Heinrich Wilhelm Olbers

Heinrich Wilhelm Matthias Olbers (* 11. Oktober 1758 in Arbargen bi Bremen; † 2. März 1840 in Bremen) weer en düütsch Dokter un Astronoom. He hett Methoden to de Bahnbestimmung vun Himmelskörper entwickelt, de Asteroiden Pallas un Vesta as ok söss Kometen opdeckt un hett dat Olberssche Paradoxon utfunnen.

Leven

Olbers keem as dat achte vun sössteihn Kinner vun de in Arbargen wirkend Pastors Johann Georg Olbers up de Welt. Sien Broder weer Theodor Olbers. 1760 wurr de Vader an den Bremer Dom beropen un de Familie truck in de domols Free Rieksstadt Bremen. Olbers hett dor dat Pädagogium, dat Athenaeum un af 1771 dat Gymnasium Illustre besöcht. 1777 nehm he an de Universität Chöttingen sien Medizinstudium up. All as Schöler harr he sück för de Astronomie interessiert. As Teihnjohriger harr he faszineert den Groten Kometen van 1769 beobacht. As Student hett he tosätzlich astronoomsch Vörlesungen hört. In dat Johr 1779, während en medizinisch Praktikum, hett he sück en Methood to de Bahnbestimmung vun en Kometen utdocht, de he während de Patientenbetreuung dör en Fenster beobacht hett. Een Johr later hett he sien Studium mit en Dissertation över dat minschlich Oog afslooten, Noch een Johr later, mittlerwiel 1781 hett he in de Sandstraat in Bremen en Praxis apen makt. He hett 1785 Dorothea Elisabeth Köhne heiraadt. Se is aber all dat Johr dorup bi de Gebort vun de Dochter Doris storven. Johren later hett he Anna Adelheit Lürssen heiraadt, mit de he een Söhn harr, den lateren Bremer Senator Georg Heinrich Olbers (1790–1861).

Astronomie

In sien free Tiet hett sück Olbers meest blots mit de Astronomie befaat. Wiel he mit blots veer Stünn Slaap utkeem, kunn he makelk lang Himmelsbeobachtungen dörführen. He hett doröver herut all Upteknungen vun upfällig Kometen, de siet to sehn west weern, utwert. 1797 hett he de Schrift Abhandlung über die leichteste und bequemste Methode, die Bahn eines Cometen zu berechnen rutgeven. Dat Wark wurr jeweils 1847 un 1864 noch eenmal upleggt. De dorin beschreven Methood kann man ok hüüd noch bruuken. 1800 wurr in Leendaal bi Bremen up Anregung vun Franz Xaver von Zach de Astronoomsch Sellschop grünnd. Eerst Präsident wurr Johann Hieronymus Schröter. De vun Schröter grünnd Steernwacht Leendaal weer to sien Tiet dat an‘ besten utrüst Observatorium vun de Welt. Wiedere Grünnensliddmaaten weern Olbers, Ferdinand Adolf von Ende, Johann Gildemeister un Karl Ludwig Harding.

Doröver herut wurrn achttehn wiedere führend europäisch Astronomen to Liddmaaten beropen. Ziel vun de Sellschop weer dat finnen vun noch nicht bekannt Himmelskörper vun uns Sünnsystem, insbesünnere vun en vermuteten Planeten tüschen Mars un Jupiter. Hierto wurr de Himmel in 24 Afsnitte ünnerdeelt in in de Nähe vun de Ekliptik intensiv dörmustert. An‘ 1. Januar 1801 hett Giuseppe Piazzi vun Palermo ut den eersten Asteroiden, de later (1) Ceres nömmt wurr, opdeckt. An‘ 28. März 1802 hett Olbers (2) Pallas un meest up den Dag genau fief Johr later, an‘ 29. März 1807 (4) Vesta opdeckt. De Asteroid (3) Juno weer an‘ 1. September 1804 vun Harding opdeckt wurrn.

Latere Johren

Olbers hett 1806 den jungen Friedrich Wilhelm Bessel kennenlernt. He hett denn de sien mathematisch un astronomisch Talent sehn un hüm Schröter empfohlen. Bessel hett veer Joh an de Leendaler Steernwacht arbeit un gung dornah as Perfesser för Astronomie an de Universität Königsbarg. Infolge vun de napoleonschen Kriege keem Noorddüütschland Anfang vun dat 19. Johrhunnert ünner franzöösche Herrschap. Olbers wurr 1811 to’n Liddmaat vun dat Corps législatif, de gesetgevend Versammlung in Paris, ernannt. In de Folgezeit is Olbers dreemal nah Paris reist, um dat Département vun de Wersermünnen to vertreden. Dor maak he aber ok de persönlich Bekanntschap vun Napoléon Bonaparte.

Nahdem de franzöösche Herrschap to Enn‘ weer, nehm Olbers 1814 sien astronomisch Tätigkeiten weer up. In de folgend Johren hett he söss Kometen opdeckt, dorünner de körtperioodschen 13P/Olbers, de in dat Johr 2024 wedderkehren sall. Olbers Tochter is 1818 storven un twee Johr later sien tweete Fru. Dat hett hüm swoor drapen un he hett sück ut sien Beropsleven as Dokter torüchtrucken. He hett 1826 dat nah hüm nömmt Olberssches Paradoxon formuleert. He wies dorbi den Wedderspröök up, dat dat nachts dunkel wurrd, ofschons bi Annahm vun en unendlichen, transparenten Weltruum mit homogen verdeelt Steerns an jeder Stäe vun denn Himmel en Steern stahn muss. Dornah muss de Himmel ok nachts so hell as de Sünn ween.

Olbers is 1840 mit 82 Johren an de Folgen vun en swoor Erkrankung in sien Heimatstadt Bremen storven.

Utteknungen un Benennungen

Dat Olbers-Denkmal in Bremen in de Wallanlagen

För sien Leistungen hett Olbers tallriek Utteknungen kregen, u. a. den däänschen Danebrog-Orden, dat Ridderkrüüz vun den Guelphen-Orden vun dat Königshuus Hannober un dat preußisch Ridderkrüüz vun den Roden-Aadler-Orden.
1830, to sien 50-johrig Dokterwöörd, hett de Bremer Senat besloten, dat en Büst vun hüm in’t Raathuus upstellt wurrd.
1844 hett de Bremer Senat dat Upstellen vun dat Olbers-Denkmol in de Wallanlagen bi dat fröher Schauspeelhuus besloten. De Statue vun den Bildhauer Carl Steinhäuser wurr 1850 inweeht.
1862 wurr de Olbers-Tafel an dat Olbers-Wahnhuus in de Sandstraat 15 (hüüd 16) in Bremen Midden anbrocht.
1920 wurr in Bremen de Olbers-Sellschop e.V. mit dat Teel grünnt, de Astronomie bekannter to maken. De Sellschop bedrifft hüüd up dat Gelände vun de Hoochschool Bremen dat Olbers-Planetarium un de Walter-Stein-Steernwacht.
To Olbers sien Andenken wurrn de Olbers-Maandkrater, de Komeet 13P/Olbers un de Asteroid (1002) Olbersia nah hüm nömmt.
2007 wurr de Grundschool Olbersstraße, Hannober in Heinrich-Wilhelm-Olbers-Grundschool umnömmt.
Dat fröhere Schoolzentrum Drebberstraße in de Bremer Stadtdeel Hemeln, de an Arbargen grenzt, drocht siet dat Schooljohr 2007/08 de Naam Wilhelm-Olbers-School.

Schriften

Dissertatio Inavgvralis Physiologica De Ocvli Mvtationibvs Internis. Dissertation, Dieterich, Chöttingen 1780
Abhandlung über die leichteste und bequemste Methode die Bahn eines Cometen aus einigen Beobachtungen zu berechnen Weimar 1797. Neuausgabe: Abhandlung über die leichteste und bequemste Methode die Bahn eines Cometen zu berechnen. Mit Berichtigung- und Erweiterung der Tafeln und Fortsetzung des Cometen-Verzeichnisses bis zum Jahre 1847, von Neuem herausgegeben von J. F. Encke. Landes-Industrie-Comptoir, Weimar 1847
Ueber die Gefahren, die unsere Erde von den Cometen leiden könnte. Gotha 1810

Breef:

Dietrich Wattenberg (Hrsg.): Wilhelm Olbers im Briefwechsel mit Astronomen seiner Zeit. Verlag für Geschichte der Naturwissenschaften und der Technik, Stuttgart 1994, ISBN 3-928186-19-1
Adolph Erman (Hrsg.): Briefwechsel zwischen Wilhelm Olbers und Friedrich Wilhelm Bessel. 2 Bde. Avenarius & Mendelssohn, Leipzig 1852. Neudruck 2010: ISBN 978-1-14-986667-2, 978-1-14-407131-6
Carl Friedrich Gauss: Werke, Ergänzungsreihe Bd. 4: Briefwechsel Carl Friedrich Gauss - Heinrich Wilhelm Matthias Olbers. Berlin 1909. Needruck: Olms, Hilmessen 1976, ISBN 3-487-05669-0

Bibliografie:

Von Bremer Astronomen und Sternfreunden : zur Einweihung der Sternwarte der Olbers-Gesellschaft am 200. Geburtstag von W. Olbers, am 11. Oktober 1958. Hrsg. von Walter Stein. Geist, Bremen 1958, S. 57-58

Literatur

Siegmund Günther över Heinrich Wilhelm Olbers in Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 24, Duncker & Humblot, Leipzig 1887, S. 236–238
Günther Oestmann över Heinrich Wilhelm Olbers in Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 19, Duncker & Humblot, Berlin 1999, S. 499 f.
Gerd Biegel, Günther Oestmann, Karin Reich (Hg.): Neue Welten. Wilhelm Olbers und die Naturwissenschaft um 1800. Braunschweig 2001 (= Disquisitiones Historiae Scientiarum. Braunschweiger Beiträge zur Wissenschaftsgeschichte, 1). ISBN 978-3-927939-60-8

Weblenken

Heinrich Wilhelm Olbers. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.