Mount Everest

De Mount Everest is mit 8.848 m över de See de höögste Barg van de Eer un liggt in de Himalaya. De Barg höört to de 14 Achtdusender un to de Seven Summits. De Mount Everest dragt de Naam van de britsch Landvermeter George Everest. Up Nepali heet de Barg Sagarmatha (सगरमाथा Sagaramāthā „Vörkopp van de Heven“), up Tibeetsch Qomolangma (ཇོ་མོ་གླང་མ „Moder van dat Universum“, Uutspraak: „Tschomolangma“; engelsch Ümschrift Chomolungma).

Mount Everest
De Mount Everest vun dat Basislager ut sehn De Mount Everest vun dat Basislager ut sehn
Barggrupp:	Himalaya
Hööchd:	8.848 m över de See
Land:	Nepal
Kuntinent:	Asien
Normaalweg	Süüdrout
Koordinaten:	27° 59′ N, 86° 55′ O

De Mount Everest liggt in de Mahalangur Himal binnen de Regioon Khumbu in Nepal an de Grenz na Tibet in China to; de westliche un südööstliche van sien dree Bargkanten billen de Grenz tüschen de Länner. Up nepalees’sch Sied höört de Barg to de Sagarmatha-Natschonaalpark, de to dat UNESCO-Weltnatuurarv tellt. Up de Noordsied in China höört he to de Qomolangma National Nature Reserve, dat mit de Qomolangma-Biosphärenreservat övereenstemmt, dat de UNESCO uutwiest het.

Edmund Hillary un Tenzing Norgay is dat an de 29. Mai 1953 glückt, de Barg dat eerste Maal to bestiegen. Up de 8. Mai 1978 bestegen Reinhold Messner un Peter Habeler de Topp för’t eerste Maal sünner dat se extra Suerstoff to Amen bruukt hebben. Bit 2018 stegen an de 8.400 Minschen bit up de Bargtopp. Över 300 Bargstiegers bleven up de Weg bargrup oder de Weg bargdaal dood.

De Mount Everest is van de Seespegel uut meten de höögste Barg up de Eer. Twee anner Bargen könen bi anner Meetmethoden ook de Titel „höögste Barg up de Eer“ kriegen: De Vulkaan Mount Kea up Hawaii is de höögste Barg van de Bargfoot uut meten, de bi de Mount Kea ünner de See liggt; de Chimborazo in Ecuador is de höögste Barg van de Eerdmiddelpunkt uut meten.

Naams van den Mount Everest

George Everest

Up Nepali heet de Barg सगरमाथा Sagarmāthā („Vörkopp van den Heven“) un up Tibeetsch ཇོ་མོ་གླང་མ Jo mo klungs ma (na offitschelle Transkriptschoon: Qomolangma; „Moder van dat Universum“). De chineesch Naam chineesch 珠穆朗瑪峰 / 珠穆朗玛峰, Zhūmùlǎngmǎ Fēng givt den tibeetschen Naam phoneetsch wedder. De Naam, de Transkriptschoon, de vandaag in Europa begäng is, is de Engelsche Ümschrift Chomolungma. De düütsche Ümschrift„ Tschomolungma “ het de engelsche Transkriptschoon meest komplett wegdrängt.

Sir George Everest weer lang Johren Baas van de Great Trigonometrical Survey („Groot Trigonometrisch Vermeten“) van Indien un Surveyor General of India. Ünner sienen Nafolger Andrew Scott Waugh vermeten de Briten 1848 dat eerste Maal den Barg mit den Naam „Peak b“ van Indien uut, denn Nepal dee den Briten den Togang in dat Land verseggen. Na wieder Vermeetarbeid uut wieder Feern, begunn Radhanath Sikdar denn de Daten umfangriek un komplex in de Computing Offices in Dehradun tobereken un keem 1852 to dat Resultaat, dat de Barg, de middelwiel „Peak XV“ („Topp 15“) heet, mit 29.002 Foot (8.840 m) höger is as all anner Bargen, de betto bekannt weren. Letzte Twiefel, of dat Meten uut wiede Feern ook echt exakt weer, geev dat noch, so dat Andrew Waugh dit Meetrsultaat eerst 1856 in en Schrieven an de Royal Geographical Society bekannt geven het. Daar het he den Barg bi sienen Vörgänger to Ehren den Naam Mount Everest geven. Sir George Everest het den Barg, de sienen Naam kregen het, nie nich seen. De Uutspraak, de hüüd begäng is, is [ˈmaʊnt ˈɛvərɛst], Sir George Everest het sien egen Nanaam man [ˈiːvrɪst] uutspraken.

Uutsnid uut Stielers Handatlas van 1891 mit de Naam Gaurisankar

Vör allen in den düütschen Spraakruum weer de Barg lang as Gauri Sankar bekannt. Dat liggt man daaran, dat de düütschen Himalaya-Pionier Hermann von Schlagintweit wat missverstaan het. De harr 1855 versöcht, den Barg, de even eerst as höögsten Barg up de Eer bekannt weer, uut to forschen. Uut de Neeg van Kathmandu het he de Westsied van de Barggrupp ankeken un seech enen Barg, de in Richt van den Everest leeg un höger as all anner Bargen üm to weer. Dissen Barg heet in Nepal Gaurisankar,Schlagintweit hull hüm aber för den mysteriösen Peak XV, den later Mount Everest. Wegen düt Missverstaan un ook üm dat de engelsche Naam afleent worrn is, heet de Barg in Düütschland lange Tied „Gaurisankar“. Eerst 1903 het een denn faststellt, dat sück dat de Gaurisankar een anner Barg is; de 7145 m hoog Peak XX, de 58 km van den Mount Everest weg liggt.

Geologie

Drift van den indischen Subkontinent in de Verloop van d’ Känozoikum

De Mount Everest is, so as all de Bargen in de Himalaya, een alpidische Barg. De Konvergenz van de indisch Plaat un de eurasisch Plaat führ to dat Sluuten van de Tethys mit Anfang vör etwa 50 Million Johren in de Eozän un in Folg to Kollision van de Kontinente Indien un Asien. De wesentlich lüttgere indisch Plaat schufft sück immer noch mit en Rate van etwa dree Zentimetern pro Johr unter Eurasien. De Mount Everest wasst infolg de mit de Kollision verbunnen Verdicken van de kontinentale Krust immer noch, allerdings blots wenige Millimeter in det Johr. De fortdüern Heeven wurrd dorbi dör isostatische Utglieksbewegungen veroorsaakt, de ut den Dichteünnerscheed van de stapelt Krust in den Beriek van dat Gebirge un de (dichtere) Asthenosphäre folgt. De Krustenblock kriggt dorbi en Updriev as en Körk in det Water.

Dör de hooch Umsluutensdruck un de hooch Temperaturen bi de Versenken in den böveren Eerdmantel wurrn de oorsprünglichen Krustengesteens metamorph ümwannelt. In’n Everest-Massiv besteiht de ünnerste Eenheit van de Topppyramide (böverhalv 5400 m hööftsächlich ut metamorph Gesteens, vör allen dunkel, biotitriek Gneisen. De Grenze to de doröver liggen Graniten is dör pegmatitische Gänge relativ düütlich markeert. De so nöömt „Nuptse-Granit“ (nöömt na den Nahberbarg Nuptse) is en heller Granit, de neben Quarz un Feldspat hööftsächlich Muskovit, Biotit un Turmalin enthollt. De verwittert typischerwies to groot Blocken. Up över 7500 m Höögdliggen metamorph överpräägt Sedimentgesteens. Disse fossilriek mikritisch Kalksteens bit Tonsteene enthollen Trilobiten, Ostrakoden as ok Seelilien un Hoorsteerns (Crinoidenkalk). Se hemm en hell geel Farv un wurrn as „Geel Band“ betekent. Se wurrn bi de Gebirgsbillen up den kristallinen Sockel ut Gneisen un Graniten överschaaven un fallen na Südwesten in. Dordör sünd de Gesteens an de Südwestsiet van den Everest leeger antodrapen, as an de Noordsiet. De böverste Topppyramide van den Everest besteiht ut grau Kalksteen mit Inlagerungen van Sand un Schutt, de blots in minn Utmaat de Metamorphose ünnerleeg.

Topografie

Ansicht van de Topppyramide van den Mount Everest (ca. bövere 1500 Höhenmeter) von Westen, mit dat düütlich sichtbor „Geel Band“

Koort van den Mount Everest

De Bargtopp hebben Eroschoon un groot Gletscher formt. De dree Höövdkämme – Westbargkant, Noord-/Noordoostbargkant un de Süüdoostbargkant – ünnerdelen den Topp in dree Hööcdwanden – Süüdwestwand, Noordwand un Oostwand (Kangshung-Flanke). Butendem scheden de Bargkanten de dree Getscher, de van den Mount Everest un sien benavert Bargtoppen utgaat: de Khumbu-Gletscher,de Rongpu-Gletscher (ook Rongbuk-Gletscher) un de Kangshung-Gletscher.

De Süüdoostbargkant un Westbargkant billen deGrenz tüschen Tibet un Nepal. De Süüdoostbargkant verbind den Mount Everest mit de 8516 Meter hogen Lhotse, de leegste Punkt van disse Bargkant is de 7906 Meter hoog Süüdsaddel (South Col). De Bargkanten loopt van den Lhotse na de Lhotse Shar (8415 m) un de Peak 38 (7591 m) to. De Westbargkant löppt eerst in en Neventopp – de Westschuller heten – uut, de to’n Lho-La-Pass (6606 m) hen affallt un denn in de Bargkeed uut Khumbutse (6636 m), Lingtren (6714 m) un Pumori (7138 m) wiedergeit. De Noordoostbargkant, de up’e tibeetsche Sied liggt, löppt van den Topp över dree Steenstopen un dree Steennadeln bit to’n ööstlichen Rongpu-Gletscher daal. Vun hüm twiegt ünnerhalv van de Stopen un böverhalv van de Nadeln de Noordbargkant up en Höögd van 8420 m af un verbind den Mount Everest över den leegsten Punkt an’ Noordsaddel (7005 m) mit den 7543 Meter hoog Changtse. Vun den Lhotse treckt up nepaleesch Sied in westlich Richt de lang Bargkamm van den Nuptse (7861 m), de van den Mount Everest dör dat Daal van dat Swiegen un den Khumbu-Gletscher trennt wurrd.

De Wanden van den Everest sünd ünnerscheedlich updeelt. De Süüdwestwand to dat Daal van dat Swiegen hen wiest twee markante Pielers. Se is in de Ganzen steil (um 60–70 Graad). De Noordwand is to6n groten Deel dör twee hooch liggen Couloirs, dat Norton-Couloir un dat Hornbein-Couloir, ünnerdeelt. De Noordwand nüült sik bit to 40–45 Graad. De Oostwand oder Kangshung-Wand, de starkvergletschet is, het dree Höövdpielers. Se is in de ünneren Deel bannig steil (bit 80 Graad), un in böveren, swaker neegt Deel van Hängegletschern markeert.

Klima

Dat Klima an’n Mount Everest is extrem. In’n Januar, den koldsten Maand, bedrocht de Döörsnidstemperatuur up den Topp −36 °C un kann bit to −60 °C fallen. Ook in den warmsten Maand, den Juli, stiegen de Temperaturen nich över de Fröstgrenz, de Döörsnidssnidtemperatuur up den Topp bedrocht denn −19 °C.

Wulkenfahnen van Mount Everest un Lhotse, rechts Ama Dablam

Winters un fröjaars herrschen Winden uut’n Westen vöör. De fuchtig Luft kondenseert to en witt Wulk, de na Oost to wiest (egens verkeert faken as „Sneefahn“ heten). Wegen disse Wulkenfahnen dacht een eerst, de Himalaya weer ene Vulkaankeed. Mit de Wulkenfahn van d’ Mount Everest reken Bargstieger ook grov de Windsnelligkeid up den Topp af: Bi an de 80 km/h steit se winkelrecht to’n Topp, bi högeren Snelligkeiden bögt se sück na ünnern un bi legeren na baven. In’n Winter prallt de süüdwestliche Jetstream up den Topp un kann Windsnelligkeiden bit to 285 km/h veroorsaken. Vun Juni bit September kümt de Barg ünner den Inflood van den Indischen Monsuun. In disse Tied fallen de meest Nedderslääg, un düchtige Sneestorms bestemmen dat Weer.

As in allen hogen Barggruppen kann dat bi de Weer gau enen Umswung geven. Dat gellt ok för de beid Saisons to’n Bargstiegen in de Mai un Oktober. Up enen Slag kann de Temperatuur daalstörten, ook Storms un bit to dree Meter Snee den Dag sünd nich afsünnerlich. Meestens givt dat in de jede Saison bloots wenig Daag mit stabil Weer – de „Fensterdaag“ – up de dat up’t Eerste mögelk is, den Barg to bestiegen.

Verscheden Studien kemen in de 2010-er Jaren to den Resultaat, dat wegen de Klimawannel dat Ies üm den Mount Everest stark wegsmölt. So bild sik to’n Bispeel up den Khumbu-Gletscher meer un meer grote Smöltwaterseen, de dat Risiko bi de Bestiegen van den Barg vergröttern. Ook de grov 200 Lieken van Bargstiegers koomt meer un meer vöördag, vanwegen dat de Klimawannel Gletscher un Ies smölten maakt.

Fauna un Flora

Wegen de groot Hööchd bedrocht de Luftdruck up den Mount Everest mit 326 mbar bloots knapp een Drüddel van den Normaaldruck up dat Niveau van de Seespegel (Döörsnidtemperatuurafhängige barometrische Höhenformel). So verschufft sück de de Kookpunkt van dat Water van 100 °C ünner normaleBedingungen up bloots 70 °C, un de Partialdruck van de Luft bedrocht bloots noch een Drüddel vergleken mit den Druck up dat Niveau van de Seespegel. Dorto komen Temperaturen, de stark swanken un starke Winde. An disse extreme Ümwelt kunnen sück blots wenig Deerten anpassen, Blöötenplanten sünd in den Streek van dat ewige Ies nich mehr to finnen.

Euophrys omnisuperstes, ene lütte Springspinne (Salticidae), wurr all 1924 van R.W.G. Hingston bit to en Höögdvan 6700 Meter funnen. Wat se eet, wuss een lang Tiet nich. Eerst 1954 het een opdeckt, dat Flegen un Springsteerten (Collembola) eet, de bit to en Hööchd van 6000 Meter leevt. De Flegen un Springsteerten wedderrüm eet Swämme un Flechten, de orgaansch Material afbauen, dat mit de Wind anweit kümt. De Everestexpeditschoon in de Johr 1924 sammel Flechtenin een Höögd tüschen 4600 un 5500 Meter.Bi düsse Expeditschoon kunn R. Paulson 1925 ande 30 Oorten nawiesen.

Vun de Warveldeerten sünd bleots eenig Vagels in de Laag, sück de extrem Hööchd up Duur antopassen. De Striepengoos (Anser indicus) hollt sück bit in Hööchten van 5600 Meter up. Alpenkreihen (Pyrrhocorax pyrrhocorax) wurrn sogor an den 7920 Meter hogen Süüdsaddel seen, wo se sück van Affall, aber ok van tödlich verunglückt Bargstiegers nehren. De Liek van George Mallory, den man up ca. 8160m Höögdfunn, wurr vermootlich ok van Vagels anfreten.

Mythologisch Bedüüden

Rongpu Gönpa in Tibet un Mount Everest.

As in de Grund all markant Toppen van de Khumbu-Region is ook de Mount Everest för de Sherpas en hillig Barg. De Buddhismus is bi dit Volk mit oorsprünglicheren Religionen, so as Animismus un Bön, vermengt. Na de Ansicht van de Sherpas wahnen Geister un Dämonen in Borns, Bööm un even ook de Toppen. De Mount Everest is bi de Buddhisten de Seed van Jomo Miyo Lang Sangma, een van de fiev „Süsters van dat lang Leven“, de up de fiev höögstenToppen van de Himalaya wahnen. Jomo Miyo Lang Sangma givt de Minschen Eten.

Stupa mit Gebetsfahnen in dat Everest-Basislager

De groot Hillige Padmasambhava, de den Buddhismus van Indien na Tibet brocht het, het de Sage na en Weddloop to den Topp van de Mount Everest uutricht. Nadem dat Padmasambhava wat Tied up den Topp mediteert un mit de Dämonen fochten harr, födder em een Lama van de Bön-Religion ruut. Dat gung um de Fraag, well van de beid mächtiger weer. De Lama van de Bön-Religion het sück man all in de Nacht up’n Padd maakt un maak siene magische Trumm em up den Barg dragen. Padmasambhava gung eerst bi ’n Dagwarrn loos. He het den Weddloop man liekers wunnen, vanwegen dat en Luchtstrahl em direktmente up enen Stool to dat Topp brocht het. Nadem dat Padmasambhava enig Tiet baven töövt harr, leet he sien Stohl torüch un begunn van den Barg daal to stiegen. De Bön-Lama geev sück slaan un leet sien Trumm torüch. Bit hüüd seggt een, dat de Geister de Trumm slaan, wenn een Lawine to Daal dönnert.

Puja-Zeremonie

Wegen disse mytholoogschen Belang maakt de Sherpas en Opperzeremonie, de se Puja-Zeremonie nöömt, eer dat se up den Barg stiegen. De Sherpas sünd övertüügt, dat en Puja sien muut, Unheil aftowennen. Dit Opperfest is för ehren Selenfreeden up jeden Boog nödig, un allgemeen neemt ook all Expeditschoonsdeelnehmer uut’n Westen deel, denn anners, vertörnt dat na den Glooven van de Sherpasde Barggödder, so dat de Gödder nich bloots up de Butenlänner füünsch warrt, man besünners ook tegenöver de Sherpas, de dat denn tolaten harrn.

Religiöös Symbole as Manisteens un en Stupa mit Beedfahnen, de mit Mantras bedruckt sind, finnen sück an den Foot van den Mount Everest. Up den Weg to dat Everest-Basislager (Mount Everest Trek), an’ Thokla-Pass tüschen Dingboche un Lobuche, is en Gedenkstäe för de Opfer van den Everest anleggt. Den Doden is mit en so nöömt Steenmann, en Stapel van uptoornt Steens, oder en Stele de letzte Ehre todacht.

Höögdangaven

Waugh sien Koort van de Survey of India

De Höögd van den Mount Everest wurrr meer as eenmaal meten. Daar kemen Angaven tüschen 8844 un 8850 Meter bi ruut. Vunwegen de Höögd(Doodszoon) un de Iesschicht up den Topp is dat Meten en stuur Stück Wark. De Iesschicht up den Topp tellt bi de Meten nich mit, denn de Dickd van dat Ies swankt stark. Den Barg exakt to meten, mutt also de Steen ünner de Iesschiht meten warrn. As de Barg dat eerst Maal meten wurrn is, weer dat noch nich mögelk. En anner Probleem is de Bitoogsgrött to de Seespegel. Chineesche Geodäten gaat bi de Meten van den Pegel in Qingdao as Normaalpunkt uut, för nepaleesch Geodäten vis de Pegel in Karatschi de Nullpunkt. De beid Öört liggen mehr as 6000 Kilometer utnanner, un alleen wegen düssen verscheden Bitoogsysteem givt dat starke Differenzen bi de Resultaten. De GPS-Hööchtangaven grünnt sik up en vereenfackt Modell van de Eer, den Referenzellipsoid van dat World Geodetic System 1984. Bi sückser Meten moot een also noch de Differenz tüschen Geoid un Referenzellipsoid mitbedenken, as to’n Bispeel bi de Meeten in de Mai 2004 maakt.

De Angaav över de Topphööcht van den Mount Everest is siet de eerste Meten in dat Johr 1848 mehrfack nee bestimmt wurrn. 1856 wurr ut Angaven van söss verscheeden Vermeetensstatschonen 8840m Höögdberektent. De Statschonen befunnen sück allerdings över 150 Kilometer van dat Everestmassiv weg, dor de Vermeters van de britisch Indian Survey nich na Nepal inreisen drüffen. Bit dorhen seech man den Dhaulagiri (8167m), den eersten opdeckten Achtduusender, un af 1838 den Kangchendzönga (8586m) as höögstenBarg an.

Blick up dat Everestmassiv (Ostwand) ut den Weltruum

Region Khumbu mit Mount Everest

De lang Tiet gellen Hööchtangaav van 8848m weer 1954 van de Survey of India ut de Meetdaten van all tosommen twalf Vermeetensstatschonen as Middelwert utrekent wurrn. Disse Angaav wurr van en chineesch Expeditschoon in dat Johr 1975 bestätigt – se stell 8848,13m fast.

Ok en in de September 1992 as eerste mit modern Middel anstellt Hööchtvermeeten van en chineesch-italieensch Expeditschoonsteam direkt an den Berg ergeev mit 8848,82m bina den glieken Wert. De dorbi bruukt Daten keemen sowohl ut Meeten mit herkömmlich Theodoliten as at is: ut Lasermeeten un GPS-Signalen.

Bannig nipp un bau Meeten mit Hülp van mehreren GPS-Empfänger an’ 5. Mai 1999 hemm en Höögdvan 8850m errgeven. De Angaav foot up de Höögdvan den Felssockel. De Stärke van de Schicht ut Ies un Schnee an’ Topp ännert sück je na Johrestiet un Nedderslagsmengen van de Monsuntiet etwa in de Beriek tüschen een un dree Metern.

Bi en Meeten in de Mai 2004 wurrn acht Radarreflektoren an’ Topp verankert un so de Höögdvan den Felssockel bestimmt. In’n Ansluss wurr de jewielig Höögdvan de Radarprofile ermittelt. Vun disse Höögdwurr denn de Dickt van de Iesschicht aftrucken. De Everest harr na disse Meeten en Höögdvan 8848,82m, mit en Ungenauigkeit van ±0,23 Meter. Dormit kunn de Höögdut dat Johr 1992 bestätigt wurrn.

De neeste Meeten stammt ut den Mai 2005, wedderum dörführt van en chineesch Expeditschoon. Se ergeev för den Barg en Höögdvan 8844,43m, bi en Ungenauigkeit van ±0,21 Meter. He is dormit etwa 3,7 Meter leeger as siet de chineesch Meeten van 1975 annommen. Allerdings betreckt sück de aktuell Angaav, as ok all de van 1999 un 2004, blots up den reinen Felssockel. Disse letzt Ünnersöken wurr van de chineesch Noordsied un nich van den nepaleeschen Süden ut ünnernommen un düer een Johr. Insett wurrn dorbi Radardetektoren as at is: Lasermeetgeräte un Satellitenortungssysteme.

Wiels de Mount Everest de höögste Erheeven över den Meeresspeegel is, givt dat noch twee wiedere Bargen, de den Titel „hööchst Barg van de Eer“ verdeenen. Vun den Foot van den Barg ut sehn is dat de Vulkan Mauna Kea up Hawaii, van den Erdmiddelpunkt ut rekent de Chimborazo in Ecuador.

Bestiegenshistorie

Eerste Bestiegensversöök

De britisch Armee-Expeditschoon van Francis Younghusband het sück 1904 gewaltsam ehrn Weg dör Tibet bahnt, um dat Land to dwingen, sien Grenzen apen to maken un de Gewährung van Hannelsprivilegien totolaaten. Dorbi wurr van J. Claude White at is: de eerste detailleerte Fotografie van de Ostflanke van Kampa Dzong ut (etwa 150 Kilometer Entfernung) anfertigt. Bi de eegentlichen Erkunnens- un Bestiegensexpeditschonen wurr dorgegen versöcht, en Erloovnis dör den Dalai Lama to kriegen. Dat düer aber bit to dat Johr 1921, bevör he de Royal Geographical Society disse Erloovnis geev, de doruphen 1921, 1922 un 1924 Expeditschonen utsennen dee.

De eerste Britische Erkunnensexpeditschoon wurr 1921 in dat Rebeet schickt. Hier gung dat aber noch nich primär um dat Bestiegen van den Barg, sonnern um geologisch Vermeeten, dat Rebeet in Koorten dorstellen un en eerst Erkunnen van mögelk Upstiegsrouten. Deelnehmer van disse Expeditschoon hemm dat Vermeeten van 31.000 Quadratkilometern to Enn’ brocht. In’n Verloop van disse Expeditschoon het George Mallory van den Lhakpa La ut en gangbor Route to’n Topp opdeckt, de sietherige Standard-Nordroute dör dat Daal van den östlichen Rongpu-Gletscher up den Nordsaddel. En körtfristig angahn Bestiegendversöök is up den Nordsaddel an den insetten Monsun ahn Spood bleven.

In de Johren 1922 un 1924 wurrn mehrere Bestiegensversöök ünnernommen, de vör allen mit de Naam Mallory verbunnen sünd. Bi den darten Versöök van de 1922er Expeditschoon het sück an’ 7. Juni wiels den Upsptieg van dat Lager III en Lawine lööst un het söben Dräger in den Dood reeten. In’n Mai/Juni 1924 het en Expeditschoon mehrere Anlööp ünnernommen, muss de aber wegen slelcht Weer ok immer weer upgeven. Mallory un Andrew Irvine sünd van hör Upstiegsversöök nich mehr torüchkommen. Bit hüüd givt dat Diskussionen um de Fraag, of se up den Topp weern oder all vörher to Dood keemen. Mallory sien Liek wurr 1999 ahn eendüüdigen Bewies för dat Recken van den Topp funnen, Irvine is immer noch verschullen.

Ok in de 1930er Johren hemm mehrere britisch Expeditschonen versöcht, den Topp van den Mount Everest to recken, bi de ok eerstmals Tenzing Norgay as Dräger dorbi weer. In de 1940er Johren geev dat kien ernsthafte Bestiegensversöök.

In de 1950er Johren geev dat en Wettloop van twee Natschonen um den Topp. Dör de chineesch Okkupatschoon weer Tibet för Utländer nich mehr togänglich, aber dat Königriek Nepal, dat tüschen 1815 un 1945 Utländer de Inreis un dormit de Erkunnen van den Himalaya verwehrt harr, sien Blockaadhollen intüschen upgeven un enkelt Expeditschonen genehmigt. De Südwestsiet van den Everest weer meest nich bekannt, Mallory kunn woll 1921 van den Lho La ut en Blick up de Südsiet un up dat Western Cwm schmieten, of van dor ut aber de Barg bestiegbor oder tominst de Südsaddel reckbor weer, bleev unbekannt. 1951 het en britisch Expeditschoon dissen Togangsweg erkunnd. 1952 wurrn twee Swiezer Expeditschonen genehmigt, de aber ok kien Spood harrn.

De spoodriek Eerstbestiegen

De Erstbestieger Edmund Hillary un Tenzing Norgay

Route van de Everest-Bestiegen in de April/Mai 1953

Edmund Hillary, 1957 in de Antarktis, veer Johr na sein Eerstbestiegen van den Mount Everest

1953 wurr de negente britisch Expeditschoon to’n Mount Everest, ditmal ünner de Leiden van John Hunt utricht. Nahdem mehrere Hoochlager erricht wurrn weern, wurrn twee Seilschapen bild. De eerste Seilschap sull quasi en gauen Schööt wagen, de tweet denn, wenn de eerst Seilschap ahn Spood bleev, dat letzte Hoochlager wieder na baben verleggen. So sull dat Ünnernehmen goot gahn.

De eerste Seilschap bestunn ut Tom Bourdillon un Charles Evans. Se hemm an’ 26. Mai den Südtipp reckt, mussen aber upgeeven, wiel de van Bourdillon un sien Vader entwickelt slooten Suerstoffsysteme veriesen un dordör verseggen deen. Dat het hör so völ Tiet köst, dat en wiedere Upstieg kien Chance för en sekeren Afstieg laaten harr. De tweete Seilschap het nu en traditschonell, apen Suerstoffsystem bruukt. Twee Daag later hemm dat de Niegseeländer Edmund Hillary un de Sherpas Tenzing Norgay un Ang Nyima schafft, dat letzte Lager up en Höögdvan 8510m to verleggen. Ang Nyima is denn weer afsteegen, wiels Hillary un Norgay an’ 29. Mai um 6:30 Ühr in Richt Topp upbraken sünd. Wiel se ut en gröttere Basishööcht upstiegen deen, hemm se den Südtipp all um 9:00 Ühr reckt. Gegen 10:00 Ühr hemm se en Felsstuuf, de later Hillary Step nöömt wurr un de dat letzte bargstiegerisch Hinnernis dorstellen dee, reckt. Gegen 11:30 Ühr stunnen de beid up den Topp.

Hillary sien eerst Wöör an sien langjohrigen Früend George Lowe na sien Rückkehr weern: engelsch: Well George, we finally knocked the bastard off. Översetten: George, wi hemm den Bastard toletzt doch dwungen. De Nahricht van de spoodriek Eerstbestiegen keem in London an’ Mörgen van de Krönung van Elisabeth II. an. An’ 16. Juli 1953 wurr Hillary de Order of the British Empire verleeht, de to glieker Tiet sien Erheeven in den Adelsstand van dat britisch Königriek bedüüden dee. Norgay wurr van Elisabeth II. dör dat Verleehn van de George Medal ehrt. De Erstbestiegen het en groot internatschonal Echo utlööst un wurr as Eroberung van den „darten Pool“ (na Nord- un Süüdpool) fiert.

Well van de beid toeerst up den Topp stunn, weer Gegenstand van en düchtigen Disput. En Toppfoto givt dat blots van Tenzing Norgay, wiel de nich in de Laag weer, de Kamera to bedeenen un somit kien Foto van Hillary maken kunn. Hillary het mal seggt, dat de Topp van den Everest kien gooden Oort weer, um dör jemanden dat Fotografeeren bitobringen. Tenzing Norgay wurr van asiaatsch Sied as Eerstbestieger fiert un hüm sogor en Ünnerschrift ünner en entspreken Dokument afnödigt. He het aber 1955 togeeven, dat Hillary toeerst sien Foot up den Topp sett harr. Beid hebbt aber dorup henwiest, dat de Eerstbestiegen dat Wark van en Team ween weer, un bleven en Leven lang befrüend.

Hillary het ok seggt, dat he sück na Sporen umsehn harr, de eventuell van en Toppgang van Mallory oder Irvine stammen, aber he harr nichts erkennen kunnt, dat dorup henwies, dat dor tovör well ween weer. De Fraag, of he denken dee, dat he tatsächlich de Eerste ganz baben ween weer, het he nich to wedderleggen entgegnet, dat he weeten dee, dat he ganz baben weer un ok heel weer rünnerkommen weer – un dat weer dat, worup dat ankommen dee.

1950er un 1960er Johren

1956 weer nochmals en Swiezer Expeditschoon an den Barg. Den Bargstiegers Ernst Schmied un Jürg Marmet an’ 23. Mai as ok een Dag later Dölf Reist un Hansruedi von Gunten gelung de tweete bzw. de darte Bestiegen up de Route van de Eerstbestieger. Ernst Reiss un Fritz Luchsinger gelung in de Rahmen van disse Expeditschoon an’ 18. Mai de Eerstbestiegen van den benaberten Lhotse.

Noordsied van den Mt. Everest

1960 wurr de Mount Everest eerstmals van tibetisch Sied ut (Noordoosstbargkant) dör en chineesch Expeditschoon besteegen. De Bargstieger Wang Fu-chou, Konbu un Qu Yinhua weern vermootlich de eersten, de den Second Step beklautern kunnen. Dat letzte Stück sall Qu Yinghua sogor up bloot Footen van de Schuller van en Teamkollegen schafft hemm. Disse Bestiegen wurr vereenzelt antwiefelt, wiel dat kien seker Dokumentatschoon för den Toppsieg givt. En Foto van disse Bestiegen wiest aber den Barg böverhalv van den Second Step. Mittlerwiel wurrd disse Bestiegen offiziell anerkannt. Biter dokumenteert un dordör vereenzelt noch as Eerstbestiegen van disse Route ansehn is de van en ebenfalls chineesch Expeditschoon in dat Johr 1975.

1963 het de eerste amerikaansch Expeditschoon ünner de Leiden van Norman Dyhrenfurth en nee Route över den Westbargkant nommen. Tom Hornbein un Willi Unsoeld steegen van dat Daal van dat Swiegen ut up de Westschuller, folgten denn den Westbargkant, mussen deen aber wegen to groot technisch Schwierigkeiten up den Grat in de Nordwand utwieken. Se steegen in de siether „Hornbein-Couloir“ nöömt Schlucht van de Nordwand to’n Topp un hemm denn de eerst Överschreeden van den Mount Everest dörführt, indem se hör up de Südroute ansteegen Kameraden in de Afstieg folgen deen. Disse Överschreeden weer togliek de eerste Överschreeden van en Achtduusender överhoopt.

De 1970er Johren

An’ 16. Mai 1975 stunn mit de Japanerin Junko Tabei de eerste Fru up den Topp. Wenig Daag later reck de Tibeterin Phantog as Deelnehmerin van de chineeschNoordbargkant-Expeditschoon as tweete Fru den Topp. In dat sülvig Johr wurr de Südwestwand, de sück 2500m ut dat Daal van dat Swiegen erheevt, van en britisch Expeditschoon ünner Leiden van Chris Bonington dör Doug Scott un Dougal Haston to’n eersten Mal bewältigt. An disse Wand weern tovör söss Expeditschonen scheitert. De Slötelstäe in disse is de Överwinnen van en gewaltig Felsband böverhalv van de mit Schnee füllt Rinne. Doug Scott un Dougal Haston hemm bi de Afstieg een Nacht in en Schneehöhl an’ Südtipp in 8750m Höögdbiwakeert.

An’ 3. Mai 1978 weer mit Robert Schauer de eerste Öösterrieker up den Topp. He het 18 Johr later noch mal baben stahn un 2044 gelung hüm dat noch eenmal. Blots fiev Daag later, an’ 8. Mai 1978, hemm Reinhold Messner un Peter Habeler den Topp eerstmals ahn tosätzlichen Suerstoff besteegen. Wieder dree Dag later reck Reinhard Karl ut de sülvige Expeditschoon as eerste Düütsche den Topp. Wietut weniger bekannt is, dat in de Harvst van dat sülvige Johr Hans Engl as eerste Düütsche den Topp ebenfalls ahn tosätzlichen Suerstoff besteegen het. Den Öösterrieker Franz Oppurg gelung an’ 14. Mai 1978 de eerste Solobestiegen van den Mount Everest. De eerste düütsche Fru stunn 1979 up den Topp: Hannelore Schmatz keem aber bi den Afstieg to Dood. De woll stuurste Grat-Route, de direkte Westbargkant, wurr ebenfalls 1979 dör en jugoslaawsch Expeditschoon schafft. Andrej Štremfelj un Jernej Zaplotnik hemm dorbi stuurste Felspassagen överwunnen.

1980er un 1990er Johren

Basislager (ünnere linke Bildeck), Westflanke van den Mount Everest un Khumbu-Iesbröök up nepaleesch Sied van den Kala Patthar ut

In de 1980er Johren gelungen de eerst Winter- un de eerste Alleenbegahn as ok nee und swoor Routen up den Topp. De eerst Winterbahn van de Südsaddelroute het 1980 en poolsch Expeditschoon maakt. An’ 17. Februar hemm Leszek Cichy un Krzysztof Wielicki den Topp reckt, wobi se mit Temperaturen van bit to −45 °C un Windgeschwindigkeiten van meest 200 km/h to kämpfen harrn. In dat sülvig Johr gelung Reinhold Messner de eerst Alleenbegahn van de Barg in de reinen Alpinstil. Todem wurr de Nordwand van de Japaners Takashi Ozaki un Tsuneo Shigehiro eerstmals vullständig dörsteegen. Jerzy Kukuczka weer mit en poolsch Expeditschoon an’ Südpieler spoodriek. 1982 het en sowjeetsch Expeditschoon en nee Route över den Südwestpieler eerstmal begahn. De Ostwand wurr 1983 dör de US-amerikaansch Bargstiegers Louis Reichardt, Kim Momb un Carlos Buhler dwungen. 1986 hemm Erhard Loretan un Jean Troillet dat Hornbein-Couloir dörsteegen.

1995 wurr de lang Noordoosstbargkant vullstännig bit to’n Topp begahn. In dat sülvig Johr het dat de Schottin Alison Hargreaves as eerst Fru ahn tosätzlichen Suerstoff up den Topp schafft.

1996 wurr de Saison dör twalf Doodfälle överschaddet, de bit to den Tiepunkt dödlichst Saison an’ Mount Everest. In en an’ Middag uptrecken Höhenstorm keemen mehrere Bargstieger ut de Toppzoon nich mehr torüch in hör Telten, ünner annern bannig erfohren Expeditschoonsleiter, de tovör all mehrfack baben ween weern. Eenzelheiten dorto stellt de Artikel Unglück an’ Mount Everest (1996) dor.

De britisch Avendüerer Bear Grylls besteeg 1998 as dormals jüngster Brite mit 23 Johren den Mount Everest.

An’ 27. Mai 1999 schaff Helga Hengge över de Nordroute as eerste Düütsche de spoodriek Bestiegen.

Sied 2000

Evelyne Binsack reck an’ 23. Mai 2001 as eerste Swiezerin den Topp. 2004 het en russisch Expeditschoon en nee Route dör de Nordwand funnen, de wietgahnd en Direttissima dorstellt. An’ 30. Mai hemm Pawel Schabalin, Ilja Tuchvatullin un Andrej Mariew den Topp reckt.

To’n Anlaat van de Olympisch Sömmerspelen 2008 in Peking wurr de olympisch Fackel wiels den Fackelloop an’ 8. Mai 2008 van Bargstiegern van de tibeetsch Sied up den Topp brocht. Um dat medial beeter dorstellen to können, wurr de Straat to dat nördliche Basislager in dat Rongpu-Daal befestigt, un de Mobilfunkanbeeder China Mobile het 2007 dree Sennenmasten (up 5200, 5800 un 6500m Höögdinstalleert. Vör un wiels de Bestiegen mit de Fackel wee de Barg för all annern Bargstieger sparrt.

De Südkoreaner Park Young-seok, Kang Ki-seok, Jin Jae-chang un Shin Dong-min hemm 2009 en Nee Route in de Westwand begahn.

An’ 18. April 2014 keemen up nepalesisch Sied 16 Minschen (dorünner dree Vermisste) dör en Lawine in den Khumbu-Iesbröök up 5.800 Meter Hööht to Dood, dat tödlichste Unglück in de bitherigen Bestiegenshistorie. De nepalesisch Bargführer söllt doruphen all Touren in de loopen Saison afseggt hemm; allerdings het de Nepalesisch Bargstiegerverband een Dag later wedderspraken. Berichte över den Afbröök van de Everest-Expeditschoonen weern dorna falsch. Wohrschienlich is dat ünner de Sherpas ok to Handgemengen kommen. De Sherpas un Hoochdräger, de de Bestiegen fortsetten wullen, wurrn bedroht. Wiel nich all Reiseveranstalter den Verzicht up de Bestiegen in de Saison verklort hemm, het de nepalesisch Regeeren dorup hoopt, dat de Sherpas hör Arbeit na de een Week düern Truertiet generell weer upnehmen deen, wiel de Everest Expeditschoonstourismus en wichtige Innamborn för Nepal dorstellt. In dat Basislager funnen af den 24. April 2014 entsprekend Beraden tüschen dat Tourismusministerium un de Bargführers statt. Dat seech so ut, as wenn eenig Expeditschonen hör Bestiegensversöök afbraken harrn, wiel in dat Basislager nich mehr noog Sherpas weern, um de Route mit Leddern un Fixseilen vörtobereiten. Nah de Rückkehr van eenig Bargsteiger na Kathmandu hemm sück Berichte mehrt, wona Icefall Doctors un Sherpas, de de Saison an’ Barg fortsetten wullen, van en lütt Grupp van Sherpas, de wertschaplich un politische Interessen verfolgen deen, massiv bedroht wurrn weern. De US-Amerikanerin Cleo Weidlich un de Chinesin Wang Jing wullen sück de Entscheeden van de Sherpas aber nich buugen. Se sünd getrennt vannaner mit Hubschraubern to dat Lager 2 up 6400 Metern Höögdflagen, ofschons Hubschrauberflüüg böverhalv van dat Basislager blots in de Rahmen van Rettungsinsatzen erloovt sünd. Wiels Weidlich en Solobestiegen van den Lhotse planen dee, is Wang Jing mit söben Sherpas to’n Topp van den Mount Everest los gahn. Doruphen hemm ok anner Bargstieger överleggt, to den Everest torüchtokehren.

Kommerzielle Bestiegen

Basislager up nepalesisch Sied van den Khumbu-Iesbröök ut ankeeken.

Sied den 1980er Johren is en regelrechte Everest-Euphorie utbraken, wat to en düütlichen Anstieg van de Tall van Toppbestiegen führt het. Wiels bit 1979 – also binnerhalv van 27 Johren siet de Eerstbestiegen – blots 99 Menschen up den Topp weern (dree van de tweemal), het sück de Tall van de Toppbestiegen tüschen 1980 un 1985 – binnerhalv van blots söss Johren verdüppelt. 1993 hemm eerstmals mehr as 100 Minschen in een Johr den Topp reckt. 2003 kunnen mit 266 eerstmals mehr as 200 Bestiegen tellt wurrn. 2007, de Rekordsaison weern dat denn sogor 604 Lüüd, de dat schafft hemm. Letztlich weern dat sogor 630 Bestiegen, wiel eenige den Barg mehrfack besteegen harrm. Dat Spektrum van de Toppaspiranten reckt van erfohren Bargstiegern (Alpinisten) bit to wenig öövten, de sück up de van hör Bargführer leggt Fixseile verlaaten mooten. De Kosten dorför bedragen tüschen 13.000 un 65.000 Dollar. In dat Johr 2010 steegen van de nepalesisch Sied 30 Teams up, mit de 170 Bargstieger den Topp reckt hemm. Alleen de staatlichen Permits för disse 30 Teams bedroogen 2.343.000 Dollar, dat sünd 77 Perzent van all van den Staat innommen Bestiegensgebühren in dat Johr 2010 (für eenig Bargen in Nepal wurrn de Permits nich van den Staat, sonnern van de „Nepal Mountineering Association“ vergeven). Etwa en Drüddel van de Bargstieger an’ Everest hörrn to en kommerziellen Expeditschoon. Bestiegen ahn Suerstoff in Buddels sünd immer noch selten.

Dat Expeditschoons-Bargstiegen an’ Everest in de klassisch „Himalaya-Belagerungstaktik“ wurrd siet den Spood van Messner (1978 Bestiegen mit Habeler, 1980 Alleengang, beid Malen ahn künstlichen Suerstoff) immer kritischer sehn: De Antreckenskraft van den höögstenBarg van de Eer lockt to völ, de sück disse Herutfordern blots stellen könnt, wenn se sück umfangriek Hülp koopen; Dräger, de hör van dat Schleppen van all Lasten mit Utnam van de minimalen persönlichen Utrüsten entbinnen, sogor Telten un de Slaapsacken wurrn van Sherpas dragen, domit de düer betallen Kunn sien Kräfte för den Topp upsporen kann. Vun völ ansehn Bargstieger wurr de Mount Everest wegen den grooten Andrang intüschen meeden.

Yaks an’ Khumbu-Gletscher up den Weg in dat Everest-BC

De Probleme rund um den Everest keemen in de Katastrophensaison 1996 to’n Vörschien, as up beid Sieden van den Everest twalf Minschen to Dood keemen, wiel se van unverwacht Weerumswünge hooch baben överrascht wurrn (→ Unglück am Mount Everest 1996). Disse Ereignisse sünd in den IMAX-Film Everest – Gipfel ohne Gnade un in de Böker van Jon Krakauer (In eisige Höhen) un Anatoli Bukrejew (Der Gipfel. Tragödie am Mount Everest) markant beschreeven. De Routen up de hooch Hängen van den Mount Everest kann man de Lieken van storven Bargstieger sehn: Över 200 Minschen leeten bi den Versöök van dat Bestiegen hör Leven. To groot is ganz apenkunnig de Versöök för vör nich utreckend Erfohrene, unbedingt up den höögstenfasten Punkt van de Eerböverflach stahn to willen. Babendrin wurr de Entscheeden to Ümkehr bi widrigen Verhältnissen wegen de slechteren Reaktschoon un dat inschränkt Denkvermögens infolg van Anstrengung un Suerstoffmangel erschwert. An eenig van de jewiels ahnhen bannig wenig „Fensterdaag“ in dat Johr (in de Mai, vör dat Upkommen van den Monsun) stauen sück an de klautertechnisch swoor, mit Fixseilen afsekert Stäen de Upstiegswilligen deels mehrere Stünn lang: De Tiet löppt en weg, man köhlt bi dat Wachten ut un de Gefohr stiggt, nich mehr Daaglucht afstiegen to können. Well hooch baben an’ Everest in de tweet Nacht kummt (de Endupsptieg moot in de Nacht dorför vör Middennacht anfangen), hett extrem slecht Utsichten, ahn swoor körperliche Schäden (affrooren Tahnen, Fööt, Finger, Nöös) weer van den Barg rünner to kommen. Ok de Hülpsmögelkeiten van de Bargführer sünd in de extrem Ümgeven up de letzt tweeduusend Hööchtmeter bannig begrenzt. Hülp ünnerblifft faken ok wegen dat Risiko van eegen gesundheitlicher Schäden oder wegen dat Verhinnern van de eegen Chancen up den spoodrieken Bestieg van den Topp.

Umweltverneelen dör den Bargsport

En anner Problem disse Oort van „Tourismus“ is, dat de Umweltverneelen van de Lager dör Müll (Telten, Suerstoffbuddels, Eetensrest, Döösen un Medikamente) gewaltig un gau tonommen het. De Südsaddel wurr all as „höchste Müllkippe der Erde“ betekent. Mittlerwiel wurrd van de administrativ Sied verstärkt versöcht, disse Begleiterscheinungen to minneseeren. Jede Expedischoon moot en Müllpfand achterleggen, dat blots torüchbetallt wurrd, wenn de gesamte Utrüsten un sogor de Fäkalien ut dat Basislager weer aftransporteert wurrn. Todem wurrn in regelmatig Afstännen Expeditschonen utricht, de den Müll ut de Hoochlagern van den Barg rünnerhalen. Sied dat Fröhjohr 2014 sünd Bargstieger sogor verplicht, mindst 8 Kilogramm Oltmüll up den Afstieg intosammeln un mittobringen.

Ok private Initiativen versöken, dat Problem to mildern. De Japaner Ken Noguchi het all fiev Schoonmaakexpeditschonen utricht un dorbi negen Tünnen Afgefall aftransporteert. 2010 fung en Initiative van 20 Sherpas ünner de Leiden van Namgyal Sherpa an, de dat Teel harr, den Barg van mindst 3.000 kg Bargstieger-Müll (olt Telten, Taun, Suerstoffbuddels, Nehrensmiddelverpackungen usw.) to säubern. Blangen bi sullen ok de Lieken van mehreren Bargstiegern (ünner annern Scott Fischer † 1996, Gianni Goltz † 2008, Rob Hall † 1996) burgen wurrn. En wiedere Herutfordern för de empfindlich Hoochgebirgsökologie un för de Inheimischen is de Bauboom an’ Everest, de en nee Kapitel van den dortigen Frömdenverkehr inleiden deiht. Hotelähnliche Komfort-Lodges setten bither nich bekannt Maatstaffen, se befinnen sück nich mehr an de traditschonell Siedlungswoorpunkten un beeden för den „Komforttrekker“ en nich an de örtlichen Verhältnisse anpassten Luxus (kiek ok Mount Everest Trek).

Statistik

Vör de utkeeken Toppdaag stiegen de Bargstieger an Fixseilen entlang dör de Lhotse-Wand. Baben up de Moräne is Lager II to erkennen.

Sied de Opdecken van 1852, dat de Everest de höögste Barg van de Eer is, mussen 21 Minschen hör Leven laaten, 15 Expeditschonen upbreeken un 101 Johren vergahn, bi de höögste Punkt van den Everest sluutend to’n eersten Mal betreeden wurr.

De Statistik list bit Enn’ 2006 över 14.000 Bestiegensversöök, van de 3057 spoodriek weern. Blots etwa een van fiev Aspiranten het dat also schafft, den Topp to recken. Bit Enn’ 2010 könnt all tosommen 5104 spoodriek Toppbestiegen tellt wurrn. Dorvan wurrn blots 173 Bestiegen ahn Tosatzsuerstoff dörführt. Demtog´folg sünd de Hälft van all spoodriek Bestiegen bit Enn’ 2010 binnerhalv van fiev Johren (2006–2010) dörführt wurrn.

Bit Mai 2011 sünd an den Everest all tosommen 219 Menschen to Dood kommen. Faken Doodsoorsaken sünd Afstörten, Verfreeren, Erschöpfung, Hööchtkrankheit un Lawinen. De meest Bargstieger verunglücken böverhalv von 8000m wiels den Afstieg. Bestiegen ahn tosätzlichen Suerstoff sünd dörsnidlich blots half so faken spoodriek aber mit en düppelt so groot Doodsrisiko behaft as Bestiegen mit tosätzlichen Suerstoff. An’ 23. Mai 2010, den bither gröttsten Anstorm, stunnen 169 Minschen up den höögstenBarg van de Eer.

De flinkste Bestiegen gelung den Sherpa Pemba Dorjee, de an’ 21. Mai 2004 den Upstieg van dat Basislager to’n Topp in blots 8:10 Stünn schafft het. Up de Nordroute hollt Christian Stangl siet dat Jahr 2006 mit 16:42 den Rekord, wobi he allerdings an den vörschaven Basislager start is. Hans Kammerlander het för de sülvige Route teihn Johr vörher blots wenig Minüüt länger bruukt. Bi disse Flinkbestiegen is aber to beachten, dat de Startpunkt bi jeder Bestiegen anners weer un de dorum meest nich mitnanner to verglieken sünd. De meest Bestiegen het bither de Sherpa Appa dörführt, de mittlerwiel 21 Mal (Stand: Mai 2011) up den Topp stunn.

De jüngste Bestieger weer de US-Amerikaner Jordan Romero, de 2010 in dat Öller van 13 Johren den Topp recken dee. Mit en Öller van 80 Johren weer de Japaner Yuichiro Miura an’ 23. Mai 2013 de öldste Minsch up den Topp. He weer dormit ok de öldste Minsch överhoopt, de je up en Achtduusender stunn. De bither öldste Fru, de up den Everest weer, is de Japanerin Tamae Watanabe. Se reck eerstmals an’ 16. Mai 2002 as all dormals mit 63 Johren oldste Bestiegerin den Topp över de Südostroute van Nepal ut. Dör en wieder Begahn van den Topp an’ 19. Mai 2012 över de Nordroute van Tibet ut, het se hör eegen, bit dorhen nich slahn Öllersrekord up 73 Johr erhöht.

Routen

De beid Hööftrouten van den Mount Everest.

An’ Everest givt dat hüüd all tosommen 20 Routen. De beid Standardrouten sünd de Südroute un de Nordroute. De wiederen Routen sünd technisch düütlich stuurder un to’n gröttsten Deel ok blots eenmal begahn wurrn.

Endpunkt van alle Routen is en blots etwa twee Quadratmeter groot Toppplateau. De chineesch Nordroute is in de Vergliek to de nepalesisch Südroute mit etwa 40.000 US-$ (Stand 2005) för den tahlen Kunn um een Drüddel „prieswerter“, wenn man sück en van de tallriek führt Expeditschonen anslutt. De Grund dorför sünd logistisch Vördeelen (leeger Gebühren för de staatlich Genehmigung van en Expeditschoon, Tall van den notwennigen Yaks un Träger, Tall van de Suerstoffbuddels usw.). De perzentuale Spoodrate van de Nordroute is aber wegen de bannig wiet Weeg minner as up de Südroute. In jeden Fall moot man sück de Gefohren van den minn Suerstoffgehalt van de Luft, unverwacht un gau Weerumswünge un düchtig, besünners kolt Winde up de Graten bewusst ween. De Upenholt in de so nöömt Doodszoon böverhalv van 7500m is up de Nordroute um een bit twee Daag länger; dementsprekend is dat Risiko, wegen schlecht Weer baben fasttositten oder gor ünnerwegens in Nebel oder in en Schneestorm to geraden, up de Noordsied höhger.

Südroute

Khumbu-Iesbröök. De Topp is ut disse Perspektive nich to sehn.

De Südroute gellt as Standardroute un wurr ok bi de Eerstbestiegen wählt. Vun dat Basislager up de nepalesisch Südsiet up etwa 5400m Höögdführt se tonächst dör den Khumbu-Iesbröök (Khumbu Icefall): en steil Passage, in de dat Gletscheries ut dat Daal van dat Swiegen 600 Meter affallt un in groot Blöcke – so nöömt Séracs – kört breckt, de de Upstieg bannig stuur maakt. Dor se wegen de Iesbewegen jedertiet umstörten könnt, is dat ratsam, blots an kolt Daagtieden dör dortoklautern. De Khumbu-Iesbröök wurrd jewiels to Saisonanfang van en Team ut Sherpas mit Leddern un Fixseilen sekert. Disse sekert Route wurrd van all Expeditschonen gemeensam bruukt.

De wiedere Verloop van de Route führt dör dat Daal van dat Swiegen (Western Cwm, „kuum“ utspraken, aut dat Walisischen). Dat Western Cwm is en van Mount Everest, Lhotse un Nuptse inslooten Kar mit etwa 3 Kilometer Längt un dat hööchstliggen Kar van de Eer. Nahdem man den Daalkeetel dörsteegen het sett sück de Weg över de vergletscherte westliche Lhotse-Flanke fort. Se is etwa 60 Grad steil un umfaat 1000 Hööchtmeter. In den böveren Deel van de Wand führt de Route över den Genfer Sporn to’n tüschen Lhotse un Everest liggen Südsaddel (South Col) up etwa 8000m Hööcht, wo meest all Expeditschonen dat Hoochlager för de Toppdeelstreck inrichten. Dat wurrn allerdings ok all noch höhger liggen Lager inricht. Vun’ Südsaddel ut führt de Weg den Grat van den Everest rup bit to’n Südtipp etwa 100 Hööchtmeter ünnerhalv van den eegentlichen Topp, denn över dat letzt groot Hinnernis, en etwa twalf Meter hooch, meest senkrechte Felskant, den Hillary Step.

• 
  Leddern deenen to dat Passeeren van de Spalten in de Khumbu-Iesbröök
• 
  Daal van dat Swiegen un Lhotseflanke mit den „Genfer Sporn“

Nordroute

Rongpu-Daal un Nordwand, dorvör de Changtse

De Alternative to de Südroute is de Nordroute von de chineesch Sied ut. Se fangt in dat Rongpu-Daal mit en Basislager in etwa 5300m Höögdan un führt in en Tweedaagtreck mit Yak-Transport in dat Daal van den östlichen Rongpu-Gletscher, wo sück an’ Foot van de Nordsaddel-Wand dat vörschaven Basislager (ABC, advanced base camp) befind. Denn geiht de Tour den Steilhang rup up den Nordsaddel (North Col) mit etwa 7000m Hööcht, van wo ut de utsett Toppgrate (Nordgrat un Noordoosstbargkant) den wiederen Upstieg över weniger neegt Grate (in de Vergliek to de steilere Südroute) mögelk maken. Ernsthaft kräftetehren un klautertechnisch Hinnernis is achter dat letzt Lager in 8300m Höögdhooch up den böveren Grat de middlere van de dree Felsstufen (Second Step) mit en Foothööcht van etwa 8610m. De Second Step wiest en Klauterhööcht van etwa 40m up, de letzt 5 Meter sünd meest lotkrecht. Hier wurr van en chineesch Expeditschoon in dat Johr 1975 en Ledder fastmaakt. Vun dor führt de tomeest up den Grat verloopen Route noch recht wiet un ok över datbit to 50 Grad steile Toppschneefeld. Bi sien Alleenbegahn van den Mount Everest is Reinhold Messner den Second Step umto gahn un het en Weg dör dat Norton-Couloir wählt.

Direttissime

Twee van de dree Hööftwanden wurrn all in etwa direkt Falllien to’n Topp (Direttissima) dwungen: 1975 de Südwestwand un 2004 de Nordwand. An de Ostwand (Kangshung-Wand) givt dat twee besteegen Routen, de aber nich as Direttissime tellt wurrn können. De Ostwand- oder Kangshung-Direttissima is somit bitlang nich bewältigt. Wull man dat versööken, muss man in en van de – van’ Foot to’n Topp rekent – höögstenWanden van de Eer wiet mehr as 3500 Meter steil, lawinengefährdeten Felsen dörstiegen.

Luftfohrtüüch an’ Everest

An’ 3. April 1933 wurr de Mount Everest eerstmals van en Floogtüüch overflagen, en Westland PV-3 (Kennung: G-ACAZ) un en hör begleiten Westland PV-6 (G-ACBR), beid utrüst mit en Bristol-Pegasus-Motor. Ünner de Leiden van Douglas Douglas-Hamilton, Lord Clydesdale un laterer 14. Duke of Hamilton, wurrn wiels den Floog mit apen Düppeldecker wichtig Erkenntnisse över Flüüg in groot Hööchten sammelt, de to de wiedere Entwicklung van de Druckkabine bidragen deen.

De Franzoos Didier Delsalle is an’ 14. un an’ 15. Mai 2005 as eerst Minsch up den Topp van den Mount Everest land: mit een besünners torecht maakt Hubschrauber van den Typ Eurocopter AS 350 B-3, mit „Hover Landings“. Dat heet bi meest vull Motorleistung blots eben upsett, um bi Gefohren oder Böen unmittelbor weer starten to können. He is up den Topp nich utsteegen un kunn dor ok kien Lasten upnehmen.

2007 het Bear Grylls den Mount Everest mit en Motorscherm överflagen.

Dokumentatschonen un Speelfilme (Utwahl)

• Wings Over Everest – Mit den Oscar uttekent Körtfilm mit Upnamen van den eersten Floog över den Everest, 1934
• Dokumentarfilm „Mount Everest“ över de Swiezer Expeditschoon in dat Johr 1952
• National Geographic Video – Rückkehr zum Mount Everest. 1984
• Robert Markowitz: In eisige Höhen – Sterben am Mount Everest. 1997
• Reinhold Messner, Peter Habeler: Mount Everest – Todeszone. 2002
• National Geographic – Einzigartiger Everest. 2003
• Barny Revill: Everest – Spiel mit dem Tod. Discovery Channel, 2006–2007
• Graeme Campbell: Everest – Wettlauf in den Tod. 2007
• Victor Grandits: Mount Everest – Der Friedhof meiner Freunde. SWR, 2007
• Erster auf dem Everest – Universum. ORF, 2010
• Sherpas: Die wahren Helden am Everest, SF

Literatur

• Anatoli Boukreev, G. Weston DeWalt: Der Gipfel – Tragödie am Mount Everest. Wilhelm Heyne Verlag, München 1998, ISBN 3-453-15052-X.
• David Breashears, Audrey Salkeld: Mallorys Geheimnis. Was geschah am Mount Everest? Steiger, München 2000, ISBN 3-89652-220-5.
• Jochen Hemmleb, Larry A. Johnson, Eric R. Simonson: Die Geister des Mount Everest. Die Suche nach Mallory und Irvine; der Bericht der Expedition, die George Mallory fand. Frederking & Thaler, München 2001, ISBN 3-89405-108-6.
• Jochen Hemmleb: Everest. Göttinmutter der Erde. AS Verlag & Buchkonzept, Zürich 2002, ISBN 3-905111-82-9.
• Sir Edmund Hillary: Wer wagt, gewinnt. Frederking & Thaler, München 2004 (2. Uplaag), ISBN 3-89405-122-1.
• Peter Meier-Hüsing: Wo die Schneelöwen tanzen – Maurice Wilsons vergessene Everest-Besteigung. Piper 2003, ISBN 3-89029-249-6.
• Jon Krakauer: In eisige Höhen. Das Drama am Mount Everest. Piper 2000, ISBN 3-492-22970-0 (auch als Hörbuch auf 9 CDs ISBN 978-3-86974-064-5)
• Reinhold Messner: Everest – Expedition zum Endpunkt. National Geographic Taschenbuch (März 2008), ISBN 3-89405-857-9.
• Reinhold Messner: Überlebt – Alle 14 Achttausender. BLV Verlagsgesellschaft (8. Uplaag), ISBN 3-405-15788-9.
• Government of Nepal, Ministry of Tourism & Civil Aviation: Mountaineering in Nepal. Facts & Figures. Kathmandu 2010. (S. 5–83; PDF-Datei; 8,00 MB).
• Judy und Tashi Tenzing: Im Schatten des Everest. Die Geschichte der Sherpa. Frederking & Thaler 2003, ISBN 3-89405-601-0.
• Stephen Venables: Everest: Die Geschichte seiner Erkundung. Frederking & Thaler, München 2007. ISBN 978-3-89405-544-8.
• Göran Kropp, David Lagercrantz: Allein auf dem Everest. Goldmann, München, 1998. ISBN 3-442-15019-1.

Weblenken

Everest, Lhotse und Nuptse an’ Mörgen

Mount Everest. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• düütschspraakig Infosiet mit Trekkingrouten un Diashows
• Informationsportal über den Mt. Everest (engelsch)
• QVTR-Panorma (Fullscreen) van’ Mt. Everest
• National Geographic (engelsch)
• Mount Everest bei himalaya-info.org
• Dokumentarfilm „Mount Everest“ von Condor Films, Herstellensjohr: 1952
• Everest 3D
• Mount Everest Webcam (italieensch)
• Hoochuplööst Panorama van David Breashears
• 360 Panoramateken van den Tip van den Mount Everest – ok as kommenteerte Version
• Claire O’Neill: A 3.8 Billion-Pixel Tour Of Mount Everest. (NPR).