Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon

Disse Artikel is man blots en Stubben. Du kannst Wikipedia helpen un em verbetern.

Dat Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon weer de Naam för de Länner, wo de Röömsch-düütsche Kaiser vun dat Middelöller af an bit nah dat Johr 1806 dat Seggen harrt hett. „Röömsch“ warrt dat Riek nömmt, vunwegen dat de Kaisers in dat Middelöller dor up düsse Oort mit kloormaken wollen: Hier geiht dat wieder mit de Traditschoon vun dat Röömsche Riek ut de Antike. Dat Hillige Röömsche Riek is de Anfang vun de hüdigen Länner Düütschland un Öösterriek. In de moderne Forschung warrt dor woll ok „Olet Riek“ to seggt, dormit en dat nich dör’nanner bringt mit dat Düütsche Riek vun 1871.

Mit dat Riek füng dat so bilüttjen an ünner dat Huus vun de Ottonen in dat 10. Johrhunnert. Vördem weer dor dat Riek vun de Oostfranken ünner dat Huus vun de Karolingers ween. De Naam „Sacrum Imperium“ (Hillig Riek) is 1157 to’n eersten Mol to hören un 1254 warrt in en Urkunn to’n eersten Mol vun dat „Sacrum Romanum Imperium“ (Hillig Röömsch Riek) schreven. Vun dat 15. Johrhunnert af an steiht dor denn jümmers fökener de Tosatz „Vun de Düütsche Natschoon“ mit bi.

Dat Riek is vör de Tiet vun de Nationalstaten upkamen un sammel ok ganz verscheden Völker ünner sien Dack. Dor is ok nie nich en modern Natschonalstaat vun wurrn, dat paß dor eenfach nich to. Dat Riek bleev en Wesewark, wat vun den Kaiser un de Rieksstänn tohopenholen wurrn is un bloß ganz wenig gemeensam Ämter kenn vun de verscheden Länner, de dor as Liddmaten tohören döen.

Vun de Fröhe Nutied af an kreeg dat Riek dat nich mehr hen, sien Macht uttobreden oder anner Länner antogriepen. Jedet Land, wat dor tohören dö, bedreev sien egen Politik un keek up sien egen Vördeel. Man en gemeensam Politik tohopen mit de annern Liddmaten vun dat Hillig Riek keem nich mehr tostann. Vun düsse Tiet af an wurr dat so ankeken, dat dat Riek dat Recht schulen scholl in de düütschen Länner un den Freden bewohren. Dat Riek scholl so wat as en Scheedsrichter ween: De Lüde schollen schuult weern för den bösen Willen vun de Försten, de lüttjen Rieksstänn schollen sik schulen können, wenn de groten Stänn oder de Kaiser dat Recht breken döen. Vun 1648 af an hören ok Staaten ut de Nahberschop as Rieksstänn dor mit to, just as de Verfaten dat vörsehn dö. So hölp dat Riek dor mit to, dat de verscheden europääschen Mächt Freden helen.

Man vun de Midden vun dat 18. Johrhunnert af an konn dat Riek sik nich mehr towehr setten gegen sien Fienden vun binnen un buten. De Liddmaten fragen sik af: Wat schall de Saak nu noch? As Napoleon sien Truppen verscheden Länner vun dat Riek eenfach innehmen un as sik dor denn de Rhienbund grünnt harr, weer kloor: Nu is dat ut. De Kaiser Franz II. lä an’n 6. August 1806 de Kroon af. Dor weer de Geschicht vun dat „Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon“ mit to Enn.

Wie dat Riek upboot weer

Dat Hillige Röömsche Riek weer ut dat Riek vun Oostfranken rutwussen. Anners as in Frankriek oder in Grootbritannien is dor aver nie nich en Natschonalstaat vun wurrn.

Dat Seggen in dat Riek hett nich bloß de Kaiser alleen harrt, man ok de Kurförsten konnen nich alleen regeern un ok nich en Institutschoon, as de Rieksdag. Een kann nich seggen, dat dat Riek en Bundsstaat weer, man en Bund vun Staaten weer dat ok nich. Dat weer keen schiere Aristokratie, man ok keen Oligarchie, man vun düt allens steek dor wat in. In de ganze lange Tiet vun dat Riek geev dat dor Striet över, wat vun'n Staat dat denn nu egentlich weer. Dat is ok nie nich glückt, den Egenwillen vun de verscheden Länner un Kuntreien in dat Riek an’e Siet to schuven. Dorüm is dat Riek mit’e Tiet ut’neen fullen in en losen Bund vun Staaten.

Hillig Röömsch Riek 1273-1378

Dat Riek wölv sik as en „Dack“ över allerhand Länner un Kuntreien un geev mit dat Rieksrecht en Rahmen af för dat Tohopenleven vun de verscheden Försten un ehre Länner ünner düt Dack. Düsse Länner weern keene unafhängigen Staaten un mössen den Kaiser, tominnst vun’n Naam her, as ehr böverst Hööft gellen laten. Se mössen up de Gesette un Gerichte vun dat Riek hören un mössen dor ok up lustern, wat de Rieksdag besluten dö. Bi de Wahl vun den König, bi de Wahlkapitulatschoon, bi den Rieksdaag un de annern Stänn vun de Riekspolitik konnen se aver ok mitmaken un mit bestimmen. Up de anner Siet weern se doch sülvstännig Länner.

Anners, as in annere Staaten, hören de Inwahners vun de verscheden Länner vun dat Riek nich direktemang up den Kaiser. Jedet Liddmaat vun dat Riek, egolweg, of dat nu en Stadt oder en Land weer, hett sien egen Herrn un Böversten harrt, bi de Länner weer dat de Först, bi de Städer weer dat de Magistrat oder de Senat.

De Naam

De Kroon vun dat Riek höört to de Riekskleenodien, hier up en Steek vun Johann Adam Delsenbach

De Naam maak kloor: Hier scholl dat wiedergahn mit de olen Traditschonen vun dat Röömsche Riek ut de Antike. Vunwegen dat düt ole Riek dormols över de ganze Welt regeer, scholl ok dat Hillige Röömsche Riek en Riek ween, ünner den sien Flunken de ganze Welt sik versammel. Vunwegen dat de Profet Daniel in de Bibel ankünnigt harr, dat scholl veer grode Rieke in de Weltgeschicht geven, un denn gung de Welt unner un de Antichrist scholl kamen, hefft de Minschen meent, dat Hillige Röömsche Riek weer dat veerde vun düsse Rieke un wenn dat ünnergüng, denn güng de Welt ünner. „Hillig“ is dat Riek nömmt wurrn, wiel de Minschen menen, düt Riek speel en besunnere Rull in Gott siene Plaans. Bovenhen wurr dor ok mit klorstellt, dat de Kaiser vun Gott süms insett weer up sien Throon.

Mit de Krönung vun den Frankenkönig Karl den Groten to’n Kaiser dör Paapst Leo III. in’t Johr 800 hett Karl sien Riek in de Nafolg vun dat antike Röömsche Riek stellt (de so nöömte Translatio Imperii). Wenn een dat mit de Historie akraat nehmen will, stimmt dat avers nich. Ut dat antike Röömsche Riek weer dat Byzantiensche Riek rut wussen. So hefft dat ok de Byzantiners sülms sehn. Se meenen, dat nee, westliche „Röömsche Riek“ harr man ohn Recht bloß den Naam an sik reten.

Weblenken

Heiliges Römisches Reich. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Borns

Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon (op hoochdüütsch).

Literatuur

Översichten

Klaus Herbers, Helmut Neuhaus: Das Heilige Römische Reich – Schauplätze einer tausendjährigen Geschichte (843–1806). Böhlau, Köln [u. a.] 2005, ISBN 3-412-23405-2; Klaus Herbers, Helmut Neuhaus: Das Heilige Römische Reich. Ein Überblick. Böhlau, Köln 2010, ISBN 978-3-8252-3298-6).
Wilhelm Brauneder, Lothar Höbelt (Ruutgever): Sacrum Imperium. Das Reich und Österreich 996–1806. Amalthea, Wien 1996, ISBN 3-85002-390-7.
Ausstellung Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation 962–1806. 29. Ausstellung des Europarates in Magdeburg und Berlin 2006,
- Ausstellung eerste Deel: Von Otto dem Großen bis zum Ausgang des Mittelalters. In Magdeburg 2006. Katalog in 2 Bännner vun Matthias Puhle, Claus-Peter Hasse (Ruutgever): Band 1: Katalog. Band 2: Essays. Sandstein Verlag Dresden 2006, ISBN 3-937602-68-2. (Samtuutgaav). Katalog und Essayband im Schuber, ISBN 3-937602-59-3 (Katalog – Museumsuutgaav).
- Ausstellung twede Deel: Altes Reich und neue Staaten 1495–1806. Dresden 2006, Katalog ruutgeven vun Hans Ottomeyer u. a. Band I: Katalog, Band II: Essayband, ISBN 978-3-937602-67-7.
Erwin Gatz: Atlas zur Kirche in Geschichte und Gegenwart. Heiliges Römisches Reich – deutschsprachige Länder. Schnell und Steiner, Regensburg 2009, ISBN 978-3-7954-2181-6.
Werner Paravicini, Jörg Wettlaufer, Jan Hirschbiegel (Ruutgever): Residenzenforschung. Höfe und Residenzen im spätmittelalterlichen Reich. Grafen und Herren. Thorbecke, Ostfildern 2012, ISBN 978-3-7995-4525-9.
Peter H. Wilson: The Holy Roman Empire. A Thousand Years of Europe’s History. Allen Lane, London 2016, ISBN 978-1-84614-318-2.

Middelöller

Heinz Angermeier: Reichsreform 1410–1555. Beck, München 1984, ISBN 3-406-30278-5.
Johannes Fried: Der Weg in die Geschichte. Die Ursprünge Deutschlands bis 1024. Propyläen, Berlin 1994 (ND 1998), ISBN 3-549-05811-X.
Hagen Keller: Zwischen regionaler Begrenzung und universalem Horizont. Deutschland im Imperium der Salier und Staufer 1024–1250. Propyläen, Berlin 1986, ISBN 3-549-05812-8.
Karl-Friedrich Krieger: König, Reich und Reichsreform im Spätmittelalter (= Enzyklopädie Deutscher Geschichte. Bd. 14). Oldenbourg, München 2005, ISBN 3-486-57670-4.
Peter Moraw: Von offener Verfassung zu gestalteter Verdichtung. Das Reich im späten Mittelalter 1250 bis 1490. Propyläen, Berlin 1985, ISBN 3-549-05813-6.
Malte Prietzel: Das Heilige Römische Reich im Spätmittelalter. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2004, ISBN 3-534-15131-3.
Ernst Schubert: König und Reich. Studien zur spätmittelalterlichen deutschen Verfassungsgeschichte (= Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschichte. Bd. 63). Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1979.
Hans K. Schulze: Grundstrukturen der Verfassung im Mittelalter. Bd. 3 (Kaiser und Reich). Kohlhammer, Stuttgart [u. a.] 1998, ISBN 3-17-013053-6.
Hans K. Schulze: Grundstrukturen der Verfassung im Mittelalter. Bd. 4 (Das Königtum). Kohlhammer, Stuttgart [u. a.] 2011, ISBN 978-3-17-014863-5.
Bernd Schneidmüller, Stefan Weinfurter (Ruutgever): Die Deutschen Herrscher des Mittelalters. Beck, München 2003, ISBN 3-406-50958-4.
Bernd Schneidmüller, Stefan Weinfurter (Ruutgever): Heilig – Römisch – Deutsch. Das Reich im mittelalterlichen Europa. Internationale Tagung zur 29. Ausstellung des Europarates und Landesausstellung Sachsen-Anhalt. Sandstein-Verlag, Dresden 2006.
Bernd Schneidmüller: Die Kaiser des Mittelalters. Von Karl dem Großen bis Maximilian I. Beck, München 2006, ISBN 3-406-53598-4.
Stefan Weinfurter: Das Reich im Mittelalter. Kleine deutsche Geschichte von 500 bis 1500. Beck, München 2008, ISBN 3-406-56900-5.

Neetied

Karl Otmar von Aretin: Das Alte Reich 1648–1806. 4 Bde. Klett-Cotta, Stuttgart 1993–2000, ISBN 3-608-91043-3.
Johannes Burkhardt: Vollendung und Neuorientierung des frühmodernen Reiches (= Gebhardt. Handbuch der deutschen Geschichte. Bd. 11). Klett-Cotta, Stuttgart 2006, ISBN 3-608-60011-6.
Axel Gotthard: Das Alte Reich 1495–1806. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2003, ISBN 3-534-15118-6.
Julia Haas: Die Reichstheorie in Pufendorfs „Severinus de Monzambano“: Monstrositätsthese und Reichsdebatte im Spiegel der politisch-juristischen Literatur von 1667 bis heute. Duncker & Humblot, Berlin 2006, ISBN 978-3-428-12315-5.
Peter Claus Hartmann: Das Heilige Römische Reich deutscher Nation in der Neuzeit 1486–1806. Reclam, Stuttgart 2005, ISBN 3-15-017045-1.
Peter Claus Hartmann: Kulturgeschichte des Heiligen Römischen Reiches 1648–1806. Verfassung. Religion. Kultur. Böhlau, Wien 2011, ISBN 978-3-205-78684-9.
Helmut Neuhaus: Das Reich in der frühen Neuzeit (= Enzyklopädie Deutscher Geschichte. Bd. 42). 2. Oplaag, Oldenbourg, München 2003, ISBN 3-486-56729-2.
Anton Schindling, Walter Ziegler (Ruutgever): Die Kaiser der Neuzeit 1519–1918. Heiliges Römisches Reich, Österreich, Deutschland. Beck, München 1990, ISBN 3-406-34395-3.
Georg Schmidt: Geschichte des Alten Reiches. Staat und Nation in der Frühen Neuzeit 1495–1806. Beck, München 1999, ISBN 3-406-45335-X.
Matthias Schnettger: Kaiser und Reich. Eine Verfassungsgeschichte (1500–1806). Kohlhammer, Stuttgart 2020, ISBN 978-3-17-031350-7.
Barbara Stollberg-Rilinger: Das Heilige Römische Reich Deutscher Nation. Vom Ende des Mittelalters bis 1806. 5., aktaliseert Oplaag, Beck, München 2013, ISBN 978-3-406-53599-4.
Joachim Whaley: Das Heilige Römische Reich deutscher Nation und seine Territorien. 2 Bde. WBG bzw. Zabern, Darmstadt 2014, ISBN 978-3-8053-4826-3 (orig. Germany and the Holy Roman Empire. 2 Bde., Oxford 2012; Fachbesprechung).
Joachim Whaley: The Holy Roman Empire. A Very Short Introduction (= Very short introductions. Stimulating ways in to new subjects. Bd. 569). Oxford University Press, Oxford 2018, ISBN 978-0-19-874876-2.