Rogier van der Weyden

Rogier van der Weyden (* 1399/1400 in Doornik; † 18. Juni 1464 in Brüssel, Hartogdom Brabant) is en Kunstmaler ut de Tied vun de Renaissance ween. He höör to de „School“ vun de Fläämschen Primitiven. Sien Handwark hett he lehrt in dat Atelier vun Robert Campin. Dor weer he, unner annern, mit Jacques Daret tohopen. An de Siet vun Jan van Eyck warrt van der Weyden as de wichtigste nedderlannsche Maler in dat 15. Johrhunnert ankeken. To siene Tied weer van der Weyden in ganz Europa bekannt. Unner Umstänn is he in sien Johrhunnert de Maler ween, de den grottsten Infloot up annere Künstlers utöövt hett. He hett dat nee Element „Emotschoon“ to de Fläämsche Malerkunst toföögt. In de tweete Hälft vun dat 16. Johrhunnert gung dat los, un van der Weyden sien Weert sack wat af. Ok, nadem he in dat 19. Johrhunnert „wedder funnen“ wurrn is, stunn he jummers wat in den Schadden vun Malers, as Jan van Eyck un Hans Memling.

Rogier van der Weyden: Nicolas Rolin, de sien Jüngst Gericht in Updrag geven hett (Utsnitt)

Leven

Rogier van der Weyden schall um 1398 – 1400 rum in Doornik (Tournai) as Söhn vun Henri de le Pasture un Agnès de Watreloz boren sien. De Naam Van der Weyden is en Oversetten vun De la Pasture. Dat Datum vun siene Geboort is afleit’ ut Dokumente ut April 1435 un September 1441, wo seggt warrt, he weer 35 oder 43 Johre oold. An’n 17. November 1426 schenkt de Stadt Doornik veer Kannen Wien an en bestimmten „maistre Rogier de la Pasture“. Dat is nich düüdlich, of sik düt Dokument up den Maler Rogier betrecken deit. Meist is de Wien as „Ehrenwien“ schunken wurrn an en Studenten, de enerwegens an en Universität in de Frömm sien „Magister“ maakt harr. En Reeg vun Schrieverslüde meent vundeswegen, datt sik dat hier um en Naamgenoten vun den Maler hannelt. De meisten blievt dor avers bi, datt desülvige Rogier de la Pasture eerst in Köln oder Paris en Meestertitel an en Universität hoolt hett, ehr he denn in Doornik siene Utbildung to’n Maler afslaten hett. Dat kann tohopenbrocht weern mit de Ehrbewiese, de Rogier later kregen hett un de for en Maler to siene Tied (as he noch as Handwarker ankeken wurrn is) wat besunners sund. Dat passt ok to den Upbo vun de Warke, de em toschreven weert un de up en theoloogschen un gelehrten Grund stahn doot. In en Dokument vun’n 5. März 1427 warrt snackt vun en bestimmten Rogelet de la Pasture, boren in Doornik, de in de Lehr geiht bi Robert Campin. Vunwegen den Vornaam Rogelet gifft dat Schrievers, de meent, dat geev twee Lüde mit densülvigen Naam in Doornik. Rogier warrt vun jem ankeken as de ollere Student an de Universität, de den Ehrnwien schunken kregen hett, un Rogelet schall denn de jungere Maler ween, de bi Robert Campin (meist for den so nömmten „Meester vun Flemalle“ ankeken) in de Lehr geiht. En Oller vun 27 bit 29 Johre weer worraftig bannig oold, um in de Lehr to gahn as en Malerjung. Man jungsten Unnersöök hett rutbrocht, datt in de Malerateliers ind e dore Tied nich blot man Lehrjungs vun 10 bit 14 Johre, man ok ollere Mannslüde togange weern, de avers noch keen egen Atelier upmaakt harrn. De Begreepe „Lehrling“, „Meester“, Gast usw. sund in dat 15. Johrhunnert doch anners bruukt wurrn, as wi dat vundage to doon pleegt.

Ut en Dokument vun’n 1. August 1432 schient dat doch klaar to weern, datt „Rogier“ un „Rogelet“ worraftig een un desülvige Person sund: 'Maistre Rogier de le Pasture, natif de Tournay, fut reçue à le francise de mestier des paintres le premier jour d'aoust l'an dessudit'.

Düsse Inschrieven vun Rogier as Freemeester folgt dor unmiddels up, datt sien Meester Robert Campin sien Bedriev upgeven möss. Campin weer verordeelt wurrn wegen Ehbruch un dröff sien Beroop nich mehr utöven. Wohrschienlich kummt Rogier up düsse Manier to en egen Atelier. Midderwielen is he al in’e Midden vun de Dartiger un ok in sien Privatleven is allerhand passeert. 1427 oder ehrder hett he de Schooster-Dochter Elisabeth Goffaert ut Brussel freet. To de Tied mutt he also al wat mit Brüssel to kriegen harrt hebben, de Stadt, wo he, to’n laatsten vun 1435 af an wahnen geiht. In dat Johr steiht in de Archive vun Doornik to lesen, he wahn nu in Brüssel. In den Momang hett he al twee Kinner: Cornelis un Margaretha. Dat Band mit siene Vaderstadt warrt avers nich dörsneden. He föhrt dor fudderhen Updräge ut un ok mit siene Finanzen hett he dor noch wat um’e Hannen.

Ut en Dokument vun’n 2. Mai 1436 is to sehn, datt he in Brüssel as Stadtmaler anstellt is mit en fast Inkamen. In en annern Dokument ut datsülvige Johr 1436 dreept wi ok to’n eersten Mal de nedderlannsche Form vun sien Naam an: Rogier van der Weyden.

In de Johre 1443-1444 kofft he en Wahnung bi dat „Cantersteen“ in BRüssel. Dor leevt he bit to sien Dood an’n 18. Juni 1464.

As he starvt, steiht Rogier van der Weyden sik bannig goot. He hett Geldbedräge un Biller nalaten an dat Karthäuser- Klooster vun Scheut, wo sien Söhn Cornelis Mönk ween is. Ok dat Klooster vun Hérinnes bi Edingen hett wat afkregen. Begraven is he in de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele. De Text, de up de Graffplaat anbrocht is, priest den Maler as "pictor altissimus in universo mundo illustrissimus" (Den hööchsten un meist beröhmten Maler in de ganze Welt).

Warke

Het laatste oordeel (Beaune (Côte-d'Or))

So lang he leven dö un noch na sien Dood is Rogier van der Weyden in ganz Europa priest wurrn as en groten Maler. He hett wiethen Updraggevers harrt. In dat 15. un 16. Johrhunnert sund Warke vun em bekannt in italieensche, spaansche un düütsche Kollektschonen un Karken. Man dat is nich een eenzig Wark bewohrt bleven, datt mit afslute Sekerheit an van der Weyden toschreven weern kann.

Van der Weyden hett sunnerlik Altaarstücke un Portäts maalt. Ok Teeknungen vun em sund bewohrt bleven. Siene Warke höört to de Nöördliche Renaissance to. Dat warrt annahmen, datt dat Porträt vun Isabella vun Portugal en Kopie vun um un bi 1500 is, afmalt vun van der Weyden sien Original, wat verlaren gahn is. De Titel (PERSICA SIBYLLA) lunks boven is later toföögt wurrn. Sien Enkelsöhn Goswin van der Weyden (1465 – 1538 maal sunnerlik Karkenbiller un Porträts.

De Geschicht vun Herkenbald un Trajanus

Rogier sien Magnum Opus weer de so nömmte „Geschicht vun Herkenbald un Trajanus“, ok „Gerechtigkeitsbiller“ nömmt. De is twuschen de Johre 1440 un 1450 for den Raatsaal (hüdigendags „Gotisch Saal“) in dat Raathuus vun Brüssel an den Groten Markt feerdig stellt wurrn. Dat monumentale Wark wiest acht Szenen ut dat Leven vun Trajanus un Herkenbald, verdeelt over veer grote bemalte Holtpaneele. Dor is jedeen mehr as veer Meter hooch un breet vun. Man dat Wark is to’n Unglück in dat Johr 1695 verlaren gahn, as de Armee vun den franzööschen König Ludwig XIV. de Stadt mit Kanonen beschaten hett. Hüdigendags is dat Wark blot noch bekannt, wiel dat in dat 15., 16. un 17. Johrhunnert vun bannig veel Besökers beschreven un priest wurrn is. Vun Deele vun dat Bild gifft dat ok Kopien un Varianten (en Reeg vun Teeknungen un en groten Wandteppich). De geevt noch hüdigendags en Echo vun de verlarene Pracht. De Wandteppich „Trajanus un Herkenbald“ warrt bewohrt in dat „Histoorsche Museum“ in de swiezschersche Stadt Bern.

De Biller in dat Raathuus vun Brüssel weern dacht as en „Exemplum Iustitiae“, en Vorbild, wat de Schepen en Schreck injagen scholl, in de ehre Hannen de Verwaltung un dat Recht in de Stadt liggen döen. Se schollen dor mit’e Neese up stott weern, datt se ehr Amt na Recht un Geweten utöven schollen. De Biller weern dormols uphungen an de lange blinne Binnenwand vun den Saal un dor recht gegen de Bänke vun de Schepen un Richters mit over. De Richters hefft düsse Bispeele dor jummers mit vor Ogen harrt. De Tafeln mit mehr as levensgrote Figuren sund priest wurrn, vunwegen datt dat sunnerlik goot slumpt weer, jem ehre Geföhle wedder to geven. An de Unnersiet weern Spröök anbrocht, de verklaart hefft, wo sik dat um hanneln dö. Up een vun de Tafeln weer en Sülvstportrait vun van der Weyden afbillt’.

De Krüüzafnahm

Krüüzafnahm

Dat wichtigste Bild, wat den grottsten Infloot utöövt hett vun all Biller, de an van der Weyden toschreven weert, is de „Krüüzafnahm“, de sik vundage in den Prado in Madrid befinnen deit. Düt Bild is unner Umstänn vun de ganze Kunstgeschicht in dat 15. Johrhunnert dat Bild, wat an’n starksten up annere Biller inwarkt hett. Johrhunnerte lang is dat ok dat Maat bleven, wie Geföhle in de religiöse Kunst in’t Bild brocht weern könnt.

Over de Form, de Kompositschoon un ok de Aart, wie de Farven bruukt wurrn sund, kann een wunnerwarken.

De Figuren vun düt Wark sund en beten to groot. Se sitt, as weern se infaat’ in en Back, wat in’e Midden wat höger is, dor mit dor dat Krüüz rinpassen deit. Dat Back is gollen, so, as man dat ut akraat utsneden Altar-Retabels kennt. Maalt is dat allens in Tempera up Holt. Dör de Aart vun de Kompositschoon kriggt dat Thema, wat al upladen noog is, de Krüüzafnahm, noch mehr Dramatik mit. De meist levensgroten Figuren sund unbannig akraat utmaalt un wiest en hogen Graad vun Realismus. Amenne is allens so utdrückt, as dat in Würklichkeit is. De Haare, Baarten, Stoffe un Pelze sund dor meist, as wenn een de anfaten konn. Man vunwegen de Kompositschoon is de Indruck vun dat Bild doch wat kunsthaftig.

Maria Magdalena leest

Maria Magdalena leest is de Naam van en Bild, dat in de National Gallery in London to sehn is. Dor hannelt sik dat um een vun dree Reste vun en groot Bild bi. Maalt is dat mit Öölfarv up Ekenholt un dat hett de Form vun en Altarstück. Grote Deele vun dat Bild sund verschütt gahn. Wonnehr dat Bild maalt wurrn is, is nich seker, man dat warrt annahmen, dat schall vor 1438 tostanne kamen sien. Dat ganze Bild is bekannt dör en Teeknung, de dor in dat late Middeloller vun maakt wurrn is: „Maria un Kind mit en hilligen Bischop, Johannes de Döper un Johannes, den Evangelisten“. Enerwegens vor 1811 is dat Original in mehr as dree Stücke sneden wurrn, wohrschienlich, um so for mehr Geld for de enkelten Stücke to kriegen, as for dat ganze Bild. Twee annere Fragmente befinnt sik hüdigendags in dat Museu Calouste Gulbenkian in Lissabon.

Bekanntheit un Infloot

Isabella vun Portugal

Sant Ivo (ca. 1450) Öölfarv up Ekenbrett, 45 x 35 cm, National Gallery, London

Maria Magdalena, Holt, 41 x 34 cm, Louvre, Paris

Porträt vun en Fro, ca. 1460 Rogier van der Weyden

Datt Rogier van der Weyden al to siene Leevtied in ganz Europa unbannig veel gellen dö, kann een ut en Masse Archivdokumente un Texte sehn, de ut de Tieden överlevert sund. Sunnerlich in Spanien un Italien sund siene Warke al fröh bekannt ween un dor is blot man goot over snackt wurrn. 1445 hett König Johann II. vun Kastilien dat so nömmte „Miraflorestriptichon“ (hüdigendags in de Billergallerie in Berlin) an dat Karthäuser-Klooster in Miraflores bi Burgos, wat he grünnt harr un wo he siene Gunst an wennen dö. In de Annalen vun dat Kloster warrt düsse Saak vermellt un dor warrt mit Stolt ok de Naam vun den Künstler bi angeven (wat dormols rein gor nich begäng weer): : "Magistro Rogel, magno, & famoso Flandresco" (Magister Rogier, groten un beröhmten Flamen). In’n Juli 1449 hett de mächtige Leonello d'Este , Markgreve vun Ferrara vull Stolt den gelehrten Cyriacus vun Ancona en Triptichon vun van der Weyden wiest, wat he besitten dö. As de dat to sehn kregen harr, schreev he dor over, Rogier siene Kunst, de weer „ehrder göttlich, as minschlich“.

Ut Reeknungen ut de Johre 1450-1451 is bekannt, datt Leonello noch annere Warke bi van der Weyden bestellt hett. Dor is ok de Respekt ut to sehn, de man dormols vor Rogier pleegt hett. Dor warrt he nömmt as "excelenti et claro pictori M. Rogerio" (wunnerbaren un beröhmten Maler Meester Rogier). Ok de geniale düütsche Gelehrte Nicolaus Cusanus weer vull Loff over Rogier siene „Geschicht vun Herkenbald un Trajanus“, de he in dat Raathuus vun Brüssel sehn harr. Dor schreev he in sien Wark „De visione Dei“ vun un nömmt Rogier dor den „gröttsten vun de Malers“: Rogeri maximi pictoris.

Bibliografie

• Lorne Campbell, Van der Weyden, London, 2004.

• Martin Davies, Rogier van der Weyden: an Essay, with a Critical Catalogue of Paintings Assigned to him and to Robert Campin, London, 1972.

• Dirk De Vos, Rogier van der Weyden. Het volledige oeuvre, Mercatorfonds, Antwerpen, 1999.

• Elisabeth Dhanens, Rogier van der Weyden: revisie van de documenten, Verhandelingen van de Koninklijke academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Klasse der schone kunsten, 59, Brüssel, 1995.

Museums

De Warke vun Rogier sund verdeelt over allerhand Museums, unner annern:

• Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brüssel
• Groeningemuseum in Brugge
• Hôtel-Dieu in Beaune, mit dat „Letzte Oordeel“ un „Kanzler Rolin“
• Billergalerie in Berlin, mit Porträt vun Karl den Stolten
• British Museum in London, mit en Porträt vun en junge Fro
• National Gallery in London
• Alte Pinakothek in München
• Detroit Institute of Arts in Michigan
• Hermitage in Sankt Petersborg
• J. Paul Getty Museum in Los Angeles
• Kunsthistorisches Museum in Wien
• Louvre in Paris
• Mauritshuis in Den Haag
• National Gallery of Art in Washington D.C.
• Museo del Prado in Madrid, mit „Krüüzafnahm“ un de „Duran-Madonna“
• Gemäldegalerie Alte Meister in Dresden

Weblenken

• Artcyclopedia: Rogier van der Weyden (mit veel Linken).
• My Virtual Louvre.
• De grootste Belg: Rogier Van der Weyden.
• Rogier van der Weyden: De Passie van de Meester