Leer

Wapen/Flagg

Koort

Basisdaten

Sitt:

Leer

Bundsland: Neddersassen

Landkreis: Leer

Flach:

70,11 km²

Inwahners:

35.663

Inwahnerdicht:

508,7 Inwahners pro km²

1 m över NN

26789

0491

Koordinaten:53° 14′ N, 7° 27′ O53° 14′ N, 7° 27′ O

Grenzen bi OSM:

1106875

Gemeenslötel:

03 4 57 013

Öörd in de Gemeen:

9 Stadtdelen

Börgermeester:

Claus-Peter Horst

Websteed:

www.leer.de

Leer is en Stadt in Oostfreesland in d’ Landkreis Leer in Neddersassen (Düütschland). Daar sitt ok de Kreisverwalten. Se word ok "De Döör van Oostfreesland" nömt.

Geografie

Geografisk Laage

Leer is bi de Stroom Leda baut worden, man is nu al so groot, da se ok an de Eems liggen deit. De Stadt hett en Haven för Seeschippen. Bi dat lüttje Loog Leerort, dat en Stadtdeel van Leer is, komen de Stromen Eems un Leda tosammen. Neet wiet weg van Leer is de Grenz to de nedderlanske Provinz Grunneng.

Nahbergemeenten

Updeelen van de Stadt

Leer (Kernstadt)
Leerort
Heisfelde
Loga
Logabirum
Nüttermoor
Hohegaste
Nettelborg (südelk van d’ Leda, in’t Overledingerland)
Bingum (westelk van d’ Eems, in’t Rheiderland)

Geschicht

Rathuus van d’ Stadt Leer

In dat Jahr 791 hett de Fresenapostel Luidger de eerste lüttje Kark in de oost-freeske Kuntrei gründt, und dat dicht bi dat Loog Leer.

To de Tieden van de oostfreeske Hoovtlingen harr de Hoovtlingsfamilie van Fokko Ukena hör Seet in Leer. Dit Familie harr in groot Inflood in disse Tied. 1508 gaff Graaf Edzard de Groot an Leer dat Recht, en Markt to hollen. Noch vandag word elke Jahr in d’ Oktober-Maand de Gallmarkt (Gallimarkt) in Leer offhollen (16. Oktober-Maand is de St.-Gallus-Dag).

De eerste Volkschool kweem in’t Jahr 1525. Graaf Johann hett denn 1584 en Latienschool in Leer gründt. Van dit School was Ubbo Emmius van 1588 bit 1594 Baas.

Oberst Erhard Ehrentreuter boo 1642 in Loga en Borg, waar he in wahnen kunn. Dit Borg hett he na sie Froo Eva nömt: Evenborg.

1643 word, mit dat Utsehn van de nedderlandske Fröhbarock dat "Huus Samson" baut. In sien Vörsied wurr later dat Wapen van d’ Familie Vissering insett. Vandag sitt d’r de bekennt Wienhannel Wolff in.

De lutherske Kark („Lutherkark“) word in’t Jahr 1675 baut. De erste Steen wurr an d’ 2. Juni sett.

In’t 18. Jahrhunnert kwam de Industrie. Verscheden Fabriken begünnen hör Wark in de Flecken Leer.

1730 word in Loga de Philippsborg baut.

De reformeerte Kark "St. Liudger" word 1785 offbroken. Blot de Krypta is bit vandag över bleven. An d’ 16. September-Maand van’t sülvke Jahr word de eerste Steen för de neei reformeerte Kark sett. Inweiht wurr se twee Jahren later, an d’ 16. September-Maand 1787.

Cramer von Baumgarten wurr 1812, in de Franzosen-Tied, van de französke Verwalten to de Maire (Buurmester) maakt un wurr daarmit de eerste Buurmester van Leer in’t Geheel. Vördem harren de "Schüttmesters" dat Leit van de Stadt. Leer was in 15 Rott updeelt un elke Rott wählde sien Schüttmester.

In’t Jahr 1823 kreeg Leer van König Georg IV. van Hannober dat Stadtrecht tosproken.

Dat eerste Bladdje, dat „Leerer Anzeigeblatt“, kwam an d’ 15. April-Maand 1848 in d’ Bookdruckeree Zopfs ruut.

1856 kreeg Leer mit en Bahnhof an d’ "Hannoverschen Westbahn" en Anbinnen an de Bahnstreek van Emden na Rheine, 1856 wurr de Gesamtstreek Emden-Hannober open maakt. Daarmit was Leer an dat düütsche Iesenbahnnett ansluten.

In dat Jahr 1861 gaff Georg V., Könink van Hannober, date erste Wapen an de Stadt: En sülvern Kastell in en rode Feld, daaröver en golden Leuw, an de Dör van dat kastell van en Schild mit dat Wapen van de Könink, en witt Peer, anlehnt.

De Jöden harren van 1883 bit 1885 hör Synagoge baut, man se wurr 1938 in de Riekspogromnacht offbrannt.

Umdat de Stadt van en Börger 160000 Goldmark arvt harr, kunn se 1887 anfangen, en Raadhuus to planen. Dat gaff en Wettbewarv. Ut 31 Vörslaan wur de Plaan van Professor Henriki ut Aken utsöcht. Fiev Jahr hebben’s d’r denn an baut, an d’ 29. Oktober-Maand 1894 wurr dat denn inweiht.

Van 1900 bit 1903 wurr de Haven van Leer so utbaut, dat de Schippers sük neet mehr um Ebb un Flood kümmern mutten. En Arm van de Leda wurr offtrennt un mit en Slüüs an de Stroom anbunnen. Ok vör Stöörmflooden kunn sük Leer nu beter schulen.

Van 1925 bit 1928 hebbens in Leer weer in Bült baut. Tüskendör was de Deerenmarkt up de Halfinsel Nesse de gröttste Markt in Europa. Um an de Nesse rantokomen, wurr en Stück van de Haven dicht maakt.

In’d tweet Weltorlog harr Leer Glück hat, dat neet so völ kött gahn is. De Synagoge in Leer is bi de Novemberpogrome 1938 vernelt worden. 43 Mannlü sünd deportiert worden.

In dat Jahr 1950 kreeg Leer denn en neei Wapen, da se ok bit vandag noch hett. Dat Wapen is na en Siegel ut dat Jahr 1639 utklabüstert worden. Van d’ 1. Oktober-Maand 1955 off an was Leer en so nömt sülvstannig Stadt.

Gloov un Karken

Leer is siet de Reformatschoon al protestannsk west. Un so sücht dato ok vandag ut: In de Stadt gift da mennig lutherske un reformeerte Karken. De „Evangelsk-reformeerte Kark – Synode van de reformeerte Karken in Bayern un Noordwest-Düütschland“ hett sogaar hör Hööftseet in Leer. Man in Leer gift dat ok en grote Utwahl van anner protestansk Karken: Gemeenten van de Baptisten, Mennoniten, Methodisten, Adventisten un Mormonen, sünd to finnen, man ok twee Röömsch-kathoolsche Karken.

Entwickeln van de Inwahnertahlen

(elk an d’ 31. Dezember)

1998 - 33.437
1999 - 33.600
2000 - 33.849
2001 - 34.109
2002 - 34.088
2003 - 33.979
2004 - 33.682
2022 - 35.663

Politik

Stadtraad

Siet 1964 hett de SPD de gröttste Fraktion in d’ Stadtraat. Ergeevnissen van d’ Raadswahl 2023:

SPD: 39,3 % / 15 Seeten
CDU: 21,9 % / 8 Seeten
AWG: 2,0% / 1 Seeten
Gröön: 21,8 % / 8 Seeten
FDP: 6,3 % / 2 Seeten
AfD: 3,9% / 2 Seeten
LWG 3,1% / 1 Seeten
Die Linke 1,2% / 1 Seeten

Buurmester is Claus-Peter Horst

Städerfründschoppen

Trowbridge (GB)
Elblag (PL)

Kultuur un Saken to sehn

Lü van wiet weg kennen Leer, umdat de Stadt so en moi historisk Ollstadt hett, besünners dat Raadhuus un de oll Waag, waar ok de Museumshaven mit de oll Schippen is. Nich wiet van de Eems weg is de Plytenbarg, waar völ Geschichten van vertellt worden. Umto van Leer gift dat de oostfreeske Wallheckenlandskupp.

Boowarken

Harderwykenborg
Haneborg
Evenborg
Philippsborg
Feernmeldtoorn Leer-Nüttermoor (160 Meters hoog, daar dürden normaal Lü neet in)

Parks

De Stadt Leer hett en Bült Gröönland un Steden, waar sük Lü verhalen könen, to'n Bispööl:

Slottpark van d’ Evenborg
Philippsborger Park
Julianenpark
Leerder Westerhammerk

Regelmatig Veranstaltens

Elke Jahr gift dat in d’ Haarvst de Gallmarkt, en van de gröttsen Jahrmarkten in Noordwestdüütschland. Elke twee Jahr word de Oostfreeslandschau utricht. Siet einiger Tied word elke Jahr dat "Stadtfest" unner d’ free Hemel offhollen. Siet 2002 gift elke Jahr ok dat Wienfest.

Weertskupp un Infrastruktur

Verkehr

Van Leer ut kann man good up de Autobahn. In d' Noorden van de Stadt is dat Autobahndreieck Leer mit de A 28 un A 31. Ok en Bahnhoff hett de Stadt, daar treffen sük dree Streken: de Eemsland-Streek tüsken Mönster un Emden, de Streek ut Ollnborg un de Streek to de Nedderlannen. De Brügge an de Bahnstreek to de Nedderlannen is siet 2015 aver kört. En lüttje Flughaven gift dat ok bi Leer.

Unnernehmen in de Statdt

Achter Hambörg is de tweedgröttste Oort för Reeders in heel Düütschland: Bold 20 Perzent van d’ düütsche Hannelsmarine komen ut Leer.

Mit de Bünting-Gruppe [1] hett een van de gröttste Hannelsunternehmens van Düütschland sien Seet in Leer. To Bünting hören to’n Bispööl de Combi-Verbrukermarkten, famila Nordwest un Markant Nordwest. De Naam Bünting word van de Lü besünners mit dat Teehannelshuus un de töhörig Oostfreesentee in Tosammenhang brocht.

Medien

In Leer sitt de Ostfriesen-Zeitung, de in heel Oostfreesland ruutkummt. In d'Stadt gifft dat kien anner lokaal Bladdje. Blot in de Stadtdeel Bingum, de an d’anner Sied van d’Eems in’t Rheiderland liggt, gift dat noch de Rheiderland-Zeitung.

Butendem hett dat de Börgerradio „Radio Oostfreesland“ en Studio in d' Stadt. In Leer gift dat verscheden lüttje Verlaagen un ok Bladen, de hör Geld blot dör Anzeigen kregen.

Publiek Inrichtens

In Leer hett de „Evangelsk-reformeerte Kark – Synode van de reformeerte Karken in Bayern un Noordwest-Düütschland“ hör Hööftseet.

Dat „Kommando Schnelle Einsatzkräfte Sanitätsdienst“ van de düütsche Bundswehr (KSES) is in Leer stationeert.

Bilden un Utbilden

In Leer gift dat söven Grundscholen van de Stadt un en Bült Scholen för de oller Schooljungse un –wichte. Daarto hören de beid groot Gymnasien Teletta-Groß-Gymnasium un Ubbo-Emmius-Gymnasium, twee van de gröttste Gymnasien in Neddersassen. Hör Abitur könen de Schooljunsge un –wichter ok up de Beroopsbildend Schoolen maken.

En lang Geschicht hett de Seefahrtschool in Leer. Vandag is dat de Hochschule Emden/Leer. De beden een de Studiengang Nautik un maritime Wetenskuppen an. Daarto word dual studeren anbeden.

Leer is Seet van de Volkshoogschool van d’ Landkreis, de „Berufsakademie Oost-Freesland“, van de Kreismusiekschool, van dat Studienseminar Leer, van de Verwaltens- un Weertskuppsakademie un van anner Bildeninrichtens.

Bekennt Lü

Focko Ukena - Oostfreesk Hoovtling

van de Universität Groningen

Wilhelmine Siefkes, Schrieverske
Bernhard Bavink
Ernst Reuter, he is in Leer upwussen maakte sien Abitur up dat Ubbo-Emmius-Gymnasium
Johann Ludwig Hinrichs (geb. 1818 in Jever), Grünner van de düütschen Baptisten-Gemeenten. He was van 1849 bit 1853 de eerste Pastoor van d’ Baptistengemeente Leer
H.P. Baxxter (normaalerwies: Hans Peter Geerdes), Baas van de Techno-Band Scooter
Karl Dall
Friedel Grützmacher - düütsch Politikerske

Söhns un Döchter van de Stadt

Diedrich Heinrich Schmidt (*1933), plattdüütsch Schriever,
Theodor Schuster, oostfreeschen Bookhöker un plattdüütschen Verleger (1931–2016)

Nettverwiesen

Leer. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Internetsied van d’ Stadt Leer (hoochdüütsch)
Radio Oostfreesland - Dat Radio för de Kuntrei (hoochdüütsch)
Internetsied van’t JuZ – Zentrum för junge Lü in Leer (hoochdüütsch)
Internetsied van’t Teletta-Groß-Gymnasium (hoochdüütsch)
Internetsied van’t Ubbo-Emmius-Gymnasium (hoochdüütsch)
Internetsied van d’ BBS I (hoochdüütsch)
Internetsied van d’ BBS II (hoochdüütsch)
Institut för Seefaahrt in Leer an d’ Fackberiek Weertskupp (hoochdüütsch)
Feerjenoort Leer, afroopen an' 6. Februar 2017
Tweehunnert Jahr Stadtrecht - En Strööp dör Leer (plattdüütsch, Radioreportaag van NDR 1 Nedersassen)

Städer un Gemenen in’n Landkreis Leer