Cinnabarit

Cinnabarit (oder Zinnober) is en Mineral ut de Mineralklass vun de Sulfiden mit de Mengdenproportschonen Metall:Swevel = 1:1. Dat Mineral kristalliseert in dat trigonale Kristallsystem un billt tomeist tafelige oder prismatsche Kristallen, kummt aver ok in massige Gestalt vör in rote, bruunrote oder swarte Klöör. De Mohshard liggt bi 2 bit 2,5 un de Dicht is 8,2 g/cm³

Cinnabarit

Cheemsch Tohopensetten	HgS
Mineralklass	Sulfid, Solfosolt 2.CD.15a (na Strunz, 9. Oplaag) 2.8.14.1 (na Dana)
Kristallsystem	trigonal
Klöör	root, rootbruun, swart
Streekklöör	düüsterroot
Mohshard	2-2,5
Dicht (g/cm³)	8,2
Gleem	Diamantgleem, Metallgleem matt
Transparenz	dörschienend bit undörsichtig
Brook	musselig bit unevensplitterig, sprööd
Splitten	fast vullkamen na {1010}
Indruck	dicktafelig
faken Kristallflachen
Tweeschenbilden
Kristalloptik
Breektall	ω=2,905 ε=3,256
Dubbelbreken (optisch Utrichten)	Δ=0,351; eenassig positiv
Pleochroismus
Winkel/Dispersion vun de optischen Assen	2v_z ~
annere Egenschoppen
Phaaswesseln
Smöltpunkt
cheemsch Verhollen	kann ut Quecksülver(II)solt-Lösen dör Swevelwaterstoff as Quecksülver(II)sulfid utfällt warrn
lieke Mineralen
Radioaktivität	nich radioaktiv
Magnetismus	diamagnetsch
sünnerlich Kennteken

Historie un Naam

De Naam Cinnabarit nimmt Betog op de lüüchtend rote Klöör un is afleidt vun dat latiensche cinnabaris af, wat wedder ut dat persische zinjifrah („Drackenblood“), afleidt is.^[1] Ünner den Naam Drackenblood is aver ok en roten Farvstoff bekannt, de ut en Plantenoort wunnen warrt.

Zinnober warrt siet dat 7. Johrhunnert v. Chr. as Ierz afboot. Bargwarken för Cinnabarit ut de Tiet vun de Badener Kultur sünd t. B. in Suplja Stena, Serbien nawiest worrn.

Histoorsch weer Zinnober as en root Farvpigment verwennt. Dat Quecksülver, wat sik dorin bargt, is – na Redukschoon vun dat Quecksülversulfid – as Material für Spegels nahmen. As Pigment is dat al in de Antike in de Wand-, Tafel- un Bookmaleree insett. Dat Herstellen ut de beiden Elementen Quecksülver un Swevel is vermodlich al in’t Middelöller in China utfunnen worrn. In Europa weer Zinnober eerst af 1778 industriel herstellt.

Modifikatschonen un Varietäten

Cheemsch sehen is Cinnabarit een vun dree Modifikatschonen vun dat Quecksülversulfid (HgS). De beiden anneren sünd dat kuubsch kristalliseerend Metacinnabarit un dat hexagonal kristalliseerend Hypercinnabarit.^[1]

En teemlich liek un ok bloodroot Mineral is Realgar oder Ruuschroot, dat aver düüdlich lichter is.

Vörkamen

Cinnabarit entsteiht hydrothermal vör allen in Brookrebeden üm vulkaansch Sloten un an hitte Bornen. Dat weltwiet gröttste Vörkamen liggt in de Neeg vun de spaansche Stadt Almaden. Dat Mineral kummt faken in Sellschop mit annere Mineralen as Markasit, Pyrit, Quecksülver, Realgar u. a. vör.

Wietere Fundöört sind Hunan un Guizhou in China, de Palz (t. B. Moschellandsbarg) in Düütschland, Seravezza un de Toskana in Italien, Khaidarkan in Kirgistan, Serbien, Spanien, un Nikitovka in de Ukraine.

Künstlich Herstellen

Zinnober kann ok cheemsch ut Quecksülver(II)solt-Lösen utfällt warrn dör Inleiden vun Swevelwaterstoff. Dorbi fallt toeerst dat unbestännigere swarte kuubsche Sulfid (Metacinnabarit) ut. Dat geiht bi Kontakt mit Ammoniumpolysulfidlösen in’n Verloop vun en poor Daag in de swor lösliche hexagonale rote Modifikatschoon över.

Verwennen

Cinnabarit is mit en Metallandeel vun 87 % dat bedüdenste un fakenste Quecksülver-Ierz un warrt dorüm as Rohstoff bruukt.

As root Farvpigment is Zinnober bannig swor in Water to lösen un kann dorüm ahn Gefahr in Malerfarven oder in’n Tuschkasten as Zinnoberroot verwennt warrn. Zinnober hett en gote Deckkraft, kann sik aver bi dulle Belüchten düster farven. As Malerfarv kummt Zinnober ünner verscheeden Beteken vör:

Bargzinnober, Cinnabar, Mercurblennen, Minium, Quecksülversulfidroot, Root Swevelquecksülver un Vermillion.

Snack

Dat Woort „Zinnober“ warrt ok in de Ümgangsspraak verwennt. Dorna is Zinnober wat, wat keen Weert hett un keen Sinn maakt oder worüm unnödigerwies veel Weeswark maakt warrt. Dat lett sik wohrschienlich dorvun afleiden, dat dat Mineral Zinnober as unvullkamen gellt. Vun de Alchemisten weer Quecksülver verkehrterwies as de Grundstoff vun all Metallen ansehn, un de gele Swevel schull na de Ansicht vun de Alchemisten de Farv vun dat künstlich Gold levern. Aver Quecksülver un Swevel hebbt sik cheemsch nich to Gold verbunnen, man to Zinnober.

To’n Bispeel warrt de Begreep brukkt in Sätz as: „Nu maak dorüm man nich so veel Zinnober.“ oder „Dorför is veel Zinnober veranstalt worrn.“ En annern Snack kummt ut den chinesischen Spraakruum, wo de lütte Fastigkeit vun Zinnober teemlich poetisch de Natur vun sozial Wesselwarken ümschrifft: „Een kann den Zinnober nich anfaten, ahn dat he affarvt“.

Bornen

↑ ^a ^b Stefan Weiß: Das große Lapis Mineralienverzeichnis. 4. Oplaag. Christian Weise Verlag, München 2002, ISBN 3-921656-17-6

Literatur

Edition Dörfler: Mineralien Enzyklopädie, Nebel Verlag, ISBN 3-89555-076-0
Prof. Dr. Martin Okrusch, Prof. Dr. Siegfried Matthes: Mineralogie, Springer Verlag Berlin (2005), ISBN 3-540-23812-3

Weblenken

Cinnabarit (Cinnabar, Zinnober). Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

[Lapis-1] Stefan Weiß: Das große Lapis Mineralienverzeichnis. 4. Oplaag. Christian Weise Verlag, München 2002, ISBN 3-921656-17-6

[1]