Blattlüse
De Blattlüs(e) (Aphidoidea) höört to de Plantenlüse (Sternorrhyncha) mit to. Dor sünd bi 3.000 Aarden vun bekannt. Bi 850 vun jem leevt ok in Middeleuropa. All Blattlüse nehrt sik vun Plantenssapp. En Reeg vun Aarden weert as Untüüch bi Nutz- oder Smuckplanten ankeken.
| Blattlüse; Blattlüüs | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||||||
| Aphidoidea | ||||||||||||||||||
| Latreille, 1802 |
Kennteken
ännernBlattlüse sünd lüttje Insekten. Se sünd man bloß en paar Millimeters groot. De wecken Aarden könnt bit hen to 7 mms lang weern. As Plantensugers hefft de Deerter all en Steekrüssel. De meisten Aarden hefft keen Flunken, man mit’n Wessel vun de Generatschonen gifft dat ok Formen mit Flunken. Se könnt dor denn for sorgen, datt de Aart sik utbreden deit un datt de Weert uttuuscht weern kann. Faken vermehrt sik Blattlüse in Massen dör Jumferntügen (Parthenogenese).
Wat se freten doot
ännernBlattlüse steekt mit ehre Mundwarktüge, de to’n Suugrüssel ummuddelt sünd, direktemang in dat Fattbundsel vun de Planten un suugt dor Phloemssapp ut. Dor bruukt se sunnerlich de Aminosüer vun. De Rest vun düssen Ssapp, wo bannig veel Kohlenhydrate in sitten doot, warrt as zuckersöten Honnigdau utscheedt un lockt annere Insekten un Warveldeerter an. Swattswämme un Sottschimmels leevt dor vun.
Wie se sik vermehrt
ännernBi de meisten Aarden lööst sik en Generatschoon mit Heken un Seken af mit en ganze Reege (bit hen to veertig) Generatschonen, de mit Jumferntügen (Parthenogenese) tostanne kaamt un wo dat bloß man Seken in gifft. Dat warrt Holozyklus nömmt. Bi allerhand Aarden gifft dat gor keen Vermehren dör de Geslechter mehr (de so nömmte Anholozyklus). Dor weert bloß noch Seken dör Parthenogenese tüügt. Bi geslechtliche Vermehren weert Eier leggt, wieldes de Generatschonen, de ohn Insatz vun Heken tostanne kaamt, al levennig boren weert. Bloß bi twee Familien is dat anners. Dat hangt vun de Umwelt af, ob de Nakamen Flunken hefft oder nich. Flunken weert u. a. utbillt, wenn dat to veel Blattlüse an een Steed gifft. Bi 10 % vun de Blattlüse wesselt den Weert, d. h. de verscheden Generatschonen leevt up verscheden Plantenaarden. Ok düsse Aarden wesselt den Weert dör Deerter mit Flunken.
Forschers vun de Universität Jena un dat dore Max-Planck-Institut for cheemsche Ökologie hefft 2005 rutfunnen, datt de Produktschoon vun Nakamen mit Flunken ok dör en Alarm-Duftstoff (Pheromon) utlööst weern kann. De warrt vun de Blattlüse afgeven, wenn se vun Feende angrepen weert, as u. a. vun Sunnenküken. Düsse Alarm-Duftstoff heet β-Farnesen. He bringt tostanne, datt de Blattluuskolonie bannig unruhig warrt un all Deerter sik mehr röögt oder sik ok vun’n Blatt fallen laat. Vunwegen de Unruh weert nu, just, as wenn dat to veel Blattlüse geev, Nakamen mit Flunken tüügt.
Untüüch
ännernBlattlüse könnt unbannigen weertschopplichen Schaden in Goornbo un Bueree bedüden. Man ok for Hobbygoorners stellt se en Problem dor. Dör ehr Sugen mickert de Planten un könnt ok ganz utfallen. Bovenhen könnt de Blattlüse Viren over dregen (kiek unner Vekter), wo de Planten vun krank weert. De Schaden is faken grötter, as dör dat Sugen an sik.
Bovento siedelt sik an de backigen Steden mit Honnigdau faken Sottschimmels an, wat nich schöön utsehn deit. Iemecken hölpt de Blattlüse bi dat Utbreden un dreegt de annerwegens hen (Phoresie) un schuult de gegen Feende, vunwegen datt se dat up den Honnigdau afsehn heft.
Angahn kann een gegen Blattlüse dör:
- diverse Plantenschuulmiddel
- Natüürliche Feende – Blattlüse weert freten vun Sunnenküken un de ehre Budden, vun de Budden vun Stahflegen, Florflegen (so nömmte Blattluuslöwen) un Sluppwöpsen, Rupenflegen, Roof-Wandlüse, Loopkävers, Weekkävers, Spinnen un Vagels. De Larven vun Sunnenküken un Florflegen weert extra tücht un verkofft as Larven oder as Eier.
- Huusmiddel: As Huusmiddel schall dat gau un duerhaftig hölpen, de Lüse mit Melk, Seepenwater oder Sood vun Brennnetels to sprütten.
Systematik
ännernBlattlüse verscheelt sik unner’nanner bannig. Ok in Middeleuropa gifft dat en ganze Reeg vun Taxa in’n Rang vun en Familie.
- Echte Blattlüse (Aphidoidea an sik)
- Röhrenblattlüse – Aphididae
- Gröne Perskblattluus (Myzus persicae)
- Swatte Bohnenluus (Aphis fabae)
- Arftenluus (Acyrthosiphon pisum)
- Grote Rosenblattluus (Macrosiphum rosae)
- Allbeerblasenluus (Cryptomyzus ribis)
- Sitkaluus (Elatobium abietinum = Liosomaphis abietina)
- Hormaphididae
- Boomlüse – Lachnidae
- Bökenkrebs-Boomluus (Schizodryobius pallipes)
- Ekenbarkenluus (Lachnus roboris)
- Föhrenbarkenluus (Cinara pini)
- Blasenlüse – Pemphigidae
- Spiralgallenluus (Pemphigus spirothecae)
- Salatwuddelluus (Pemphigus bursarius)
- Mindaridae
- Schabellenkopp-Lüse – Thelaxidae
- Anoeciidae
- Bössenlüse (vörmals tohopen mit Smucklüse) – Drepanosiphiodae
- Smucklüse – Callaphididae
- Bökenblattluus (Phyllaphis fagi)
- Phloemyzidae
- Röhrenblattlüse – Aphididae
- Adelgoidea
- Adelgidae
- Dannenlüse (Dreyfusia spp.)
- Föhrenlüse (Pineus pini u. a.)
- Gröne Fichtengallluus (Sacchiphantes viridis)
- Geele Fichtengallluus (Sacchiphantes abietis)
- Lüttje Fichtengallluus (Adelges laricis)
- Douglasienwollluus (Gilletteella cooleyi)
- Adelgidae
- Phylloxeroidea
- Dwarglüse – Phylloxeridae
- Druvenluus (Viteus vitifoliae)
- Dwarglüse – Phylloxeridae
Literatur
ännern- Bernhard Klausnitzer: Aphidina, Blattläuse. In Westheide, Rieger (Rutg.): Spezielle Zoologie Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart, Jena 1997, S. 653–654.
- Gerolf Lampel: Die Blattläuse, eine wenig beachtete Insektengruppe. In: Bulletin der Naturforschenden Gesellschaft Freiburg. Band 67, Heft 1, Freeborg 1978, S. 45–68. (online-Version
Borns
ännern
