Worpsweed
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
 |
| |
| Basisdaten | ||
| Inwahners: | ||
| Postleettall: | 27726 | |
| Vörwahl: | 04792 | |
| Geograafsche Laag: | Koordinaten:53° 13′ N, 8° 56′ O53° 13′ N, 8° 56′ O | |
|
| ||
Worpsweed (hoochdüütsch Worpswede) is de Hauptoort von de Gemeen Worpsweed in’n Landkreis Oosterholt, Neddersassen. Binnen de Gemeen höört dat Dörp to de polietsche Oortschop Worpsweed.
Von wegen de Laag an’n Weyerbarg warrt de Oort ok eenfach Weyerbarg nöömt.
Geografie
ännernDe Oort liggt in dat Düvelsmoor an’n Rand von’n Weyerbarg, de as 54,4 Meter hogen Geestbarg ut dat Moor rutkickt. Dat Water ut dat Rebeed flütt över Gravens na de Hamm hen af.
De Naveröörd sünd Oosterweed, Weyerdelen un Överhamm in’n Noorden, Mevenst in’n Noordoosten, Bargdörp in’n Oosten, Oostendörp in’n Süüdoosten, Mooringen, Süüdweed, Noordweed un Wörpdaal in’n Süüdwesten un Weyermoor in’n Westen.
Historie
ännern
Worpsweed kummt 1218 toeerst in de Oorkunnen vör. De Hööv stünnen op’n Weyerbarg. In dat siede un natte Moor rundüm hett dat meist keen Minschen geven. Eerst mit de findörpsche Moorkolonisatschoon von 1750 af an sünd rund üm’n Weyerbarg denn en ganze Reeg ne’e Dörper grünnt worrn.
De Windmöhl von Worpsweed is 1701 boot worrn un steiht direkt an de Grenz na Weyermoor. De Möhl is bet 1985 lopen.
Von 1889 af an hebbt sik anfungen mit Fritz Mackensen en Reeg Künstlers in Worpsweed dallaten un dormit de Künstlerkolonie Worpsweed begrünnt.
In’n Eersten Weltkrieg sünd 43 Soldaten ut Worpsweed fullen oder vermisst.[1]
Verwaltungsgeschicht
ännernIn de Franzosentied hett de Oort toeerst 1810 bet 1811 binnen dat Königriek Westfalen to de Mairie Worpsweed in’n Kanton Leendaal höört un denn von 1811 bet 1814 to dat Franzöösche Kaiserriek ünner Napoleon un dor ok wedder to de Mairie Worpsweed in’n Kanton Leendaal.
De Oort hett vör 1852 to de Vaagdie Worpsweed von dat Amt Oosterholt tohöört un denn von 1852 bet 1885 to dat Amt Leendaal. Na 1885 weer dat in’n Kreis Oosterholt, de 1932 mit’n Kreis Blomendal to’n ne’en grötteren Kreis Oosterholt tohoopgahn is.
De Oort weer fröher en egenstännige Gemeen, de an’n 1. Oktober 1936 mit en Reeg Gemenen ümto (Oostendörp, Oosterweed, Worpheim un en Deel von Waakhusen) to de Gemeen Worpsweed tohoopslaten worrn is. Düsse Gemeen weer von 1968 bet 1974 Maat von de Samtgemeen Worpsweed. Mit de Gemeenreform in Neddersassen an’n 1. März 1974 is de Gemeen noch wedder düüdlich grötter worrn. De Gemeen in ehren Ümfang von 1936 billt sietdem en Oortschop mit egen Oortsvörsteiher binnen de Gemeen.
Inwahnertall
ännern| Johr | Inwahners |
|---|---|
| 1791[2] | 55 Füürsteden |
| 1812[3] | 302 |
| 1848[4] | 486 Lüüd, 69 Hüüs |
| 1. Dezember 1871[5] | 646 Lüüd, 106 Hüüs |
| 1. Dezember 1885[6] | 700 Lüüd, 114 Hüüs |
| 1. Dezember 1905[7] | 715 Lüüd, 128 Hüüs |
| 1. Dezember 1910[8] | 813 |
| 1925[9] | 925 |
Religion
ännern
Worpsweed is evangeelsch-luthersch präägt un billt mit de Zion-Kark en egen Kaspel. Bevör de Kark in Worpsweed 1759 anleggt worrn is, hett de Oort to dat Kaspel von de Willehadi-Kark in Scharmbeek höört.
För de Kathoolschen gifft dat in Worpsweed de Maria-Freden-Kapell, de to de Goden-Hirt-Kark in Leendaal höört. De Goden-Hirt-Kark sülvs höört siet 1. September 2012 to de Karkengemeen von de Hillige-Familie-Kark in Oosterholt-Scharmbeek.
Kultur
ännern
Op’n Weyerbarg steiht de 18 Meter hoge Neddersassensteen för de Fullenen ut’n Eersten Weltkrieg. Düt Kriegerdenkmaal is 1922 opstellt worrn. Utklamüsert hett dat de Architekt Bernhard Hoetger. Gedenktafeln för de Fullenen ut de twee Weltkrieg’ hängt ok in de Zion-Kark.
Verenen
ännernDe Schüttenvereen Worpsweed is 1875 grünnt worrn. De Sportvereen TSV Worpsweed is an’n 18. September 1897 grünnt worrn.
Weertschop un Infrastruktur
ännernWorpsweed hett en egene freewillige Füürwehr, de an’n 13. August 1911 grünnt worrn is. Vörher harr dat al en Plichtfüürwehr geven.
Verkehr
ännern
Dör Worpsweed löppt de Landsstraat 153, de in’n Noorden na Huttenbusch un denn na Oosterholt-Scharmbeek geiht un in’n Süden na Leendaal. Von de L 153 geiht in’n Süüdwesten de Kreisstraat 11 af, de över Waakhusen un Viehland na de K 9 bi Oosterholt-Scharmbeek un Hu’e löppt. In’n Süüdoosten föhrt von de L 153 de K 10 na Grasbarg.
De nächste Autobahn is de Autobahn 27 (Afsnidd Bremerhoben–Bremen). De Opfohrt 17 Bremen-Industriehavens liggt so 17 Kilometer in’n Süüdwesten von Worpsweed an de Hu’er Heerstraat.
De nächste Bahnhoff is so bi twölv Kilometer wied weg in’n Westen de Bahnhoff Oosterholt-Scharmbeek an de Bahnlien Bremen–Bremerhoben. Von 1911 bet 1978 hett dat ok Personenverkehr op de Bahnlien Stood–Oosterholt-Scharmbeek geven. De Bahnhoff Worpsweed leeg in disse Tied en Stück in’n Noordwesten buten dat Dörp.
Scholen
ännernDe Kinner ut’n Oort gaht op de Grundschool Worpsweed.
Lüüd
ännernAlbert Reiners is 1910 in Worpsweed boren un hett dor sien Leven lang leevt. He weer 18 Johr lang Börgermeester von de Gemeen Worpsweed un Landraad von’n Landkreis Oosterholt. De Ökonomieraad Jan Reiners is 1825 in Worpsweed boren un sien Söhn, de Politiker Diedrich Reiners, 1849.
De Schriever Wilhelm Scharrelmann hett von 1926 bet to sien Dood 1950 in Worpsweed leevt.
Literatur
ännern- Katharina Groth, Björn Herrmann, Die Worpsweder Museen (Rutgevers): Mythos und Moderne. 125 Jahre Künstlerkolonie Worpswede. Wienand, Köln 2014, ISBN 978-3-86832-203-3
- Anning Lehmensiek: Juden in Worpswede. Donat, Bremen 2014, ISBN 978-3-943425-35-2
- Jürgen Teumer: Spaziergänge in Worpswede. überarb. Neuauflage. Schünemann-Verlag, Bremen 2013, ISBN 978-3-7961-1009-2
- Ferdinand Krogmann: Worpswede im Dritten Reich 1933–1945. Donat Verlag, Bremen 2012, ISBN 978-3-938275-89-4
- Friederike Schmidt-Möbus: Worpswede. Leben in einer Künstlerkolonie. Reclam, Stuttgart 2012, ISBN 978-3-15-010744-7
- Björn Bischoff: Worpswede A–Z – Das Künstlerdorf. 1. Oplaag. Edition Falkenberg, Bremen 2017, ISBN 978-3-95494-113-1
- Jürgen Teumer: Friedhof und Kirche in Worpswede. Ein Rundgang durch Gegenwart und Vergangenheit. Landschaftsverband Stade, Stood 2007, ISBN 978-3-931879-32-7
- Anna Brenken, Fritz Dressler: Worpswede und das Teufelsmoor. Ellert & Richter Verlag, Hamborg 2003, ISBN 3-8319-0135-X
- Arn Strohmeyer, Kai Artinger, Ferdinand Krogmann: Landschaft, Licht und Niederdeutscher Mythos. Die Worpsweder Kunst und der Nationalsozialismus. VDG Weimar, Weimar 2000, ISBN 3-89739-126-0
- Peter Groth: Martha Vogelers Haus im Schluh. Worpsweder Verlag, Leendaal 1995, ISBN 3-89299-139-1
- Bernd Küster: Das Barkenhoff-Buch. Worpsweder Verlag, Lilienthal 1989, ISBN 3-922516-86-6
- Helmut Stelljes: Worpsweder Almanach. Dichtung, Erzählung, Dokumente. Schünemann Verlag, Bremen 1989, ISBN 3-7961-1798-8
Footnoten
ännern- ↑ Onlineprojekt Gefallenendenkmäler
- ↑ Christoph Barthold Scharf: Statistisch-Topographische Samlungen zur genaueren Kentnis aller das Churfürstenthum Braunschweig-Lüneburg ausmachenden Provinzen. Meier, Bremen 1791, Sied 257
- ↑ Albrecht Friedrich Ludolph Lasius: Der französische Kayser-Staat unter der Regierung des Kaysers Napoleon des Großen, im Jahre 1812, Band 1. Kißling, Ossenbrügge 1813, Sied 96
- ↑ Friedrich Wilhelm Harseim, Carl Schlüter: Statistisches Handbuch für das Königreich Hannover. Schlütersche Hoffbookdruckeree, Hannover 1848, Sied 138
- ↑ Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung. Berlin 1873, Sied 162
- ↑ Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885. Verlag des Königlichen statistischen Bureaus, Berlin 1888, Sied 170
- ↑ Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1905. Verlag des Königlichen statistischen Landesamtes, Berlin 1908, Sied 144
- ↑ Inwahnertallen op gemeindeverzeichnis.de
- ↑ Inwahnertallen op verwaltungsgeschichte.de
Huttenbusch | Mevenst | Nee Sankt Jürgen | Oostersood | Slussdorp | Överhamm | Waakhusen | Worpsweed