sexuelle Funkschoonsstören Opgaav vun de Neuro-Urologie.

De Uroloog

En Uroloog bi’n Bruuk vun en Endoskop

De Uroloog is de Fackdokter för dat Rebeet vun de Urologie. So dröff sik nöömen, wokeen sik na sien vörschreven Wieterbilln mit de tohören Inholten de Fackdokter-Kumpetenz in de Urologie anegent hett.

Wer in Düütschland na sien Medizinstudium as Fackdokter för Urologie arbeiten will, mutt en fiefjohrige Wieterbillnstiet on de Urologie maken an en Steed, de vun de tostännigen Landsdokterkamer tolaten is. Op de Wieterbilln kümmt dorna Wieterbillnstieten buten de klinisch-urologischen Wieterbilln anrekent warrn, wobi de Mindstduer vun en anrekenboren Afsnitt vun de Wieterbilln tomindst söss Maanden bedrägen mutt (na §4, Afs. 4 MWBO):

• 12 Maanden statschonäre Patientenversorgen in de Chirurgie
• 6 Maanden in (jichtense)en anner’t Fackrebeet
• 12 Maanden ambulante Patientenversorgen, t. B. bi en daallaten Urologen

Na de Musterwieterbillnsorden' (MWBO) sünd de Inholten vun de Wieterbilln indeelt in:

• Weten, Insichten un handwarklich Vermögen
• Ünnersökens- un Behannelnsverfohren

Anhand vun Richt- oder Anholtstallen (OP-Katalog) mutt en sünnere Tall vun Operatschonen un Prozeduren nawiest warrn. De Inholt schall in Personaldiskuschonen tomindst eenmol in’t Johr fasthollen warrn. För disse vörschreven Dokumentatschoon hebbt de Dokterkamern en Standard-Logbook.

De urologischen Facksellschoppen

• Düütsche Sellschop för Urologie, DGU
• Beroopsverband vun de Düütschen Urologen, BDU
• German Society of Residents in Urology, GeSRU

beedt en fackspezifisch Logbook an, dat vun de Facksellschoppen utwiet is. Dorin sünd de Vörgaven vun de MWBO in en eenheitlich (Muster)-Curriculum för de düütsche Urologie struktureert.

Wenn de Vörgaven inhollen sünd, kann de Fackdokterprüfung bi de tostännige Landsdokterkamer beandraagt warrn.

Mit Stand vun’n 31. Dezember 2006 weern dat in Düütschland 6.156 Fackdokters för Urologie registreert, vun de 4.883 as Dokters aktiv weern. 504 vun de Samttall weern Fronslüüd. In’t ambulante Rebeet hebbt 215 Fronslüüd arbeit, 254 in’t statschonären Rebeet.

Literatur

• Markus Vieten: Berufsplaner Arzt. Via-medici-Bökerreeg, Thieme Verlag, ISBN 3-13-116105-1
• Thomas Gasser, Georg Rutishauser: Basiswissen Urologie. Springer-Verlag, ISBN 3-540-25637-7
• André Dufour: Geschichte der Urologie, in: Illustrierte Geschichte der Medizin, düütsche Bearbeiten vun Richard Toellner, Soltborg 1980-1982 un as Sünneroplaag 1986, III, S. 1394-1447

Weblenken

• Portal vun’n Beropsverband vun de düütschen Urologen