Wikipedia

Orgaansch Chemie

(wiederwiest vun Orgaansche Chemie)

De Orgaansche Chemie (kort: OC, faken ok Organik nöömt) is en Deelrebeet vun de Chemie, dat sik mit’n Opbo, de Egenschoppen un dat Herstellen vun Kohlenstoffverbinnen befaten deit. Dat Indeelen vun de Chemie in verschedene Rebeden is al 1589 maakt worrn. So geev dat in’t Magiae Naturalis libri XX egene Böker för Deer-, Planten- un Mineralchemie, vun de de beiden eersten vundaag to de Orgaanschen Chemie tellt, dat drüdde to de Anorgaanschen Chemie.

Hööftbestanddelen vun orgaansche Stoffen sünd vör allem Kohlenstoff (C, tomeist gor nich schreven), man ok Waterstoff (H) un Suerstoff (O)

Allgemeen

ännern

Ehr hüütige Beteken hett de Orgaansche Chemie eerst in’t 18. Johrhunnert kregen dör’t Indeelen in unorgaansche oder unorganiseerte un orgaansche, also Organiseerte Körpers. AS orgaansche Körpers weern dorbi de cheemschen Verbinnen ansehn, de in de Deer- un Plantenwelt to finnen sünd. Verbreedt weer de Begreep mit de Publikatschoon vun’t Wark Considérations sur les corps organisés vun den Swiezer Naturforscher Charles Bonnet in’t Johr 1762[1]. De Orgaansche Chemie ümfaat mit wenige Utnahmen all Verbinnen, de de Kohlenstof mit sik sülvst un mit annere Elementen billn deit. Dorto höört ok all Bostenen vun leven Organismen, as een dat vundaag kennt. Mit Stand vun’t Johr 2008 sünd üm un bi 19 Millionen orgaansche Verbinnen bekannt.

Utnahmen sünd de waterstofffre’en Chalkogeniden vun’n Kohlenstoff (Kohlenstoffmonoxid, Kohlenstoffdioxid, Swevelkohlenstoff), de Kohlensüür un Carbonaten, de Carbiden as ok de ionischen Cyaniden, Cyanaten un Thiocyanaten, de allsamt to de anorgaanschen Chemie rekent warrt.

De Blausüür höört to’t Grenzrebeet twüschen de orgaanschen un anorgaanschen Chemie. Traditschonell mutt se to de Anorganik tellt warrn, warrt liekers aver as Nitril vun de Miegeemsüür opfaat, wat wedder en orgaansch Stoffgrupp is. De Cyaniden tellt to de Anorganik, woneem aver blots de Solten vun de Blausüür behannelt warrt. De ünner den sülven Naam bekannten Ester as Nitrilen to de Organik höört. Ok de Cyansuerstoffsüren, Thioyansüren un jemehr Esters gellt as Grenzfäll. Butendem gifft dat de Metallorgaansche Chemie (Metallorganylen), de nich akkerat to de Orgaanschen oder Anorgaanschen Chemie toordent warrn künnt.

De sünnere Steed vun’n Kohlenstoff baseert dorop, dat dat Atom veer Binnelektronen hett un dormit nich-polare Binnen mit een bit veer annere Kohlenstoffatomen ingahn kann. Op disse Oort un Wies künnt lange geradlienige, vertwiegte oder sogor krinkförmige Kohlenstoffkeden entstahn, de an de nich mit Kohlenstoff besetten Binnelektronen mit Waterstoff un annere Elementen (vör allen Suerstoff, Stickstoff, Swevel oder Phosphor) verbunnen sünd un bannig grote Molekülen billn künnt (t. B. Homo- un Heteropolymeren). Dat verkloort de düchtig tallrieken ünnescheedlichen Verbinnen vun orgaansche Molekülen. Ok vun dat veerbinnige Silizium gifft dat en grote Tall vun verschedene Verbinnen, de aver lang nich de Veelfalt hebbt as bi’n Kohlenstoff.

De Egenschoppen vun orgaansche Stoffen hangt stark vun jemehr Molekülstruktur af. Sogor de Egenschoppen vun eenfacke orgaansche Solten as de Acetaten warrt düütlich vun de Molekülform vun den orgaanschen Deel prägt.

Dorto gifft dat ok vele Isomeren, also Verbinnen, de ünner’n Streek de glieke Tosamensetten (Summenformel) hebbt, man en ünnerscheedliche Struktur (Strukturformel) opwiest. In’n Vergliek dorto bestaht de Molekülen in de Anorgaanschen Chemie tomeist blots ut wenige Atomen, bi de vör allen de Egenschoppen vun Fastkörpers, Kristallen un/oder Ionen en Rull speelt. Man, dat gifft ok Polymeren, de keen (oder blots in Blangengruppen) Kohlenstoff bargt, as to’n Bispeel de Silanen.

De Orgaanschen Syntheestrategien sünd vun de Synthesen in de Anorganik ünnerscheedlich, as de orgaanschen Molekülen tomeist Stück för Stück opboet warrn künnt.

Historie

ännern
 
Friedrich Wöhler
 
Jöns Jakob Berzelius
 
Friedrich August Kekulé

In de tweeten Hälft vun’t 18. Johrhunnert hett sik en ne’e Indelen vun de Stoffen un de Materie dörsett, de nich mehr na cheemsche Kennteken un Överleggen maakt weer, man na morpholoogsch-physioloogsche. Mineralische Stoffen weern to’n Bispeel as „nich-organiseert“ betekent, wiel Stoffen in Deeren un Planten as „organiseerte Körpers“ ansehn weern. Al gegen 1780 weern de Begrepen „unorgaansche“ un „orgaansche Körper“ begäng. In’t Johr 1806 hett de sweedsche Chemiker Jöns Jakob Berzelius to’n eersten mol den Begreep „orgaansche Chemie“ bruukt.

In’t 18. Johrhunnert is al en bannige Tall vun orgaansche Stoffen as Reinstoff isoleert worrn. Bispelen dorför sünd de Harnstoff (1773, Hilaire Rouelle) un vele Süren, as de Miegeemsüür, de een vun Miegeems wunnen hett (1749, Andreas Sigismund Marggraf), de Appelsüür ut Appels oder de Wiensüür, de ut’n Wiensteen wunnen weer (1769, Carl Wilhelm Scheele).

Disse Stoffen in’t Labor to tügen, hett eerstmol keeneen henkregen, so dat sik de Ansicht dörsett hett, dat disse Stoffen blots vun Leevwesens (Organismen) herstellt warrn künnen un man dorför en sünnere Levenskraft (Vis vitalis) bruken de. As 1828 Friedrich Wöhler denn Harnstoff dör Hittmaken vun Ammoniumcyanat herstellt hett, stell sik dorophen en Paradigmenwessel in. So künn experimentell nawiest warrn, dat en tyypschen orgaanschen Stoff (Harnstoff) ut en anorgaanschen Stoff (Ammoniumcyanat) syntheetsch herstellt warrn künn – ok ahn een so nöömte Levenskraft.

Düchtig vöran güng dat mit de Orgaanschen Chemie mit de Ünnersöken vun de Affallprodukten, de bi’t Herstellen vun Lüchtgas anfallen sünd, as de düütsche Chemiker Friedlieb Ferdinand Runge (1795–1867) in’n Steenkahlenteer de Stoffen Phenol un Alanin opdeckt harr. 1857 hett Friedrich August Kekulé sien Arbeit „Über die s. g. gepaarten Verbindungen und die Theorie der mehratomigen Radikale“ in Liebigs Annalen der Chemie (Bd. 104, Nr. 2, S. 129 ff.) publizeert, de as Utgangspunkt vun de orgaanschen Strukturchemie ansehn warrt. In disse Arbeit warrt de Kohlenstoff to’n eersten mol as veerweertig beschreven.

As de Chemikers nu jümmer beter weern – to’n Bispeel bi de Analyys un bi de Synthees vun de Suckerorden – weer dat nu mööglich en jümmer gröttere Tall vun orgaansche Stoffen dör Totalsynthees ut anorgaansche Grundstoffen hertostellen. Dorbi sünd blangen de Naturstoffen ok Derivaten tostannen kamen, de dat in de Natur nich geev, as to’n Bispeel de Hydrazonen un Phenylhydrazonen vun de Kohlenhydraten.

to de orgaanschen Verbinnen kemen aver ok Stoffen, de vullstännig unnatürlichen laten doot, so as Kunstoffen un Eerdööl. Liekers tellt se to de orgaanschen Stoffen, vun wegen dat se ut Kohlenstoffverbinnen bestaht, jüst so as de Stoffen vun de Levensformen. Eerdööl, Eerdgas un Kahl hebbt opletzt en orgaanschen Oorsprung uns stellt de Utgangsstoffen för vele syntheetsche Verbinnen dor.

De Stoffwesselvörgäng, de in Leevwesens aflopen doot, warrt vundaag vun dat Rebeet vun de Biochemie behannelt, de ehr Grundlaag op de orgaanschen Chemie hett.

Bedüden vun de Orgaanschen Chemie

ännern

De wichtigsten Molekülen un Stoffgruppen, de dat Leven opboet un mööglich maakt (t. B. Aminosüren, Proteinen, Kohlenhydraten oder ok de DNA) sünd orgaansch. De Biochemie un de Molekularbiologie sünd dorüm to’n gröttsten Deel nix anners as Orgaansche Chemie.

Dormit is kloor, dat de Orgaansche Chemie en wichtige Rull in de Biologie speelt as ok in de Medizin. Se stellt en Grundlaag dor för’t Herstellen vun Heelmiddels, Diagnostika, Plantenschuulmiddels, Konserveerungsmiddels oder ok för de Levensmiddelchemie.

Technisch wichtige Rebeden vun de Orgaanschen Chemie sünd de Petrochemie un de Chemie vun de Kunststoffen un Kunstfesen, as ok vun vele Kleevstoffen, Reinigungsmiddels, Löösmiddels, Kienen, Farven, Pigmenten un Lacken

Stoffgruppen vun de Orgaanschen Chemie

ännern

För’t systemaatsche Indelen vun de enkelten Stoffen ut de Orgaanschen Chemie in Stoffgruppen gifft dat twee Mööglichkeiten:

Indelen na funkschonelle Gruppen (Utwahl)
Indelen na de Kohlenstoffstellaasch:

Reakschonen

ännern

De Reakschonen in de Orgaanschen Chemie künnt to’n gröttsten Deel in da nafolgen Grundtypen indeelt warrn:

Bito gifft dat an grote Tall vun Reakschonen, de ünner den Naam vun jemehrn Opdecker bekannt sünd (Naamsreakschonen). En wietere Indelen warrt na den Binnenstyyp oder Bosteen vörshamen, de dorbi entsteiht.

Orgaansche analyytische Chemie

ännern

De orgaansche analytische Chemie befaat sik mit dat Ünnersöken vun orgaansche Stoffen. Telen sünd dorbi, ruttofinnen wovun Stoffen vörleegt (Nawies, Bestimmen vun de Reinheit vun en Stoff, dat Faststellen vun Mengenproportschonen in Sotffmischen (Tosamensetten) oder dat Rutfinnen vun Molekülstrukturen (Strukturopklären).

Wichtige Methoden för den Nawies un för’t Bestimmen vun de Reinheit (qualitative Analyys) sünd de klassischen nattcheemschen Klöör- un Neddedslagreakschonen, biocheemsche Immunessay-Methoden un en grote Tall vun chromatograafsche Methoden.

Mengenproprotschonen in Mischen (quantitative Analyys) fasttostellen geiht över nattcheemsche Titratschonen mit ünnerscheedliche Endpunktanwiesen, dör biocheemsche Immunessayverfohren un dör en grote Reeg vun chromatograafsche Methoden as ok dör spektroskoopsche Verfohren. Dorvun warrt vele ok för de Strukturanalyys bruukt, as to’n Bispeel de Infrarootspektroskopie (IR), de Kernspinresonanzspektroskopie (NMR), de Ramanspektroskopie, de UV-Spektroskopie. För de Strukturopklären warrt blangen charakteristische Reakschonen wieter ok de Röntgenbögenanalyys un de Massenspektrometrie (MS) anwennt.

Literatur

ännern
  • Carl Schorlemmer: Ursprung und Entwicklung der organischen Chemie, Akademische Verlagsgesellschaft Geest & Portig, Leipzig, 1984.
  • H. Hart, L.E. Craine, D. J. Hart, C. M. Hadad, N. Kindler: Organische Chemie. 3. Opl. Wiley-VCH, Weinheim 2007, ISBN 978-3-527-31801-8.
  • K.P.C. Vollhardt und N.E. Schore: Organische Chemie. 4. Opl., Wiley-VCH, Weinheim 2005, ISBN 978-3-527-31380-8.
  • Heinz A. Staab: Hundert Jahre organische Strukturchemie. Angewandte Chemie 70(2), S. 37–41 (1958), ISSN 0044-8249.
  • Joachim Buddrus: Grundlagen der Organischen Chemie, Walter de Gruyter, Berlin - New York, 3. Oplaag 2003, ISBN 978-3-11-014683-7.
  • Hartmut Laatsch: Die Technik der organischen Trennungsanalyse, Georg Thieme Verlag Stuttgart/New York 1988, ISBN 3-13-722801-8
  • R. L. Shriner, R. C.Fuson, D. Y. Curtin, T. C. Morrill: The Systematic Identification of Organic Compounds - a laboratory manual 6. Edition, John Wiley & Sons New York/Chichester/Brisbane/Toronto 1980, ISBN 0-471-78874-0.

Borns

ännern
  1. ↑ P. Walden: Von der Iatrochemie zur „Organischen Chemie“, in: Z. angew. Chem. 1927, 40, 1–16; DOI: 10.1002/ange.19270400102

Weblenken

ännern
  Orgaansche Verbinnen. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Disziplinen in de Chemie

Allgemeine Chemie · Anorgaansche Chemie · Biochemie · Orgaansche Chemie · Physikaalsche Chemie · Technische Chemie · Theoreetsche Chemie

Agrochemie · Analytsche Chemie · Atmosphärenchemie · Bochemie · Bioanorgaansche Chemie · Biogeochemie · Bioorgaansche Chemie · Biophysikaalsche Chemie · Böverflächenchemie · Chemoinformatik · Chemometrik · Elektrochemie · Fastobjektchemie · Femtochemie · Geochemie · Kernchemie · Klinische Chemie · Kohlchemie · Kolloidchemie · Kombinatorische Chemie · Kosmochemie · Levensmddtelchemie · Magnetochemie · Medizinsche Chemie · Metallorgaansche Chemie · Natuurstoffchemie · Oleochemie · Petrochemie · Pharmazeutsche Chemie · Photochemie · Physikaalsche Orgaansche Chemie · Polymerchemie · Quantenchemie · Radiochemie · Seechemie · Supramolekulare Chemie · Stereochemie · Strahlenchemie · Struktuurchemie · Textilchemie · Thermochemie · Ümweltchemie

 
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Orgaansch_Chemie&oldid=1022596“