Phobos (Maand)

Phobos is een von twee Maanden von den Planet Mars. De Naam kummt ut de greekschen Mythologie, wo Phobos een Söhn un Begleider von Ares (lat.: Mars) wörr. De Maand wörr 1877 tosamen mit den anneren, de Maand nöömt worrn is, von den US-amerikaanschen Astronom Asaph Hall opdeckt worrn.

Een Bild von Phobos mit sien groten Kraater Stickney.

Ümlop

Phobos is nööger an den Mars as Deimos. He is man blots 9.270 km von den Planet weg un ümkreist em eenmal in 7 Stünnen un 39,2 Minuuten. Sien Ümlopbaan is gegen den Mars-Äquater üm 1,08° kippt un hett een Exzentrizität von 0,0151. Wi de meisten anneren Maanden in dat Sünnsystem, hett ok Phobos een bunnen Rotatschoon. Dat heet, dat sik de Maand bi een Ümlop üm den Mars ok eenmal üm sik sülvst dreiht un dorüm jümmers de glieke Siet no den Mars zeigt. Dorbi is de Ümlop von Phobs ober rücklöpig (warrt ok as retrograd betekend), dat heet he kreist gegen de Rotatschoon von'n Mars.

Man so ganz stabil is de Ümlopbaan von Phobos nich. De Maand kummt elk Johr üm 1,8 m nööger an den Mars, so dat he wohrschienlich in 50 Mio. Johr op den Mars ropfalln deit. Kannst ober von utgaan, dat de Sworkraft von den Mars den Maand vörher al tweirieten deit un Phobos denn to een Ring warrt, wie een dat al von Saturn un annere Planeten kennt.

Egenschoppen

Groot Opnaam von den Krater Stickney op Phobos.

Phobos hett keen schöne runde Gestalt, jüst as ok Deimos. De Wetenschopplers glövt dorüm, dat de beiden Maanden vun den Mars vörher Asteroiden wörrn, de vun den Mars infungen worrn sünd. Mit 27 × 22 × 19 km is Phobos 'n beten wat grötter as Deimos un hett mit 2,0 g/cm³ ok de gröttere Dicht. As Deimos un uns eegen Maand is ok Phobos mit en Regolith-Schicht övertogen. Sien Albedo is mit 0,06 bannig lütt, dorüm is Phobos so düster, dat he weniger Licht op den Mars smieten deit as de Venus op de Eer.

Phobos wiest en masse Kraters op. De gröttste dorvun is Stickney mit en Dörmeter vun ~10 km. De is wohrschienlich dör en groten Opslag entstahn, de den Maand meist tweireten harr. De Naam is afleidt vun Angeline Stickney, de Fru vun Asaph Hall. Welke annere Kraters sünd ok na bekannte Astronomen nöömt:

• D'Arrest — na Heinrich Ludwig d'Arrest (1822-1875)
• Hall — na Asaph Hall (1829-1908), de Opdecker von de Mars-Maanden
• Roche — na Édouard Albert Roche
• Sharpless — na Bevan Sharpless (1904-1950)
• Todd — na David Todd (1845-1912)
• Wendell — na Oliver Wendell (1845-1912)

Utforschen

De Nöög to'n Mars maakt dat bannig swor, Phobos mit een eenfach Kiekrohr to seen, as de Planet so hell is, dat he den lütten Maand överblend. Dorüm is Phobos ok eerst tämlich laat opdeckt worrn.

De eersten Opnaamen von Phobos ut de Nöög sünd 1971 von de Ruumsond Mariner 9 un 1977 von de Sond Viking 1 maakt worrn. 1988 schülln de beiden russ’schen Fobos-Sonden (russ.: Фобос) op den Maand rünnergaan un dör een een technisch Vörrichten op em rümhüppen. Sowiet sünd de Sonden man nich kommen. Kort bevör se verloren güngen, hefft se obers Gas faststellt, dat ut den Maand utped is. Wat dat wörr, is nich rutfunnen worrn, ober man kann woll dorvon utgaan, dat dat Waterdamp wörr. 1998 un 2003 wörr Phobos denn ok noch ünnersocht von de Mars Global Surveyer-Mission.

Von den 1980 fallnen Kaidun-Meteorit glövt de Wetenschopplers, dat he in Phobos sien Ursprung har. Wenn dat wohr is, müss Phobos to'n gröttsten Deel ut een ähnlich Material bestaan, wi de kohlig CR-Chondriten

Phobos un de Kultur

1727 harr Jonathan Swift dat Opdecken von de beiden Maanden in den drütten Deel von dat Book „Gullivers Reisen: Lemuel Gulliver“ soteseggen vörutseggt. Dorin warrt vertellt, dat de laputaanschen Astronomen von twee lüttje Steerns oder Satelliten wüssen, de üm den Mars lopt. De nöögste schüll von den Middelpunkt von'n Mars nipp un nau dree, de annere fief Dörmeters wiet weg wesen. De eerste löpt in tein, de annere in eenuntwintichenhalf Stünnen um den Planeten.

Voltaire hett disse Saak denn 1750 in sien Geschicht Micromegas inbaut, in de een Ries von den Steern Sirius uns Sünnsystem besocht.

Dat is alln's tämlich sünnerbaar, as to de Tiet de dormols bekannten Maanden – dat wörrn de von de Eer, de Galileischen Mannden un Titan – ganz annere Ümloptieten harrn un dorüm nich as Vörlaag in Fraag kömmen.