Sphalerit

Sphalerit (ok begäng ünner den ollen Naam Zinkblennen) is en faken vörkommend Mineral ut de Mineralklass vun de Sulfiden mit en Mengdenporportschoon Metall:Swevel vun 1:1: Dat Mineral kristalliseert in’t kuubsche System un bild tetraedrische und dodekaedrische Kristallen, aver ok en faserig oder massig Utsehen in ünnerscheedlich Klöören (kiek bi Varietäten). Cheemsch is Sphalerit oder Zinkblennen ein Solt vun de Swevelwaterstoffsüür un warrt as Zinksulfid betekend (nipp un nau: α-ZnS).

Sphalerit
Cheemsch Tohopensetten	ZnS
Mineralklass	Sulfid, Solfosolt 2.CB.05a (na Strunz, 9. Oplaag) 02.08.02.01 (na Dana)
Kristallsystem	kuubsch
Klöör	ahn Klöör geelbruun bit swatt dör inlagert Iesensulfid
Streekklöör	geel bit düsterbruun nie swatt
Mohshard	3,5 - 4
Dicht (g/cm³)	3,9-4,2
Gleem	Diamantgleem
Transparenz	dörsichtig bit swack dörschienend nie ganz undörsichtig
Brook	uneven, sprööd
Splitten	vullkamen na {110}
Indruck	faken tetraedrisch
faken Kristallflachen	{110}, {311}, {$3{\bar {1}}1$}
Tweeschenbilden	{111}, {211}
Kristalloptik
Breektall	2,396 (rein) 2,47 (30% Iesensulfid)
Dubbelbreken (optisch Utrichten)	isotrop, männichmol swack Dubbelbreken
Pleochroismus
Winkel/Dispersion vun de optischen Assen	2vz ~
annere Egenschoppen
Phaaswesseln
Smöltpunkt
cheemsch Verhollen	löst sik in konzentreert Soltsüür
lieke Mineralen	Rutil
Radioaktivität	nich radioaktiv
Magnetismus	nich magnetsch
sünnerlich Kennteken

Sphalerit warrt faken mit liekers Mineralen as Magnetit un Rutil verwesselt. Die teemlich lütte Mohshard vun 3,5 bit 4 is de Grund, worüm de schmucken Steen, de af un an bruun bit gröön farvt wesen künnt, nich as Schmucksteen verwennt warrt.

Historie un Naam

De Naam geiht torüch op dat greeksche sphaleros – heemtüksch, wiel dat even faken verwesselt warrt mit annere Mineralen.

Modifikatschonen un Varietäten

Sphalerit is en Modifikatschoon vun Zinksulfid bi siete Temperaturen. De Hoochtemperatur-Modifikatschoon warrt Wurtzit nöömt oder ok β-ZnS.

Vun dat Sphalerit gifft dat verscheeden Farvvarietäten:

• Cleiophan, gröön, geel oder orange
• Marmatit, swatt
• Honnigblennen, klor bit geel
• Rubinblennen, bruun bit root

Witten Sphalerit is dorgegen roor to finnen.

Entstahn un Vörkamen

Dat Mineral bildt sik magmaatsch in Pegmatit oder hydrothermal. Dorbi kummt dat faken tohopen mit annere Sulfid-Mineralen vör. as t. B. Galenit (Bliegleem), aver ok mit Magnetit un Pyrrhotin as Ierz in Kalksteen.

Lagersteden gifft dat t. B. in Madan in Bulgarien, Aomori in Japan, Dzhezkazgan in Kasachstan, Cananea in Mexiko, Dalnegorsk in der Russ’sch Föderatschoon, Trepča in Serbien, Banská Štiavnica in de Slowakei, Santander in Spanien un enige Steeden in de USA.

Struktur

Elementarzell vun Sphalerit.

De Elementarzell vun Sphalerit warrt dör twee ineenanner verschachelte, kuubsch-flachzentreerte Elementarzellen ut Zink un Swevel bildt, de in jümmer Ruumdiagonalen üm en Veertel gegenenanner verschaven sünd. Disse „Zinklblennen-Struktur“ is en fasten Begreep worrn, de för all de Kristallen bruukt warrt, de disse rüümlich Anorden hebbt (t. B. GaAs).

Verwennen

Mit en Zink-Andeel vun ungefäähr 67% un en teemlich hogen Andeel ok an Cadmium is de Zinkblennen de Hööftborn för de industriell Zink- un Cadmiumwinnen. In de Volksrepubliek China, in Australien un Kanada leegt de gröttsten Afbo-Lagersteden.