Kladistik

De Kladistik (gr. κλάδος klados „Ast“, „Twieg“) oder phylogeneet‘sche Systematik is en Arbeitstwieg ut de bioloogsche Systematik un Taxonomie. Se steiht up de Grundlaag vun de Evolutschoonsbiologie. Toeerst is se vun den düütschen Entomologen Willi Hennig in de 1950er Johre groff tekent un in sien Lehrbook Phylogenetic Systematics 1966 beschreven wurrn. De Methode vun de Kladistik geiht bi, un stellt up Grundlaag vun Apomorphie Kladogramme her. Dor kann de bioloogsche Systematik denn mit arbeiden. Hüdigendags warrt dat as allgemeen Standard in de Biologie ankeken. Annere Kunzepte, as u. a. de Phänetik, weert hüdigendags nich mehr verfolgt.

Wo de Kladistik up af will

De phylogeneet‘sche Systematik will up en System vun Organismen af, de man bloß up den Grund vun phylogeneet’sche Verwandschop steiht. De Evolutschoonstheorie hett wiest, datt all Organismen mit’nanner verwandt sünd (Deszendenztheorie). Vundeswegen gifft dat bloß een System, datt de Evolutschoon, so, as de worraftig up’e Eer aflopen is, korrekt afbillen deit. Vunwegen, datt düsse natüürliche Verwandschop avers torüchgeiht up Vörgäng, de sik al vör Millionen vun Johren afspeelt hefft, kann se nich direktemang ankeken un unnersocht weern. Se mutt ut Henwiese slaten weern, de dat dor for geven deit. Upgave vun de Systematik is nu, düt System to finnen. Ne’e taxonoomsche Gruppen, as u. a. ne’e Aarden, sünd tostanne kamen, as Aarden, de dat al geev, sik upspleten hefft. Dat konn passeern, wenn verscheden Populatschonen vun een Aart ut’nanner greit sünd. All högern taxonoomschen Eenheiten (Gruppen, as de Warveldeerter, de Söögdeerter, de Blötenplanten) gaht dor tolest bi doch up enkelte Stammaarden torüch. Vundeswegen warrt for de högern Eenheiten (Makroevolutschoon) keen anner System bruukt, as for de deepern (Mikroevolutschoon). Gruppen binnen en System up de Grundlaag vun Verwandschop könnt nich bloß na ehr Utsehn sorteert weern. Towielen verscheelt se sik vun’t Utsehn her bannig. En Stammgrupp kann sik mit de Evolutschoon in twee Gruppen vun Nakamen upspleten, de ehre eene na de Vorwesers sleiht, man de annere verscheelt sik bannig. So höört de Vorwesers vun de Kwastfinnenfische, de Lungfische un de Landwarveldeerter in en gemeensame Grupp vun Verwandte, de ehr Vorweser veel mehr na en Kwastfinnenfisch laten deit, as na en Minschen oder na en Elefanten. Bovento lett de Kwastfinnfisch na sien Utsehn ganz allgemeen veel mehr na annere Fische, as na Landwarveldeerter. Man verwandt is he neeger mit de Landwarveldeerter, as mit de Fisch. Man beide (de Kwastfinnenfisch un de Fisch) stammt nu ok wedder vun Vorwesers af, de na Fisch laten doot, un sünd vundeswegen ok (wenn ok man en beten wietlöftiger) verwandt. Dat heet: So’n Gruppen sünd nich jummers monophyleetsch. De Grupp vun de Fisch u. a. steiht up phylogeneet’sche Verwandschop, man liekers sünd de Fisch keen monophyleetsche Gruppen (denn to de Fisch ehre Nakamen höört all annere Warveldeerter mit to. Wat bi en kladistische Analyse rutsuern deit, is de Hypothese vun en Verwandschop. De kann as Kladogramm dorstellt weern. De Kladistik sprickt sik gegen dat so nömmte „Vorordeel vun’n Wiederkamen“ ut, wat vun en Wiederkamen un Vörutgang vun de Warvellosen na de Minschen hen utgahn deit. Dor is ganz verkehrt an, datt de Minsch dorto an de Spitz stellt weern mutt, as wenn he an‘t Enne vun en langen Weg tostanne kamen weer. Man dat is ganz anners: Gegen de Tendenz over, Warvels uttobillen, steiht de annere Tendenz, ohn Warvels uttokamen. Dat wiest ja al de veel gröttere Tahl vun Warvellose. De Kladistik steiht alleen man up den Grund vun phylogeneetsche Verwandschop. Bi ehr höört Utsehn un ütere Kennteken ok woll to de Daten mit to, de in en Systematik mit inarbeit‘ weert, man se langt noch nich hen, um Taxa tohopen to faten.

Kladogramme

Dat Kladogramm sien Prinzip; beide Biller vertellt dat sülvige.

De Verwandschop mank de Organismen warrt in so nömmte „Kladogramme“ dorstellt. De verscheelt sik vun Stammbööm vun de Evolutschoon in düsse Punkte:

• Wenn dat en Twillte gifft, gifft dat jummers bloß twee Twiege (dichotome Twillte)
• De Twiege kriegt keen Gewicht. In en Kladogramm warrt nich dorstellt, wie groot en Ännern is oder wonnehr dat passeert is un wie lang dat duert hett.
• Dat gifft keen afsolute Tiedass
• All Ännerns weert so akraat as mööglich dorstellt. Bi jedeen Twillte warrt de Grund for en ne’en Twieg angeven.

Monophylum: Dat Taxon vun de Sauropsida is monophyleet‘sch, vunwegen, datt all Aarden, de vun en gemeensame Stammaart afstammen doot, dor inslaten sünd

Paraphylum: De Reptilien sünd paraphyleetsch, vunwegen, datt dor de Vagels nich mit inslaten sünd.

Polyphylum: En Taxon, dat tostanne kummt, vunwegen datt de wecken Kennteken overeenstimmt (hier Warmblödigkeit bi Vagels un Söögdeerter), ist polyphyleetsch

Kiek ok bi

• bioloogsche Systematik
• Evolutschoon
• Klade
• Nomenklatur
• Phylogenetik
• Taxonomie

Literatur

• Peter Ax: Das phylogenetische System. Systematisierung der lebenden Natur aufgrund ihrer Phylogenese. Fischer, Stuttgart u. a. 1984, ISBN 3-437-30450-X.
• Peter Ax: Systematik in der Biologie. Darstellung der stammesgeschichtlichen Ordnung in der lebenden Natur (= UTB 1502). Fischer, Stuttgart 1988, ISBN 3-437-20419-X.
• Willi Hennig: Grundzüge einer Theorie der phylogenetischen Systematik. Deutscher Zentralverlag, Berlin 1950.
• Willi Hennig: Phylogenetische Systematik (= Pareys Studientexte. Nr. 34). Paul Parey, Berlin u. a. 1982, ISBN 3-489-60934-4.
• Willi Hennig: Aufgaben und Probleme stammesgeschichtlicher Forschung (= Pareys Studientexte. Nr. 35). Paul Parey, Berlin u. a. 1984, ISBN 3-489-61534-4.
• Olivier Rieppel: Einführung in die computergestützte Kladistik. Dr. Friedrich Pfeil, München 1998, ISBN 3-931516-57-1.
• Walter Sudhaus, Klaus Rehfeld: Einführung in die Phylogenetik und Systematik. Gustav Fischer, Stuttgart u. a. 1992, ISBN 3-437-20475-0.
• Johann Wolfgang Wägele: Grundlagen der Phylogenetischen Systematik. Dr. Friedrich Pfeil, München 2000, ISBN 3-931516-73-3.
• Bernhard Wiesemüller, Hartmut Rothe, Winfried Henke: Phylogenetische Systematik. Eine Einführung. Springer, Berlin u. a. 2003, ISBN 3-540-43643-X.
• Rainer Willmann: Die Art in Raum und Zeit. Das Artkonzept in der Biologie und Paläontologie. Paul Parey, Berlin u. a. 2005, ISBN 3-489-62134-4.

Weblenken

• T. Ryan Gregory: Understanding Evolutionary Trees. In: Evolution: Education and Outreach. Bd. 1, Nr. 2, 2008, S. 121–137.