Apsis (Astronomie)

As Apsis (vun greeksch: „Wölben“, Mehrtall: Apsiden) warrt in de Astronomie de beiden Hööftscheden op den elliptisch Ümloopbahn vun en Himmelskörper betekent. De Steed, de an’n wietsten vun’n Hööftkörper weg is, warrt Apoapsis nöömt, de Steed, de an’n neegsten bi is, heet Periapsis. Wieldat en Ellips nipp un nau twee Hööftscheden hett, warrt de Begreep tomeist in de Mehrtall bruukt.

En Kepplerellips mit de Apsidenlien. F is de Brennpunkt, A is de Apoapsis un B de Periapsis

Woortafkunft

Apsis is dat greeksch Woort för „Wölben, Bagen“ un is afleddt vun’n Begreep Apsis in de Architektuur. De Vörsülven apo- un peri- bedüüt „feern“ un „nah“.

Man, in de Astronomie warrt de Beteken -apsis tomeist gor nich bruukt. An de Steed staht denn Beteken, de den Hööftkörper nauer beschrieven doot, as dat in de enkelten Afsnitten wieder ünner dorstellt warrt. Sünd mehrere Körpers mit jemehr Swoorkraft an en Ümloopsystem bedeeligt, künnt sik de Apsiden op dat Baryzentrum betehn, also op den gemeensomen Sworpunkt vun’t System. Man seggt dorto denn Apozentrum un Perizentrum. Wenn allgemeen vun de Bahnapsiden snackt warrt, ahn dat dormit en sünnern Himmelskörper as Gravitatschoonszentrum meent is, warrt dorto faken ok Apo- un Perizentrum seggt, man kann de Scheeden denn aver ok as Apofokus un Perifokus (na dat latiensche focus „Brennpunkt“) beteken.

De Afstand vun den Sworpunkt vun en System to de Apsiden is de Apsidenafstand oder in de Eentall de Apsisafstand. Man seggt dor also Periapsisafstand oder Apoapsisafstand to, oder denn even de sünnere Beteken, wenn dat üm en bestimmt System geiht.

Dor is op to achten, dat „Periapsisafstand“ mitünner ok as Bahnelement den Winkel Argument vun de Perisapsis beschrifft.

Betog to de Exzentrizität

De numerische Exzentrizität is en Maat dorför, wo rund en Ellips is, dat heet, woveel sik de Ellips vun en Kring ünnerscheedt. De Exzentrizität kann ut de Apsisafstännen utrekent warrn:

${\text{Exzentrizität}}={\frac {{\text{Apoapsisafstand}}-{\text{Periapsisafstand}}}{{\text{Apoapsisafstand}}+{\text{Periapsisafstand}}}}$

Apsiden un Apsidenlien

De Verbinnen vun de beiden Apsiden is de Apsidenlien, wat tohopenfallt mit de Hööftass vun de Ellips. In de Himmelsmechanik steiht de Apsidenlien aver nich fast in’n Ruum, wieldat de Bahn vun en Himmelskörper dör de Sworkraft vun annere Himmelskörpers beinflusst warrt. De Apsidenlien dreiht sik dorüm in Richt vun den ümlopenden Himmelskörper. Disse Vörgang warrt as Apsidendreihn betekent.

Bahnellips un Baryzentrum

Mitünner fallt bi Bahndaten op, dat de Middelweert vun de beiden Apsidenafstännen, also de middlere Afstand, vun de Groten Halfass afwieken deit. Disse Effekt kummt vun dat Baryzentrum, wat opfallig warrt, wenn de Hööftkörper nich düchtig veel grötter is, as de tweete. Nipp un nau nahmen steiht nämlich nicht de Middelpunkt vun den Hööftkörper in’n Brennpunkt un de Bahnellips, man de gemeensome Sworpunkt vun de Himmelskörpers. Bi dat System Eer—Maand liggt dat Baryzentrum ruchweg 5.000 km wiet vun’n Eerdmiddelpunkt weg in’n Eerdmantel, op de Siet, de na’n Maand henwiest. Dordör beschrifft de Eermiddelpunkt eenmol in’n Maand en Ellips mit en Dörmeter vun 10.000 km.

Disse Effekt is noch veel grötter, wenn een sik Dubbelsteerns (kiek wieter ünnen) ankieken deit. Dor kann dat faken sogor astrometrisch nawiest warrn. Al 1800 künn en perioodsch Oortsännern bi den hellen Steern Sirius faststellt warrn, aver erst 1862 künn ok optisch en tweet lütteret Objekt nawiest warrn.

Bi den Nawies vun Exoplaneten mit de Radialsnelligkeitsmethood warrt disse Effekt utnütt, üm ut den radialen Andeel vun de Bewegen vun’n Modersteern üm dat Baryzentrum op de Masse un de Ümlooptiet vun de Planeten to sluten.

Sünnsystem: Perihel un Aphel

Dat Perihel is de sünnneegste, dat Aphel (utsnackt: Ap-hēl oder Afēl) de sünnfeernste Punkt vun en Ümloopbahn. De Eer löppt dör ehr Perihel üm den 3. Januar (2.-4. Januar) in en Afstand vun 147,099 Mio. km, un dör ehr Aphel üm den 5. Juli (3.-6. Juli) bi 152,096 Mio. km.

En Översicht över de Planeten in’t Sünnsystem:

Himmelskörper	Perihel		Aphel
Merkur	0,306 AE	45,9 Mio. km	0,4667 AE	69,7 Mio. km
Venus	0,718 AE	107,4 Mio. km	0,728 AE	109 Mio. km
Eer	0,9833 AE	147,1 Mio. km	1,0167 AE	152,1 Mio. km
Mars	1,381 AE	206,7 Mio. km	1,666 AE	249,1 Mio. km
Ceres	2,544 AE	380,5 Mio. km	2,987 AE	446,8 Mio. km
Jupiter	4,951 AE	740,9 Mio. km	5,454 AE	815,7 Mio. km
Saturn	9,008 AE	1.347 Mio. km	10,069 AE	1.507 Mio. km
Uranus	18,275 AE	2.735 Mio. km	20,088 AE	3.004 Mio. km
Neptun	29,800 AE	4.456 Mio. km	30,316 AE	4.537 Mio. km
Pluto	29,58 AE	4.425 Mio. km	49,19 AE	7.375 Mio. km
Eris	37,845 AE	5.662 Mio. km	97,545 AE	14.593 Mio. km

Dwargplaneten hebbt en grauen Achtergrund

Eer: Perigäum un Apogäum

Hööftartikel: Eerdneeg

Bi’t Eerdsystem warrt de Apsiden as Perigäum un Apogäum betekent.

Bi den Maand sünd de beiden Afstännen üm över 13 % ünnerscheedlich vun wegen de elliptische Bahn, de en Exzentrizität vun 0,055 hett. Dat Perigäum liggt bi 356.410 km un dat Apogäum bi 384.405 km.

Künstliche Satelliten

Ok bi Satelliten warrt vun Perigäum un Apogäum snackt. Wenn de as Hööch över de Eerdbavenflach angeven warrt, fallt de Ünnerscheed natürlich noch mehr op, as wenn man jem in Koordinaten angifft, de op den Eerdmiddelpunkt betogen sünd. Wenn to’n Bispeel en 300 km hoge Kringbahn op en Exzentrizität vun blots 0,001 ännert warrt, ännert sik de twee Höchen op ruchweg 235 un 365 km. Russ’sche Synchroonsatelliten künnt sogor Weerten vun 500 bit ungefähr 80.000 km opwiesen, un en so nöömte Övergangsbahn na’n Maand sünd noch duller.

Vun wegen de Bremswirken vun de Atmosphäär mutt dat Perigäum tomindst 200 km hooch liggen, dat de Bahn bestännig blifft.

Maandsatelliten: Periselen un Aposelen

Periselen un Aposelen sünd de Beteken för den maandneegsten un den maandfeernsten Punkt bi Körpers, de sik üm den Maand dreiht. In’t Engelsche warrt de Ennen -lune bruukt.

Anwennt warrt de Betekens op Ruumfohrtüch. To’n Bispeel harr de drütte Lunar Orbiter 1967 toeerst en Periselen vun 210 km un en Aposelen vun 1790 km. De Bahn weer aver na veer Daag op 45 un 1850 km ännert, üm beter Biller maken to künnen.

Maanden vun annere Planeten

Na dat beschreven Vögahn müss man bi annere Planeten den greekschen Naam vun den Planeten an de Vörsülven anhangen. Faken is de aver nicht bekannt, so dat man de Apsiden faken ümschrieven deit. Anners is dat bi’n Jupiter: dor warrt vun Perijovum un Apojovum snackt (engelsch -jove).

Dubbelsteernsystemen: Periastron un Apoastron

Periastron un Apoastron betekent de Apsiden vun de Ümloopbahn vun en Dubbelsteern-Partner, wobi dat de Afstännen vun den annern Steern angifft. Wenn statt -astron de Suffix -zentrum bruukt warrt, is dormit de Afstand vun dat Baryzentrum meent. De glieke Vörgahnswies gellt ok bi Exoplaneten.

Galaxie: Peri- un Apogalaktikum

Perigalaktikum un Apogalaktikum staht för de Steden op de Ümloopbahn vun Steerns üm dat Zentrum vun’t Melkstratensystem, op de he an’n neegsten oder an’n wietsten dorvun weg is.

Kiek ok

• Keplerbahn
• Bahnbestimmen
• Ümlooptiet