Stadtbefestigung Stood

De Stadtbefestigung Stood weer von dat 12. bet 19. Johrhunnert en System von Anlagen, üm de Stadt Stood to verdeffenderen, de över längere Tied Höövdstadt von dat Territorium Bremen-Veern weer. De Borggraven, de Deel von de Anlagen weer, dee sien Water ut de Swing tehn.

Stood mit siene Befestigung üm 1640 (fasthollen von Matthäus Merian)

De Stadt Stood harr fiev Stadtdoren, negen Bastionen un söven Ravelins. Tosätzlich hett dat en Butenwark mit Lünetten geven.

Historie

Nadem de Greven von Stood (Udonen) utstorven weren, is Stood an Hinnerk de Lööw fullen. Ünner em is de Stadt üm 1170 rüm mit Wall un Graven befestigt worrn. Haschenfleth is dorbi aver buten den Wall bleven. In dat 13. Johrhunnert is en Stadtmüür mit Toorns un Doren boot worrn.

In dat late Middelöller un de Fröhe Neetied harr de Stadt de Kriegsherrlichkeit (dat Recht, över Kriegssaken to reselveren) un müss dormit ok de Befestigungsanlagen ünnerhollen. Eerst nadem Sweden 1645 in’n Dörtigjohrigen Krieg Bremen-Veern innahmen hett, is de Kriegsherrlichkeit an’n Landsherrn övergahn. De Sweden hebbt dorüm de Anlagen ünnerhollen un sietdem hett dat ok jümmer en landsherrliche Garnison in Stood geven. De Vörstadt Haschenfleth is afbrennt, as de Sweden de Stadt 1645 innahmen hebbt.

Bi’n Stoder Stadtbrand an’n 26. Mai 1659 sünd grote Delen von de Stadt afbrennt. De Sweden hebbt de Stadt wedder opboot un ok ne’e Befestigungsanlagen anleggen laten. De Anlagen ut düsse Tied sünd groff de, de ok vondaag noch vörhannen sünd.

In’n Bremen-Veerner Feldtog (Deel von’n Brannenbörgsch-Sweedschen Krieg) is Stood von Anfang April 1676 bet to’n 13. August 1676 belagert un innahmen worrn. Bet to’n Freden von Saint-Germain 1679 is de Stadt besett bleven.

Na düsse Besattertied hett Erik Dahlberg von 1682 bet 1685 ne’e Plaans för de Anlagen utklookt, de König Karl XI. 1686 genehmigt hett.

De Swedentied is 1712 toenn gahn. In’n Groten Noordschen Krieg hett Däänmark de Stadt von’n 29. August bet to’n 7. September 1712 beschaten un denn innahmen (Belagerung von Stood 1712). Dorbi sünd 152 Wahnhüüs tweischaten worrn. De Dänen sünd bet 1715 bleven, as se mit’n Allianzverdrag von Berlin dat Territorium von Bremen-Veern an dat Kurförstendom Bruunswiek-Lümborg (Kurförstendom Hannover) afgeven hebbt.

In de hannöversche Tied sünd siet 1728 de Befestigungsanlagen nee herstellt worrn. Von 1736 af an sünd de Baracken an’n Sand anleggt worrn, in de 1738 de eersten Truppen intagen sünd. Dat weer mööglich, von wegen dat de Gebüüd an’n Sand na dat Bumbardement von 1712 noch jümmer nich wedder opboot weren.

1779 sünd de Butenwarken afbraken worrn. De Wäll, Bastionen un Ravelins sünd aver noch bleven un na 1813 noch maal wedder utboot worrn. Nadem de Prüßen 1866 Stood ahn veel Wedderstand innahmen hebbt (in de Tied von Börgermeester Karl Ludwig Neubourg), hebbt se een Johr later beslaten, de Befestigungsanlagen optogeven. Aver eerst üm 1880 rüm weer dat denn so wied, dat de Anlagen ok aktiv afbraken worrn sünd. Dat weer för de Stadt en wichtigen Schridd, üm sik entwickeln to könen, denn de Stadt dee Rebeden för ne’e Wahnhüüs un Fabriken bruken. Ut de Befestigungsanlagen sünd denn deelwies Gröönanlagen worrn.

De Anlagen in’n Oosten sünd to’n groten Deel verswunnen, as 1880 de ne’e Haven von Stood anleggt worrn is, un de in’n Süden, as dor 1880/1881 de Nedderelvbahn un de Bahnhoff Stood boot worrn sünd.

Doren

Von de olen Stadtdoren is nix nableven as de Naams, de deelwies ok vondaag noch för de Rebeden bruukt warrt, in de de Doren fröher weren.

Kedenerdoor

Dat Kedenerdoor leeg in’n Noorden von de Stadt un weer de Weg in dat Land Keden. Von dor güng de Freebörger Straat na Hörn un von dor eenmaal na Brunshusen an de Elv un eenmaal na Bützfleet, Drochters un Freeborg.

Haschenfletherdoor

Dat Haschenfletherdoor leeg in’n Noordoosten un hett in de Vörstadt Haschenfleth föhrt. Dat weer in de Neegd von de hüdige Straat Bi’t Haschenflether Door, nich wied von Swedenspieker un Boomhuus weg. Haschenfleth leeg buten de Stadtbefestigung, weer aver tominnst dör en egen Door schuult, dat Stegerdoor an de Swing.

Schipperdoor

Dat Schipperdoor leeg in’n Westen. De Straat von dat Schipperdoor ut hett dör de Schipperdoorsvörstadt an Hogenwedel un an’n Swarten Barg langs föhrt.

Vörgänger weer dat Schipsiker Door (nöömt na’n Oort Schipsik, de siet dat 15. Johrhunnert verlaten weer un in kene Oorkunnen mehr vörkeem). Dat leeg an’n Utgang von de Bungenstraat. Von dor is dat as Schipperdoor toeerst an’n Utgang von de Bäckerstraat verleggt worrn. 1684 bi’n Bo von’n Schipperdoor-Ravelin is dat Door dorhen verleggt worrn.

Soltdoor

Dat Soltdoor leeg in’n Oosten von de Stadt. Dat weer dor, woneem ok vondaag noch de Straat Bi’t Soltdoor mit en Brügg över’n Borggraven geiht. Dat Door hett över de Oollanner Straat un de hüdige L 140 na Oolland föhrt.

Dat Soltdoor is 1648 tohoop mit dat Soltdoor-Ravelin anleggt worrn un leeg an’n Utgang von de Soltstraat, is denn aver 1682 en Stück na Süden verleggt worrn.

Grotendoor/Hogendoor

Dat Grotendoor leeg in’n Süden von de Stadt. Dat weer üm un bi dor, wo sik vondaag Wallstraat un Bahnhoffstraat draapt. Vör dat Door leeg en lange Holtbrügg, von de de eerste Deel as Togbrügg hoogtagen warrn kunn. Von dor güng en Straat över de Stoder Geest na Buxthu un Horborg to (vondaag de Horbörger Straat un von de Kaisereken/Ottenbeek af an de B 73).

As de Hogendoor-Bastion ünner de Sweden utboot worrn is, is dat ole Door dichtmüürt un later as Pulvermagazin bruukt worrn. Dat ne’e Hogendoor is denn 1648 tohoop mit’n Hogendoor-Ravelin anleggt worrn.

Bastionen

Von de Bastionen sünd veer Stück noch nableven: de Güldenstern-Bastion, de Königsmarck-Bastion, de Georg-Bastion un de Wrangel-Bastion.

Kedenerdoor-Bastion

De Kedenerdoor-Bastion leeg in’n Noordoosten twüschen dat Kedenerdoor un dat Haschenfletherdoor. Twüschen de Kedenerdoor-Bastion un de Wrangel-Bastion leeg dat Kedenerdoor-Ravelin. Op de anner Sied twüschen de Kedenerdoor-Bastion un de Borg-Bastion leeg aver keen Ravelin. Dor weer de Ingang na’n Olen Hansehaven.

De Kedenerdoor-Bastion hett ok Nicolai-Bastion heten, na de Nicolai-Kark, de dor fröher stünn.

Borg-Bastion

De Borg-Bastion oder Borgbarg-Bastion leeg in’n Oosten, dor, woneem vondaag de Ne’e Haven is. De Bastion is üm 1880 verswunnen, as de Ne’e Haven anleggt worrn is.

Na Noorden to leeg keen Ravelin, dor weer de Ingang na’n Olen Hansehaven. Na Süden to twüschen Borg-Bastion un Kohlpott-Bastion leeg dat Soltdoor-Ravelin.

Kohlpott-Bastion

De Kohlpott-Bastion leeg in’n Oosten twüschen Soltdoor-Ravelin un Kohlpott-Ravelin. Dat weer dor, woneem de lüttje Straat Kohlpott den Wilhadi-Karkhoff mit’n Soltdoorwall verbinnen deit. Se hett ok Cumberland-Bastion heten. De Bastion is üm 1880 verswunnen.

Güldenstern-Bastion

De Güldenstern-Bastion liggt in’n Süüdoosten un weer twüschen Kohlpott-Ravelin un Adolf-Ravelin. Nöömt weer se na Nils Güldenstern. De Bastion is 1647 anleggt worrn, as dat Windmöhlen-Bullwark utboot worrn is. Ehren hüdigen Naam hett se eerst 1712 kregen. Vörher is se Möhlen-Bastion nöömt worrn.

Hogendoor-Bastion

De Hogendoor-Bastion leeg in’n Süden twüschen Adolf-Ravelin un Hogendoor-Ravelin. De Bastion hett al vör de Swedentied as runne Bastion bestahn un is to Anfang von de Swedentied denn to en modeerne Bastion utboot worrn. De Bastion is verswunnen, as 1880/1881 de Nedderelvbahn un de Bahnhoff Stood an düsse Steed boot worrn sünd.

Gründel-Bastion

De Gründel-Bastion leeg in’n Süüdwesten twüschen Hogendoor-Ravelin un Bleker-Ravelin un is 1662 boot worrn. Se is dör den Bahnbo 1880/1881 verswunnen.

Königsmarck-Bastion

De Königsmarck-Bastion leeg in’n Westen twüschen Bleker-Ravelin un Schipperdoor-Ravelin un is 1662 boot worrn. In’n Westen von de Bastion is de Swing in’n Borggraven münnt. In düt Rebeed leeg ok de Ellerinsel, mit de de Bastion vondaag verbunnen is.

Georg-Bastion

De Georg-Bastion liggt in’n Westen un is fröher ok Schipper-Bastion un Torstensson-Bastion nöömt worrn. In’n Süüdwesten weer dat Schipperdoor-Ravelin. Na Noordoosten hett dat aver keen Ravelin geven, dor keem glieks de Wrangel-Bastion.

Wrangel-Bastion

De Wrangel-Bastion leeg in’n Noordwesten un is nöömt na Carl Gustav Wrangel. In’n Süüdwesten weer keen Ravelin, dor keem glieks de Georg-Bastion. In’n Noordoosten keem dat Kedenerdoor-Ravelin.

Ravelins

Von de Ravelins sünd veer Stück noch in dat Stadtbild weddertofinnen: dat Adolf-Ravelin, dat Bleker-Ravelin, dat Schipperdoor-Ravelin un dat Kedenerdoor-Ravelin. All veer hebbt sik in de Form aver temlich dull ännert.

Soltdoor-Ravelin

Dat Soltdoor-Ravelin is 1648 tohoop mit dat ne’e Soltdoor anleggt worrn un leeg twüschen Borg-Bastion un Kohlpott-Bastion. Vondaag steiht dor dat Cinestar-Kino op.

Kohlpott-Ravelin

Dat Kohlpott-Ravelin leeg twüschen Kohlpott-Bastion un Güldenstern-Bastion. Dat is üm 1880 verswunnen, as de Nee Haven anleggt worrn is.

Adolf-Ravelin

Dat Adolf-Ravelin leeg twüschen Güldenstern-Bastion un Hogendoor-Bastion. Dat is 1653 anleggt worrn un hett toeerst Vosslock-Ravelin heten. Dat leeg vör de Vosslock-Potern. Den Naam Adolf-Ravelin hett dat 1823 kregen, na’n hannöverschen Prinz Adolph Friedrich.

Hogendoor-Ravelin

Dat Hogendoor-Ravelin is 1648 tohoop mit dat ne’e Hogendoor anleggt worrn un leeg twüschen Güldenstern-Bastion un Gründel-Bastion.

Bleker-Ravelin

Dat Bleker-Ravelin liggt twüschen Gründel-Bastion un Königsmarck-Bastion. Dat Ravelin is 1692 bet 1694 op de Börgerbleek anleggt worrn. Vondaag is dat de Standoort von dat Museum op de Insel.

Schipperdoor-Ravelin

Dat Schipperdoor-Ravelin liggt twüschen Georg-Bastion un Königsmarck-Bastion un is 1684 boot worrn.

Kedenerdoor-Ravelin

Dat Kedenerdoor-Ravelin leeg twüschen Wrangel-Bastion un Kedenerdoor-Bastion un is 1675 anleggt worrn. Vondaag warrt dat Ravelin von de Parkstraat dörsneden.

Commons

Stadtbefestigung Stood. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.