Wikipedia

Arterie

De Arterien (vun’t gr.: ἀρτηρία „mit Luft füllt“ – speelt op an, dat Arterien dat suerstoffrieke Blood in’n Lief verdeelt) is en Bloodfatt, dat Blood vun’t Hart weg transporteert.

En annere Beteken för Arterie is Slagader oder ok Pulsader, nöömt na den Puls vun’t Hartslag, de an de groten Arterien föhlt warrn kann. De gröttste Arterie in’n minschlichen Lief is de Aorta oder ok Hööftslagader, de en Dörmeter vun ruchweg dree Zentimeter opwiest. Dör ehren Opbo schall de Arterie den vun’t Hart tüügten Blooddruck möglichst oprecht hollen. De Slagadern transporteert tomeist suerstoffriek Blood (dorüm ok de olle Beteken „arteriell Blood“). Blots in de Arterien vun’n Lungenkreisloop flütt suerstoffarm Blood. De Arterien vun’n Minschen bargt üm un bi 20% vun’t hele Bloodvolumen.

Typen ännern

Afhangig vun de Funkschoon un den Oort mööt Arterien ünnerscheedliche Opgaven gerecht warrn. Dorüm ünnerscheedt se sik in jemehrn Opbo:

  • muskuläär Tyyp: disse lütteren Slagadern leegt teemlich wiet weg vun’t Hart (peripher) un sünd „Wedderstandsfatten“. D. h. dör jemehr gladde Muskulatur sünd se stark doran bedeeligt, den Blooddruck oprecht to hollen, wieldat se dordör, dat se wat dranger warrt den brukten Blooddruck tostannen bringen künnt – wenn se dat nich doot, warrt vun en orthostaatsch Dysregulatschoon snackt mit Swinnenanfäll un Fipsigkeit sünners na’t Opstahn.
  • elastisch Tyyp: disse groten Adern dicht bi’t Hart wanneln physioloogsch den pulsordigen Bloodstroom, de dör den ruckhaften Hartslag (Systool) tostannen kummt, dör ehr elastisch Swingvermögen in en sotoseggen anhollenden Stroom üm. Disse so nöömte Windketelfunkschoon schuult in de Peripherie vun’n Bloodkreisloop dat Geweev un de Organen för gefährlich starke Blooddruckspitzen oder da’t Nalaten vun’n Blooddruck.

Bi de Arterioskleroos is disse elatische Egenschap bannig inschränkt oder sogor ganz verloren gahn, wat to duerhaft krankhaften Bloodhoochdruck föhrt bit hen to en hypertensiv Kries, transitoorsch ischämsche Anfäll (kort Sinnverlust dör swacken Blooddruck), Slaganfäll (dör Massenblöden bi to hogen oder Mangelversorgen bi to sieten Blooddruck) oder ok to’t Rieten vun en Fattutsacken (Aneurysma).

Opbo vun de Fattwand ännern

 
Schemaatsch Opbo vun Arterien

De Fattwannen vun de Arterien sünd dicker (muskulöser) un hebbt en düüdlicher utprägte Schichten as bi de Venen. De generelle Opbo vun en arteriell Wand besteiht ut dree Schichten, de all latiensch-anatomsche Naams hebbt. Vun binnen na buten sünd dat:

  • De Tunica intima (oder kort Intima): se besteiht ut en eenschichtig Endothel, de dorop opsette Schicht vun Binngeweev un dat Stratum subendotheliale. Doran slutt sik de Membrana elastica interna an, de sünners bi peripheren, muskulösen Arterien good entwickelt is.
  • De Tunica media (oder kort Media): de is bi periphere Slagadern ut mehrere, dicht blangen’anner liggend, ringförmige un schraag wunnen Muskelschichten opboot, de ok elastische Fesen un welke ut Kollagen bargt. Bi de elastischen Slagadern is de liekers opboot, man dat dor mehr Kollagen binnen is un vele finsterte Membranen, de instann sünd to swingen. Deelwies gifft dat twüschen de Media un de Adventitia noch en tosätzlich Membrana elastica externa
  • De Tunica externa oder Tunica adventitia (oder kort Adventitia): Disse besteiht vör allen ut elastisch un kollagen feesig Binngeweev un nehrt un stüert över ehr Vasa vasorum („Fatten vun de Fatten“) un Nerven de hele Arterie.

Grote Slagadern ännern

Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Arterie&oldid=885857“