4. September

De 4. September is de 247. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner oder de 248. Dag, wenn en Schaltjohr is.

September

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Wat passeert is

Politik un Sellschop

• 1024: In Kamba bi Oppenheim warrt mit Konrad II. de eerste Salier to’n düütschen König wählt.
• 1479: Portugal un Kastilien ünnerschrievt den Verdrag vun Alcaçovas un beennt dormit den Kastillischen Arffolgkrieg.
• 1669: De längste Belagern in de Historie, de Belagern vun Candia, geiht na eenuntwintig Johr to End.
• 1781: 44 Siedlers grünnt de Wahnsteed El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles del Río de Porciúncula, vundaag as de tweetgröttste Stadt vun de USA ünner den Naam Los Angeles bekannt.
• 1862: General Lee geiht mit sien Army of Northern Virginia wiel den amerikaanschen Sezessionskrieg över den Potomac River, üm Maryland un Pennsylvania antogriepen.
• 1865: In Portugal warrt Joaquim António de Aguiar Premierminister vun de Konstitutionellen Monarchie.
• 1888: De Süüden vun’t Eiland Papua-Niegguinea warrt as Kolonie vun Grootbritannien ünner den Naam Britsch-Niegguinea annekteert.
• 1915: An de Siet vun de Middelmächt geiht Bulgarien in den Eersten Weltkrieg.
• 1939: In’t Düütsche Riek warrt för Fronslüüd twüschen 18 un 25 Johren de Rieksarbeitsdeenst inföhrt.
• 1948: Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina Herzogin vun Mekelnborg-Swerin warrt Königin vun de Nedderlannen.
• 1974: De USA nimmt diplomaatsch Betog to de DDR op.
• 1981: De Fredens- un Minschenrechtsorganisatschoon Peace Brigades International warrt grünnt.
• 1989: Bi de Maandagsdemonstratschoon in Leipzig sett sik rund 1.200 Minschen för Reise-, Presse- und Versammelnsfreeheit in. Dorut warrt in de kamend Weken de bedüdenste Protestakschoon in Rahmen vun de Wend in de DDR.
• 1991: De russ’sch Präsident Michail Gorbatschow acht de Unafhangigkeit vun de balt’schen Staaten Litauen, Lettland un Estland.

Weertschop

• 1888: George Eastman leet sik de Hannelsmark Kodak registreeren un kriggt en Patent för en Rullfilm-Kamera, de Kodak Nr.1.
• 1949: Herta Heuwer finnt in Berlin de Currywust mit de Chillup-Sooß ut.

Kunst, Kultur un Bowark

• 1708: De Oper Amor tra nemici vun Attilio Ariosti warrt in Berlin ooropföhrt.
• 1852: De Oper Si j’étais roi (dt.: Wenn ich König wär’) vun Adolphe Adam warrt in Paris ooropföhrt.
• 1857: In Weimar warrt dat Goethe- un Schiller-Denkmal vun Ernst Rietschel publik maakt.
• 1952: In de USA kumt de Roman The old Man and the Sea (dt.: Der alte Mann und das Meer) vun Ernest Hemingway rut.
• 1965: De ARD wiest in Düütschland to’n eersten mol dat Tehn vun de Lottotallen in’t Feernsehn.

Wetenschoppen un Technik

• 1609: Dat Eiland Manhattan warrt vun Henry Hudson opdeckt.
• 1802: In Göttingen wiest de düütsche Philoloog Georg Friedrich Grotefend sien eersten Schreed bi’t Utklamüstern vun e Bedüden vun de Kielschrift.
• 1837: Samuel Morse demonstreert to’n eersten mol sien Schrievtelegrafen.
• 1843: De engelsche Opdecker James Clarke Ross kummt vun en Expeditschoon ut de Antarktis torüch.
• 1882: In de Pearl Street vun New York City maakt Thomas Alva Edison dat eerste zentrale Kraftwark för Elektrizität vun de USA apen.
• 1936: Vun London ut start Beryl Markham in en Percival Vega Gull to den eersten Flaag övern Atlantik in Oost-West-Richt alleen un ahn Twüschenlanden.

Katastrophen

• 1618: Bi en Bargstört an’n Barg Conto in’t ünnere Val Bregaglia warrt dat Dörp Chilano kumplett un dat Dörp Piuro deelwies verschütt. Ungefähr 2430 Minschen kommt dorbi üm.
• 1971: Bi de Lannen na Instrumenten in en Sneestorm op den Flaaghaven Juneau in Alaska flüggt en Boieng 727 vun de Alaska Airlines gegen en Barg. All 109 Minschen an Boord verleert jemehr Leven.

Sport

• 1867: De Footballvereen Sheffield Wednesday warrt grünnt.
• 1972: Bi de Olympische Spelen in München warrt de eerst 16 Johr oole Ulrike Meyfarth Winnersche in’n Hoochsprung.
• 1972: De US-amerikaansche Swemmer Mark Spitz winnt bi de Olympischen Spele in München bi de Swemmwettstrieden sien sövte Goldmedaille un is dormit de eerste Olympioniek, de söven mol wunnen hett.

Boren

• 973: Al-Biruni, persisch Gelehrten un Astronom.
• 1241: Alexander III., de Glorrieke, König vun Schottland.
• 1531: Hans Fugger, Koopmann vun de Fuggers.
• 1563: Wanli, chineesch Kaiser ut de Ming-Dynastie.
• 1644: Juan Cabanilles, spaansch Komponist vun’n Barock.
• 1768: François-René de Chateaubriand, franzöösch Schriever un Diplomat.
• 1790: Joseph Anton von Maffei, düütsch Industriellen un Iesenbahnfarbikant.
• 1804: Camille Saglio, franzöösch Maler († 1889)
• 1815: Johannes Roth, düütsch Zooloog un Forschungsreisender
• 1824: Anton Bruckner, öösterrieksch Komponist († 1896)
• 1833: Johann Peter Wilhelm Schmick, düütsch Ingenieur
• 1836: Robert Dorr, plattdüütsch Schriever († 1919)
• 1840: Wilhelm von Oranien-Nassau, Prinz vun Oranien-Nassau
• 1848: Heinrich Bruns, düütsch Mathematiker un Astronom.
• 1853: Hermann von Wissmann, düütsch Afrikaforscher.
• 1869: Karl Seitz, öösterrieksch Staatspräsident udn Börgermeester vun Wien.
• 1872: Nils Strindberg, sweedsch Wetenschoppler un Fotograf
• 1875: Wilhelm Scharrelmann, plattdüütsch Schriever († 1950)
• 1882: Hinrich Wriede, plattdüütsch Schriever († 1958)
• 1886: Georg Krogmann, düütsch Footballnatschonalspeler († 1915)
• 1889: Johannes Sass, düütsch Spraakwetenschopler († 1971)
• 1905: Mary Renault, britsch Schrieversche.
• 1913: Stanford Moore, US-amerikaansch Biochemiker un Nobelpriesdräger († 1982)
• 1918: William Talbert, US-amerikaansch Tennisspeler († 1999)
• 1921: Herbert Weicker, düütsch Schauspeler un Synchroonsnacker († 1997)
• 1924: Helmut Schlesinger, Präsident vun de Düütsch Bundsbank
• 1924: Joan Aiken, britsch Schrieversche
• 1926: Helmut Ringelmann, düütsch Filmproduzent († 2011)
• 1927: Günter Wahrendorf, plattdüütsch Schriever († 1990)
• 1928: Dominique Colonna, franzöösch Footballnatschonalspeler († 2023)
• 1934: Clive William John Granger, britisch Wertschapswetenschapler un Nobelpriesdräger († 2009)
• 1947: Danièle Dubroux, franzöösch Speelbaas’sche, Schauspelerin un Dreihbookschrieverin
• 1956: Werner Zirngibl, düütsch Tennisspeler
• 1957: Rainer Semet, düütsch Politiker un Bundsdagsafordneter
• 1961: Beyoncé, US-amerikaansch Singersche
• 1962: Shin’ya Yamanaka, japaansch Stammzellenforscher un Nobelpriesdräger
• 1966: Biréli Lagrène, franzöösch Jazzmusiker
• 1968: John Di Maggio, US-amerikaansch Filmschauspeler.
• 1971: Peggy Schwarz, düütsch Ieskunstlöperin
• 1978: Frederik Veuchelen, belgisch Radrennfohrer
• 1979: Kerstin Garefrekes, düütsch Footballnatschonalspelerin
• 1981: Beyoncé Knowles, US-amerikaansch Singerin.
• 1986: Aaron Hunt, düütsch Footballnatschonalspeler

Storven

• 422: Bonifatius I., Paapst
• 1699: Reichardt Fux, öösterrieksch Steenmetz un Bildhauer
• 1780: Sir John Fielding, britsch Richter un Sozialreformer
• 1813: James Wyatt, engelsch Bomeester
• 1821: José Miguel Carrera, chileensch Politiker un latienamerikaansch Natschoonalheld
• 1874: Alfred de Bougy, franzöösch Schriever
• 1907: Edvard Grieg, norweegsch Pianist un Komponist (* 1843)
• 1933: Otto Baschin, düütsch Geograph un Meteoroloog
• 1949: Liberato Ribeiro Pinto, portugeesch Militär un Politiker, Ministerpräsident.
• 1949: Paul Chocque, franzöösch Radrennfohrer (* 1910)
• 1962: William Clothier, US-amerikaansch Tennisspeler (* 1881)
• 1965: Albert Schweitzer, düütsch Dokter un Missionar, Fredensnobelpriesdräger.
• 1969: Marcel Riesz, ungarsch Mathematiker.
• 1989: Georges Simenon, belgsch Krimischriever.
• 1990: Irene Dunne, US-amerikaansch Theater- un Filmschauspelersche.
• 2013: Günter Fuhlisch, düütsch Orchesterbaas un Basuunist (* 1921)
• 2019: Nenad Šulava, kroaatsch Schachspeler (* 1962)