Wikipedia

Koppluus

De Koppluus (Pediculus humanus capitis) is en Insekt ohn Flunken ut de Ornen vun de Deertlüse (Phthiraptera). Se höört to de Familie vun de Minschenlüse (Pediculidae) un to dat Geslecht Pediculus mit to. In düt Geslecht gifft dat alltohopen veer Aarden. Twee vun jem hefft dat as Parasiten bloß man up den Minschen afsehn. De Befall mit düsse Lüse warrt in de Medizin „Pedikulose“ nömmt. In de Wetenschop hefft sik de Forschers dor jummers noch over in’e Plünnen, ob sik dat bi Pediculus humanus un Pediculus capitis um twee egen Aarden hannelt, oder ob se alle beide bloß man Unneraarden vun en Aaart sünd, de denn Minschenluus nömmt weern möss, un as Aart to de Familie Minschenlüse tohören dö.[1] Wenn sik dat um Unneraarden hannelt, weer de richtige Naam for de Klederluus Pediculus humanus humanus un for de Koppluus Pediculus humanus capitis.

Koppluus
Koppluus, Heken
Systematik
Stamm: Liddfööt (Arthopoda)
Ünnerstamm: Tracheendeerter (Tracheata)
Böverklass: Sessfööt (Hexapoda)
Klass: Insekten (Insecta)
Ünnerklass: Fleeginsekten (Pterygota)
Böverornen: Neeflunken (Neoptera)
Ornen: Deertlüse (Phthiraptera)
Ünnerornen: Echte Lüse (Anoplura)
Familie: Minschenlüse (Pediculidae)
Geslecht: Pthirus
Oort: Minschenluus (Pediculus humanus)
Wetenschoplich Naam
Pediculus humanus capitis
De Geer, 1778

Kennteken

ännern
 
Utwussen Heken (links) un Seken (rechts) vun de Koppluus twuschen Rietstickenkopp un 1-Eurocent-Münte

In’e Natur leevt de Kopplüse up den minschlichen Kopp. Se suugt Blood un ritzt dorto mit ehren Suugrüssel de böverste Huudschicht an un maakt so en Kapillare open. Togliek sprütt se Spee in de luerlüttje Wunne un hoolt so dat Bloodstollen up.

De Koppluus hett Pigmentogen. Dat Achterlief is updeelt in seven Segmente. Elk Segment hett up beide Sieten en Atengatt (Stigme). Noch en Paar Atengöter gifft dat bi de Bost. De Atengöter gaht over na de Tracheen, de sik vertwiegen doot un de binnern Organe vun de Lüse mit Suerstoff versorgt. An de Endle’e vun de Been sitt Klauen an. Dor könnt sik de Lüse good mit an’t Haar fastholen un dor an langslopen. Normolerwiese hollt sik de Luus mit en poor Klauen an en Haar fast un grippt mit de freen Klauen na en anner Haar. So kaamt se fix vun een Kopp na’n annern. Up glatte Böversieten könnt sik Kopplüse bloß stakelig bewegen. Datt sik de Pedikulose mank Jugendliche in’n Momang utbreden deit, dat liggt, so seggt de wecken Lüde, an de ehren Spaaß an Selfie-Fotos, wo se ehre Köpp bi tosamensteken doot.[2]

Kopplüse verpoppt sik nich un maakt dor bloß deelwiese en Metamorphose mit dör. De Jungdeerter, de ut de Neten (Eier) krupen doot, slaht al bannig na de adulten Lüse, bloß man lüttjer sünd se. Just utkrapen sünd se 1-2 Millimeters lang, wenn se utwussen sünd, könnt se dree Millimeters lang ween. Dat duert 9-12 Dage, denn kann en Koppluus sülms Kinner tügen. Eerst denn versöcht se, up den Kopp vun en annern Minschen to kamen. Seken könnt ok dör Jumferntügen Kinner kriegen un Eier leggen, wo Nymphen utkrupen könnt.

Enstahn un Geschicht vun de Kopplüse

ännern

Vörwesers vun de hüdigen Kopplüse hefft al as Parasiten up de Hominini seten, wat de Vörwesers vun den Homo sapiens ween sünd. Dat is al bi 5,6 Mio. Johre her, dor hefft sik de Vörwesers vun de Koppluus/Klederluus in twee Aarden upspleten. De een vun jem hett dat vun dor af an up de Schimpansen afsehn, de annere up de Minschen. Noch hüdigendags geiht Pediculus schaeffi up Schimpansen un Pediculus humanus up Minschen. Bi Studien an Mitochondern-DNA (mtDNA) is rutsuert, datt sik de Minschenluus Pediculus humanus vör bi 2 Mio. Johre in dree monophyleetsche Gruppen updeelt hett. Jedeen vun düsse Gruppen hett sunnerliche Gemarken besiedelt. To de monophyleetsche Grupp A höört Kopp- un Klederlüse over de ganze Welt hen to. De monophyleetsche Grupp B gifft dat bloß bi Kopplüse in Europa, Amerika un Australien. Düsse beiden Gruppen sünd in Noordamerika al togange ween, ehr datt de Europäers dor henkemen. Se sünd fökener in dat Haar vun Indianer-Mumien funnen wurrn. De monophyleetsche Grupp C is bitherto bloß in Nepal un Australien funnen wurrn. Een Theorie seggt, Kleder- un Kopplüse harrn sik ut’neen entwickelt, as use Vörwesers sülms keen dicht Haarkleed mehr harrn un bigahn sünd, sik Kledaasch ut Fell to maken.

2004 is en Genanalyse vun Kopplüse vun en Team um David Reed vun de University of Florida vörleggt wurrn. Dor sünd twee Gruppen in funnen wurrn, de ehre Wege siet bi 1,1 Mio. Johre ut’neen gahn weern. Dat konn taxeert weern mit Hölp vun de Molekularklock.[3] De een vun düsse Populatschonen kummt hüdigendags allerwegens up’e Eer vor, de annere bloß man in Amerika. Vunwegen, datt dat Ut’neengahn vun düsse beiden Lüse-Populatschonen um un bi in de Tieden passeert is, as de Homo erectus ut Afrika utwannert is, glöövt de Forschers, de Homo erectus harr de Vörwesers vun de eerste Populatschoon mitbrocht. Se harrn denn achternah ok de Neanderdalers besiedelt, de vun Homo erectus afstammt. In de latere Tied harr sik denn in Afrika de moderne Minsch (Homo sapiens) utspunnen. As he teindusende vun Johren later ok ut Afrika utwannern dö, harr he de twede Populatschoon Lüse mitbrocht, de ehre Gene sik midderwielen ännert harrn (as ok siene egen Gene). Nu sütt dat so ut, as harr dat in Europa keen groten Kuntakt geven twuschen Neanderdalers un Homo sapiens un vundeswegen weern de Kopplüse nich vun den Homo sapiens up de Neanderdalers overgahn. Reed un sien Team verstaht de Saak avers nu so, datt dat in Asien anners weer. Dor harr dat engere Kuntakte geven un de Lüde, de later vun Asien ut na Amerika utwannert weern, harrn wohrschienlich beide Lüse-Populatschonen mitnahmen un na Amerika brocht: De egene un de annere, de se vun den Homo erectus (via de Neanderdalers) arvt harrn.

Lüse un Neten (Luuseier) sünd in Kledaasch, Haar un Kämm funnen wurrn, de vun Archäologen u. a. up de Aleuten, in’n Süüdwesten vun de USA, in Mexiko un Peru utbuddelt wurrn sünd. Düsse olen Saken weern twuschen 8.000 un 10.000 Johre oold. Up en Holtkamm ut de Kopten ehre Tied in Ägypten, de ut Antinoë kummt, sünd seven Neten funnen wurrn.[4] Lieke Fundstücke sünd ut Palästina ut de Tied vun den Hellenismus un dat Röömsche Riek bekannt.[5] In’t 17. un 18. Johrhunnert weer dat mank all Schichten vun de Lüde begäng, datt se Kopplüse harrn. For Lüde, de Prücken dregen döen, konnen se en regelrechte Plaag dorstellen. Noch in dat 19. Johrhunnert keem dat bi arme Lüde up’t Land un in de Stadt boven de Maten faken vor, datt se Kopplüse harrn. Sunnerlich befallen weern Familien, de eng tohopenstuukt leven döen, un wo sik allerhand Lüde een Bett delen mössen. Dor harrn denn de meisten Minschen just so Kopp- as Klederlüse.[6][7][8][9][10][11]

De Koppluus as Parasit

ännern

Wie een sik ansteken kann

ännern
Videoupnahme vun en lebennige Koppluus up en Haarbössen

Normolerwiese kriggt een Kopplüse, wenn he sien Kopp tohopensteken deit mit en Person, de al Kopplüse hett. Vun’e Theorie her weer dat ok mööglich, sik antosteken dor Koppküssens, Handdöker un Kämm, de gemeensam bruukt weert, man in de Praxis is dat bannig roor, hefft austraalsche Forschers rutfunnen: Speare un annere hefft 48 Kinner mit swaaren Befall unnersocht. Dor hefft se 1.845 Lüse vun de Kinnerköpp afnahmen, man bloß tweemol hefft se en junge Koppluus up en Koppküssen funnen. Mutzen, Ohrenschützers, Kuscheldeerter u.s.w. speelt bi dat Overdregen vun Kopplüse meist gor keen Rull: Forschers hefft systemaatsch 1000 Saken unnersocht, wo Schoolkinner ehre Kopp mit todeckt un hefft dor nich en enkelte Luus bi funnen, ofschoonst se up de Kopp vun de Kinner, de düsse Saken tohören döen, doch 5.500 Lüse afsammelt hefft. Stoff-Böversieten bi Sittels, Koppstüttels, Teppichen, man ok glatte Böversieten as Dische, Schoolbänke un Footdelen döögt nich for Lüse un stellt vundeswegen keen Infektschoonsrisiko dor. In en Studie vun de James Cook University in Townsville, Australien, sünd 118 Klassen mit 2.230 Kinner up Kopplüse unnersocht wurrn. Nich up de Bänke, man ok nich up de Dische un de Footdelen is en enkelte Koppluus funnen wurrn, man vun de Kinner ehre Köpp sünd 14.033 Lüse afsammelt wurrn.

Kopplüse kaamt just so faken bi Kinner vor, de ehre Haare regelmatig waschen doot, as bi Kinner, de ehre Haare nich pleegt. In Düütschland hangt de Befall mit Kopplüse nich mit Armoot tohopen. En Studie in Bruunswiek hett wiest, dat bi Kinner mit Migratschoonsachtergrund de Befall mit Kopplüse roorer vorkeem, as bi Kinner sunner Migratschoonsachtergrund. De Befall hett ok nix to doon mit sunnerliche Kennteken un Egenaarden vun de Haare, as Farv, Dickde, Längde etc.[12][13][14][15][16]

Wat de Lüse freet un wie se sik vermehrt

ännern

Kopplüse freet anners nix, as man minschlich Blood. Wenn se overleven wüllt, mütt se all twee bit veer Stunnen Blood to sik nehmen. Wenn se keen Blood sugen könnt, u. a. vunwegen, datt se in’e Nacht ut dat Haar rutfullen sünd, blievt se normolerwiese nich langer, as man een Dag an’t Leven. Seken leevt in en optimal Umto bi 20 Dage un maximal 30 Dage. In’n Loop vun ehr Leven kann se 150 bit 300 Eier produzeern. De Eier weert mit en Utschedsel direktemang over de Kopphuud an’t Haar anbackt. Dat Utschedsel warrt hard as Zement. De Eihüllen könnt bannig wat af. Dor sitt u. a. Chitin in. Se weert „Neten“ nömmt. Neten weert sunnerlich dor anbackt, wo de Haar dicht bi’nanner staht: An de Dungen, achter de Ohren un in’n Nacken. Hier blifft de Temperatur meist liek un de Fuchtigkeit in’e Luft is sunnerlich hooch. Vundeswegen besteiht dor de Gefohr nich, datt de Nymphen, de just utkrapen sünd, utdröögt. Bi normole Temperatur duert dat 7-8 Dage, denn sünd de Lütten utkrapen. Lange Tied hefft de Mediziners dacht, all Neten weern tominnst na tein Dage verlaten, wenn dor Embryos in sitten döen.[17][18][19] Man nu is rutkamen, datt de Nymphen ok eerst na 14 Dage oder noch later utkrupen könnt.[20]

Wie de Minsch up Befall dör Kopplüse reageern deit

ännern

Dat Immunsystem vun de Huud kriggt mit, datt bi’n Steek Lüsespee as Stollfakter in de lüttje Wunne afgeven warrt. Vundeswegen kummt dat en beten later to en Immunreaktschoon. So kummt dat to lüttje Knubbels up de Kopphuud. De könnt en poor Millimeters bit hen to een Zentimeter groot ween. Düsse Knubbels jöökt bannig. Vunwegen dat Jöken kleiht sik de Weerte vun de Lüse. Wenn duchtig kleiht warrt, kann de Huud tweimaakt weern, un wenn dat over langere Tied hengeiht, kaamt dor Geswüre bi tostanne. Dör Wunnen un Geswüre könnt Bakterien intreden (Streptokokken, Staphylokokken) un Mateerje billen. Wenn dor nix gegen unnernahmen warrt, weert de Lymphknutten dor umto dick. Wenn en Minsch to’n eersten Mal befallen is, sünd de Teken vun de Krankheit eerst na 3-5 Weken to sehn. So kann de Parasitose normolerwiese ok eerst na düsse Tied sehn weern. Vundeswegen kann de Person, de Lüse hett, al siet en ganze Reeg vun Weken annere Lüde ansteken un hett unner Umstänn al annere Lüde ansteken. Wenn en Pediculosis capitis vorbigahn is un de Kopphuud warrt denn nochmal befallen. sünd de Symptome al na 48 Stunnen to sehn. Nich bekannt is, wie veel Lüde dat gifft, de Kopplüse hefft, bi de avers keen Symptome to sehn sünd.[21]

Lüse könnt gefährliche Krankheiten overdregen

ännern

Al lang is bekannt, datt Klederlüse Krankheiten overdregen doot. Man, datt ok Kopplüse dor en Rull bi speelt, is eerst in’e leste Tied rutkamen. Studien hefft wiest, datt Kopplüse Rickettsia prowazekii (Lööst Plackenfever ut) un Bartonella quintana (Lööst Fiev-Dage-Fever ut) wietergeven könnt. Düsse gefährlichen Bakterien sünd in Europa man roor, man annerwegens kaamt se wiethen vör. Bi’t Bloodsugen kaamt se mit de Spee vun de Lüse direktemang in dat Blood vun den Minschen. Mateerje-Utlösers weert, gegen de Bakterien over, passiv vun de Been oder dat Lief vun de Lüse vun en fule Steed up de Kopphuud na de annere hendragen.[22][23][24][25]

Literatur

ännern
  • Heinz Mehlhorn, Werner Peters: Diagnose der Parasiten des Menschen, einschließlich der Therapie einheimischer und tropischer Parasitosen. Fischer, Stuttgart 1983, ISBN 3-437-10849-2.
  • Hermann Feldmeier: Pediculosis capitis – Die wichtigste Parasitose des Kindesalters. In: Kinder- und Jugendmedizin. Nr. 4, 2006, S. 249–259. PDF
  • Hermann Feldmeier: Kopflausinfestationen – ein Kompendium. Thieme, Stuttgart 2010, ISBN 978-3-13-153691-4.

Belege

ännern
  1. ↑ eurekalert.org. vun’n 9. April 2012: Head and body lice appear to be the same species, genetic study finds.
    Brett Olds u. a.: Comparison of the transcriptional profiles of head and body lice. In: Insect Molecular Biology, Band 21, Nr. 2, 2012, S. 257–268
  2. ↑ Friedrich Schmidt: Gefährliche Selbstporträts. Die Selfie-Laus bedroht Russlands Köpfe. Auf: faz.net Frankfurter Allgemeine Zeitung. vom 28. Oktober 2014; tolest afropen an’n 28. Januar 2016
  3. ↑ David L. Reed u. a.: Genetic Analysis of Lice Supports Direct Contact between Modern and Archaic Humans. In: PLoS Biol. Bd. 2, Nr. 11, 2004, Artikel e340, doi:10.1371/journal.pbio.0020340
  4. ↑ Ricardo L. Palma: Ancient Head Lice on a Wooden Comb from Antinoë, Egypt. In: Journal of Egyptian Archaeology. Band 77, 1991, S. 194, doi:10.2307/3821971.
  5. ↑ Yani K. Mumcuoglu, Joseph Zias: Head lice, Pediculus humanus capitis (Anoplura: Pediculidae) from hair combs excavated in Israel and dated from the first century B.C. to the eighth century A.D. In: Journal of Medical Entomology. Band 25, 1988, S. 545–547, doi:10.1093/jmedent/25.6.545.
  6. ↑ A. Araujo, L. F. Ferreiraet u. a.: Ten thousand years of head lice infection. In: Parasitol Today. 2000, Nr. 7, S. 269.
  7. ↑ J. E. Light, M. A. Toups, D. L. Reed: What's in a name: the taxonomic status of human head and body lice. In: Mol Phylogenet Evol. 2008, Nr. 47.
  8. ↑ J. E. Light, J. M. Allen u. a.: Geographic distributions and origins of human head lice (Pediculus humanus capitis) based on mitochondrial data. In: Journal of Parasitology. Band 94, Nr. 6, 2008, S. 1275–1281.
  9. ↑ M. Pagel, W. Bodmer: A naked ape would have fewer parasites. In: Proceedings Royal Society London B. 2003, Nr. 270, S. 117–119.
  10. ↑ D. Raoult, D. L. Reed u. a.: In: Molecular identification of lice from Pre-columbian mummies. In: The Journal of Infectious Diseases 2008, Bd. 197, Nr. 4, S. 535–543, doi:10.1086/526520
  11. ↑ D. L. Reed, J. E. Light u. a.: Pair of lice lost or parasites regained: the evolutionary history anthropoid primate lice. In: BMC Biology 2007, Bd. 5, Nr. 7, doi:10.1186/1741-7007-5-7.
  12. ↑ D. V. Canyon, R. C. Spear, R. Muller: Spatial and kinetic factors for the transfer of head lice (Pediculosis capitis) between hairs. In: Journal of Investigative Dermatology. 2002, Band 119, S. 629–631.
  13. ↑ S. Catala, L. Junco, R. Vaporaky: Pediculus capitis infestation according to sex and social factors in Argentina. In: Rev Saude Publica. 2005, Nr. 39, S. 438–443.
  14. ↑ K. Mumcuoglu, J. Miller u. a.: Head lice in Israeli children: parents’ answer to an epidemiological questionnaire. In: Public Health Reviews. 1990; 1990-1991, Nr. 18, S. 335–344.
  15. ↑ R. Speare, G. Thomas, C. Cahill: Head lice are not found on floors in primary school classrooms. In: Australian and New Zealand Journal of Public Health. 2002, Bd. 26, Nr. 3, S. 208–211.
  16. ↑ R. Speare, C. Cahill, G. Thomas: Head lice on pillows, and strategies to make a small risk even less. In: Int J Dermatol. 2003, Nr. 42, S. 626–629.
  17. ↑ C. N. Burkhart, C. G. Burkhart: Head lice: scientific assessment of the nit sheath with clinical ramifications and therapeutic options. In: J Am Acad Dermatol. 2005, Bd. 53, Nr. 1, S. 129–133.
  18. ↑ J. W. Maunder: The appreciation of lice. In: Proceedings of the Royal Institution of Great Britain. 1983, Nr. 55, S. 1–31.
  19. ↑ M. Takano-Lee, K. S. Yoon u. a.: In vivo and in vitro rearing of Pediculus humanus capitis (Anoplura: Pediculae). In: J Med Entomol. 2005, Nr. 40, S. 628–635.
  20. ↑ I. F. Burgess: How long do louse eggs take to hatch? A possible answer to an age-old riddle. In: Medical and Veterinary Entomology. 28, 2014, S. 119, doi:10.1111/mve.12026.
  21. ↑ H. Feldmeier, J. Heukelbach: Clinical Aspects. In: J. Heukelbach (editor): Management and Control of Head Lice Infestation. UNI-MED, Bremen 2010.
  22. ↑ D. L. Bonilla, H. Kabeya u. a.: Bartonella quintana in body lice and head lice from homeless persons, San Francisco, California, USA. In: Emerging Infectious Diseases. 2009, Bd. 15, Nr. 6, S. 912–915.
  23. ↑ T. L. Meinking: Infestations. In: Curr Probl Dermatol. 1999, Nr. 11, S. 73–120.
  24. ↑ E. S. Murray, S. B. Torrey: Virulence of Rickettsia prowazekii for head lice. In: Ann NY Acad Sci. 1975, Nr. 266, S. 25–34.
  25. ↑ T. Sasaki, S. K. S. Poudel u. a.: First Molecular Evidence of Bartonella quintana in Pediculus humanus capitis (Phthiraptera: Pediculidae), collected from Nepalese Children. In: J Med Entomol. 2006, Bd. 43, Nr. 1, S. 110–112.

Weblenken

ännern
  Pediculus humanus. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Koppluus&oldid=885453“