Sünnsystem

Disse Artikel is man blots en Stubben. Du kannst Wikipedia helpen un em verbetern.

Dat Sünnsystem faat alltohoop, wat in den Influtt von de Sünn stahn deit. Se is in die Mitt vun dat Sünnsystem und treckt vunwegen de Gravitatschoonknööv (oder ok Swoorkraft naamt ward), de Planeten an, de sik üm de Sünn dreit. In de Mitt steiht se dorüm, ümdat se de meste Masse hett.

To dat Sünnsystem warrt eerst mal de Planeten tellt, vun de bit August 2006 negen kennt hefft. Darüm seggt man to dat Sünnsystem ook Planetensystem. Siet August 2006 ist dat System noch een beten anners indelt, ümdat man Pluto nich so rech bi de Planeten hebben wull. Nu gifft dat man bloot noch 8 „normale“ Planeten, dorvör is aver de niege Klass vun de Dwargplaneten hintokummen, woor nu (134340) Pluto tohört, tohoop mit (1) Ceres, (136199) Eris, (136108) Haumea un (136472) Makemake. De Nummern hörrt to den Nam dorto un sünd en Teken, dat sik dat hier nich üm en „normalen“ Planeten handelt.

Üm de meesten vun de Planeten kreist ook noch een oder meer lüttere Maanden, so as de Eer ok een Maand hett. Und denn gift dat ook noch de lütteren Planeten, de as Asteroiden betekt warrt. De sünd meest nich grötter as een paar Kilometers und findt sik to den gröttsten Deel twüschen den Mars und den Jupiter. Welke kaamt aber ok dwars de Bahn vun den Mars, und en poor sölvs ok noch dwars de Eerdbahn, wat ook gefährlich warrn kann, wenn mal so en Asteroiden de Eer to dicht bi kummt.

Vun wieter weg, achter de Bahnen von Neptun und Pluto warrt noch en gröttere Tall vun Asteroiden vermodt. Dor schall sik ein flache Schiev befinnen, de Kuipergördel nöömt warrt. De Wetenschoppers glövt, dat een Deel vun de Asteroiden dorher kummt, wenn een von de Planeten dicht bi kummt und mit sien Gravitatschoonknööv trekkt. Man hett al welke grote Kuiper-Gürtel-Asteroiden funnen, so as (50000) Quaoar, (90482) Orcus oder (90377) Sedna, de 1000 bet 2500 km in Dörmeter meten doot. Dormang warrt ok noch eenige Dwargplaneten gisst.

Meist nett so groot as de Asteroiden sünd de Komeeten, de hebbt men in Vergliek noch mehr Ies und andere Materie üm en fasten Karn rüm. Wenn de dicht an de Sünn rankaamt, smült dat Ies und verdampt, so dat en Komeet denn en Steert utbülden deit. De Kometen hebbt meest ook een veel minner runde Bahn. Man munkelt, dat de Kometen vun noch wieder wech kamen doot ut en Oort Wulk, de as en holl Kugel üm dat Sünnsystem liggt und vun de Wetenschoppers Oortsche Wulk nöömt warrt.

Und denn gifft dat noch masse lütten Kram, wat so twüschen all de Planeten, Kometen un Asteroiden rümflücht: Gas, lütte Stoffkoorns de man en paar Millimeter lütt wesen kunnt, man ok all von de Sünn un ehr grote Gravitatschoonkräft tohoop hollen warrt, und dorüm ok to dat Sünnsystem mit tohöört.

Weblenken

Sünnsysteem. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Laag vun’n Sünnsysteem binnen de Melkstraat atlasoftheuniverse.com (engelsch)
Virtuelle Reis dörch dat Süünsysteem up dlr.de (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, hoogdüütsch)
Översicht der Planeten. solarsystem.nasa.gov (engelsch)

Dat Sünnsystem

Rebeden: Asteroidengördel | Kuipergördel | Oortsche Wulk | Heliopaus