Arapaho
De Arapaho [əˈræpəˌhəʊ -] (gelegentlich ok Arapahoe schreeven) sünd en Indianer-Volk vun Noordamerika. Hör oorsprünglich Spraak hörrt to de Algonkin-Spraakfamilie un wurr noch vun ruch weg 1000 Lüüd snackt. De Stammesnaam Arapaho leit sück vun dat Pawnee-Woort tirapihu oder larapihu (‘Händler’) af. Hör eegenbeteken luut Inuna-Ina (‘uns Volk’). En traditschonell Beteeken luut ok Kananavich (engelsch:‘Bison Path People’, plattdüütsch: Büffel-Padd-Lüüd). In de öllere franzööschsprakig Literatur wurr de Arapaho dorher ok Gens de Vache (‘Büffel (Bison)-Volk’) nömmt.
Gruppenindeelen ännern
Dat Volk vun de Arapaho leevt hüüd in twee Gruppen:
- de Nördlichen Arapaho (wahnen as Northern Arapaho Tribe[1] in' Oosten vun de Wind River Indian Reservatschon in Wyoming tosommen mit den federally recognized tribe vun den Eastern Shoshone Tribe, de in' Westen vun de Reservatschoon leevt, faken gemeensam as Shoshone and Arapaho Tribes betekent. Siet 1877 harrn se sück ünner hör Hööftlinge Black Coal, Sharp Nose, Little Wolf un White Horse mit hör ehmalg Feinde, den Eastern Shoshone ünner Hööftling Washakie, in de Reservatschoon daallaaten. Vun de Stammesliddmaaten tellen 8.177 to de Nördlichen Arapaho un 3.737 to de Östlichen Shoshone) un
- de Südlichen Arapaho (as Southern Arapaho Tribe billen se tosommen mit den Southern Cheyenne Tribe den federally recognized tribe vun de Cheyenne and Arapaho Tribes in Oklahoma. Vun de 12.185 Stammesliddmaaten leeven 8.664 binnerhalv vun den Bundsstaat Oklahoma).
De Arapaho hebbt sück ut de Kriege mit den USA ruthollen, wurrn aber 1864 Opper vun dat Sand-Creek-Massaker, as Colonel Chivington en Lager vun Cheyenne un Arapaho utlöschen dee, dat ünner Schuul vun de US-Regeeren stunn. De Överleevenden sünd nah Wyoming flücht un hebbt de Shoshone um Land beden. Tosommen mit den Cheyenne un den Lakota hebbt se 1876 in de Slacht an' Little Bighorn River gegen de 7. US-Kavallerie ünner George A. Custer kämpt.
De Gros Ventre, deren Spraak meest utstorven is, harr sück all in de eerst Hälft vun dat 18. Johrhunnert vun de Arapaho afspulten un gellen hüüd as eegen Stamm.
Överblick ännern
De Arapaho sünd en Volk vun de amerikaansch Oorinwahner, dat in historsch Tiet in de Groot Ebenen an' Osthang vun de Rocky Mountains in de hüüdig US-Bundsstaaten Colorado un Wyoming leeven deen. Se weern eng Verbündete vun de Cheyenne-Indianer un hebbt sück ok gelegentlich den Sioux-Indianern anslooten. De Arapaho-Spraak hörrt to de Algonquian-Spraakfamilie un is mit de Gros-Ventre-Spraak eng verwandt, de as en fröh Siiedentwieg gellt. Dat Blackfoot un dat Cheyenne sünd wiedere Algonquian-Spraaken de in den Great Plains snackt wurrn, sück aber vun dat Arapaho ganz ünnerscheeden. Siet den Verdrag vun Fort Laramie 1868 wurrn de Arapaho-Lokalgruppen in twee Stammen updeelt: de Northern Arapaho un de Southern Arapaho. Siet 1878 leevt de Northern Arapaho Nation mit den Eastern Shoshone in de Wind River Indian Reservatschoon, de söbentgröttste Reservatschoon in den USA. De Southern Arapaho Tribe in Oklahoma hett mit den Southern Cheyenne ünner de Beteken Cheyenne and Arapaho Tribes offiziellen Status as bundsstaatlich anerkannt Stamm (federally recognized tribe).
Kulturgeschichte ännern
Wiel de meesten Indianervölker, de de Algonquian-Spraakfamilie anhörrn, in dat Kulturrebeet vun dat Noordööstlich Waldland antodrapen sünd, kann man dorvan utgahn, dat ok de Arapaho ut de Kulturschicht vun den Woodland Complex hervörgahn sünd. Man nimmt mit temelk Sekerheit an, dat de Vörfohren vun dat latere Arapaho-Volks in dat hüüdig Minnesota un North Dakota leevt hebbt, bevör se in de Grooten Ebenen vördrungen. Dat gifft aber kien direkte archäologisch oder historsch Belege, um den Tietruum vun dissen Kulturwannel nipp un nau to bestimmen. Dat dröfft aber annommen wurrn, dat dat Verbreeden vun freeleeven Mustangs nah Noorden den Kulturkomplex vun en Peerkultur[2] dat överhoopt eerst mögelk maakt hett.
To'n Tietpunkt vun de europääsch Expansion weern de Arapaho in dat Rebeet vun de lateren US-Bundsstaaten South Dakota, Nebraska, Colorado, Wyoming un Kansas ünnerwegens. Se hebbt in kegelförmigen Leertelten (Tipi) wahnt, de vun de Fruen ut Bisonhuuten un Holtstangen upricht wurrn. De Levensgrundlaag weer de Jagd up Bisons, Gabelbucken un anner Wilddeerten un in wiet minner Ümfang dat Sammeln vun Planten, Früchten, Beeren un Nööten. Hör materiell Besitt weer en mobil Levenswies optimal anpasst. En ganz Teltdörp kunn binnen een Stünn tosommenpackt un reisefertig maakt wurrn. In' Winter deel sück de Stamm in lütt Lager up, de in de Utlöper vun de Rocky Mountains in den hüüdigen Bundsstaat Colorado Schuul söken deen. In dat laat Fröhjohr trucken se in gröttere Lagerverbännen in de Groot Ebenen rut, um Präriebisons an' Enn vun de Draagtiet to jagen. In' Hoochsömmer hebbt sück der verscheeden Lokalgruppen weer an' Foot vun de Rocky Mountains in dat hüüdig Colorado versammelt, um den Bargbison to bejagen. In' Laatsömmer un Harvst gungen se weer in de Groot Ebenen torüch, um hör Zeremonien, vör allen den jährlichen Sünnendanz, aftohollen un Gemeenschapsjagden up de Bisonherden to maaken, de sück to de Brunfttiet versammelt harr. .
De Arapaho-Kinner hebbt faken mit de Utwussen jaagd un fischt, harrn aber ok noog Freetiet um to Spelen. Besünners anseggt weer en Wurfspeel, bi de in't Loopen en rullen Nettstriepen mit en Piel drapen wurrn muss.
Geschichte ännern
De politisch Geschichte vun de Arapaho nah Ankunft vun de Europäer entsprekt bit to dat Johr 1878 wietgahnd de Geschichte vun de Cheyenne, mit de de Arapaho en eng Bündnis slooten harrn, ahn hör eegen Sozialordnung uptogeven. Dorbi wiest sück, dat för de indigen Völker vun Noordamerika oorsprünglich de Togehörigkeit to Bündnissystemen wichtiger weer as dat Fastleggen up en "natschonale" Identität in' europääschen Sinn. Dat sück dat nahderhenn ännern dee, as sück sück as "Stamm" oder "Natschoon" defineeren deen, weer en dwangslöpig Ergevnis vun de Utnannersetten mit de Enteegnungs- un Vernichtenspolitik vun de europääsch Inwannerer un entsprook kien oorsprünglich politischen Vision.
Tosommen mit de Cheyenne stunnen se in en starken Wettbewarf mit de Stammen vun de Süüdlich Plains – vör allen den Pawnee un Comanche - vun de se hör Peer kreegen, sofern se nich hör eegen Peerherden dör Tucht vermehren deen. Mit den Lakota weern se loos verbunnen. Wiel de Arapaho un Cheyenne todem hör Peer ok dor Roov erlangen deen un Togang to de Hannelsgöder (besünners Gewehre, Munitschoon, Metallworen, Messen, Ahlen, Ässen, Tomahawks, Keetels un Alkohol) vun de Franzosen un Spanier beansprööken deen, hebbt se de Pawnee, Comanche as ok Kiowa un Kiowa-Apachen düchtig bekämpt. Toletzt mussen de Comanche un Kiowa den Arkansas River as nördlichst Grenz vun de Comancheria up Druck vun de südwärts trecken Arapaho un Cheyenne anerkennen.
Dör hör Tüschenstellung tüschen Felsengebirge un Groot Ebenen hebbt se sück aber ok an' Pelzhannel mit annern Stammen un eurpääsch Siedlers bedeeligt. Hör Naam Arapaho wurrd nah allgemeen Överinkunft vun dat Pawnee-Wort för "Händler" herleit. Eenig Borns meenen ok, dat sück Arapaho ok ut de Spraak vun de feindlich Crow herleiten deiht un sall bedüüden Enemy with Many Skins (‘Feinde mit völ Pelzen’),[3] wat de sülvige Bedüüden implizeert, wiel blots en Volk in Besitt vun völ (övertellen) Pelzen Hannel drieven kunn.
Meest hebbt se aber gegen hör traditschonelle Feinde kämpt, den Östlichen Shoshone (ok Eastern Shoshone), Blackfoot, Absarokee (ok Crow), Assiniboine, Plains Cree un Ute. Dorbi keemen se ok in Konflikt mit de Jicarilla Apache , Verbündete vun de Ute as ok den Mescalero Apache. Af 1840 hebbt se tosommen mit den Cheyenne en Defensiv-Bündnis mit de dominant Stammen vun de Südlich Plains - den Comanche, Kiowa un Kiowa-Apachen - gegen de ut den Osten verdreeven Stammen slooten, de nu up de Plains un in de Bargen vördrungen un de immer minner wurrn Bisonherden den hier ansässig Stammen striedig maaken deen, as ok gegen de Siedler, de sück immer mehr Land ünner't Nagel rieten deen.
De Verdrag vun Fort Laramie hett 1868 dree Hööftafdeelen vun de Arapaho nömmt: de Northern Arapaho, de Southern Arapaho un de Gros Ventres oder Atsina. In den Verdrag vun den Little-Arkansas-Stroom wurr 1865 de Cheyenne-Arapaho-Reservatschoon in de lateren US-Bundsstaaten Oklahoma un Kansas inricht, deren Landbasis all twee Johr later in den Medicine-Lodge-Verdrag van 1867 up weniger as de Hälft tosommenstreeken wurr. Nah de Bestimmungen vun dat General-Allotment-Gesett (Dawes Act) wurr 1891 dat kollektive Stammesland vun de Cheyenne-Arapaho-Reservatschoon privatiseert, d. h. up eenzelt Indianer mit individuellem Arvgang överschreeven, un de Rest för de europääsch Besiedeln freegeeven. 1878 wurr de Northern-Arapaho-Reservatschoon in den hüüdigen Bundsstaat Wyoming inricht, de siet 1937 as Wind-River-Reservation bekannt is. 1888 wurr för de Gros Ventre un de Assiniboine oder Nakoda de Fort-Belknap-Reservatschoon in dat hüüdig Montana inricht. De Mehrtall vun de Gros Ventres weern all nah 1862 to'n Christendom övergahn[4].
Gegenwart ännern
De Arapaho sünd hüüd immer noch in den nördlichen un den südlichen Stamm updeelt. De nördlichen Arapaho (The Northern Arapaho Tribe) bewahnen gemeensam mit den Eastern Shoshone de Wind River Indian Reservation in Wyoming, de südlichen Arapaho leven gemeensam mit den südlichen Cheyenne as The Cheyenne and Arapaho Tribes of Oklahoma, mit Stammeszentrum in Concho, Oklahoma. Beid Stämme sünd vun de US-Regeeren anerkannt.
Nah de Volkstellen van 2000 geev dat 7000 Arapahos mit gemeensam Arapaho-Vörfohren un 9258 Arapahos mit Vörfohren ut anner Indianerstammen. De Northern Arapaho hebbt de meest Inkünfte vör allen ut den Verkoop vun Boddenschatzen. De Southern Arapaho betrecken Stammesinkünfte ut Öölborns un kommerziell Ünnernehmen as Zigarettenverkoop un Landwertschap.[4]
In’ Juli 2005 hebbt de Northern Arapaho en Klaag gegen den Staat Wyoming wunnen un hebbt siet dem dree Kasinos bauen drüfft, de eersten Wettspeelstätten in den Staat Wyoming. Ok de Cheyenne and Arapaho Tribes bedrieven siet dem dree Kasinos in den US-Bundsstaat Oklahoma.
Blots noch wenige Arapaho snacken hüüd hör eegen Spraak; de meesten dorvan sünd Angehörige vun de Northern Arapaho. As för völ anner Indianerspraaken ok wurrn aber Programme anschaaven, um de Spraak vör dat Verschwinnen to bewohren.[5]
Literatur ännern
- Hartmut Krech (Hrsg.): Adlerfeder, Autobiografie einer Arapaho-Frau. In: IndianerLeben. Indianische Frauen und Männer erzählen ihr Leben. Norderstedt: Books on Demand 2009, Seite 119-134. ISBN 978-3-8391-1047-8
- Alfred Kroeber: The Arapaho. In: American Museum of Natural History, Bulletin 18 (1902-1907). Nachdruck: Lincoln, Neb., 1983, ISBN 978-0-8032-7754-0
Enkeld Nahwiesen ännern
- ↑ Homepage des Northern Arapaho Tribe
- ↑ Clark Wissler, The American Indian, An Introduction to the Anthropology of the New World, New York 1917, Seite 34; John C. Ewers, The Horse in Blackfoot Indian Culture: With Comparative Material from Other Western Tribes, Washington, DC, 1955, Seite 2 ff.
- ↑ Evan T. Pritchard: No Word for Time: The Way of the Algonquin People, 2001, ISBN 978-1571781031
- ↑ a b Arapaho. In: Funk & Wagnalls New Encyclopedia 2006, http://www.history.com/encyclopedia.do?vendorId=FWNE.fw..ar130400.a#FWNE.fw..ar130400.a, afroopen an' 24. September 2009
- ↑ "Its Native Tongue Facing Extinction, Arapaho Tribe Teaches the Young", New York Times, October 18, 2008
