Madagaskar

Madagaskar (IPA:madagasˈkaːʀ) is een Land in Afrika. Dat Land is een Eiland. Mit um un bi 20,5 Mio. Inwahners is Madagaskar 587.041 km² groot. Nah Indonesien is dat Land vun de Flach her, de tweetgröttste Inselstaat. Dor hannelt sik dat um en Präsidialrepubliek mit Mehrparteiensystem bi um. Se liggt in'n Indischen Ozeaan vör de Oostküst vun Afrika. De Küst is 4.828 km lang. De Hööftstadt is Antananarivo.

Repoblikan’i Madagasikara (mad.)
République de Madagascar (franz.)

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana
Natschonalhymne: Ry Tanindrazanay Malala ô
Hööftstadt	Antananarivo 18° 56′ S, 47° 38′ O
Gröttste Stadt	Antananarivo
Amtsspraak	Engelsch Malagasy Franzöös'sch
Regeren Präsident Premierminister	Republiek Hery Rajaonarimampianina Jean Ravelonarivo
Sülvstännigkeit	26. Juni 1960 vun Frankriek
Grött  • Allens  • Water (%)	587.041 km² ? %
Inwahnertall  • 2009 afschätzt  • Inwahnerdicht	20.653.556 (Stand März 2009) 35,2/km²
Geldsoort	Ariary (MGA)
BBP	7.322 Mio. US$ (126.) $ (2007) 431 US$ (160.) $ je Kopp
Tietzoon	UTC+3 (UTC+3)
Internet-TLD	.mg
ISO 3166	MG
Vörwahl	++261
{{{FOOTNOTEN}}}
Koort vun dat Land

Geografie

Madagaskar is de sesstgröttste Insel vun de Welt. Towielen warrt dor de „sesste Kontinent“ to seggt. Vunwegen dat dat so lang för sik alleen in'n Ozeaan legen hett, is dor ene ganz egene Natur upkamen. Madagaskar is vör 150 Mio. Johren vun Afrika aftrennt wurrn un hett sik vör um un bi 90 Mio. Johren vun den Indischen Subkontinent aflööst.

In de Midden vun de Insel liggt en platt Hoochland mit in’n Dörsnitt bi 1.100 m Hööchde. Na Oosten to fallt dat piel af, na Westen hen geiht dat mehr suutje hendal. Dat Hoochland kladdert in siene Toppen umhooch bit to den Maromokotro. Dat is mit 2.876 m de hööchste Barg vun dat Eiland.

Geologie

Twee Drüddel vun de Insel sünd boot ut Stenen ut dat Präkambrium. Düsse Stenen sünd en paar Mol ümformt un verännert wurrn, tolest, as vör 540 Mio. Johren Godwana tostanne kamen weer.

Ganz in'n Oosten laat sik Stenen ut dat Archaikum finnen. De sünd bi 3,2 Milliarden Johre oold un hangt tosamen mit just desülvigen Stenen in West-Indien.

As Indien sik in de Bövere Kried vun de Oostküst vun Madagaskar aflööst hett, sünd grote Massen vun Basalt todaag kamen. De sünd hüdigendags an en smallen Striepen langs de Küst goot to sehn. Vun dat Neogen bit na dat Pleistozän hen sünd Vulkanen in dat zentrale Hoochland togange ween, man ok in'n Norden vun de Insel un up de Eilannen vun Nosy Be un Nosy Mitsio, de noordwestlich vör Madagaskar liggen doot.

Klima

Madagaskar liggt in dat Tropische Klima vun den Süüdäquatorialstroom. Vun Oosten na Süüdwest to nehmt de Neddersläge jummers mehr af. An de Westküst sünd dat to'n Deel bloß man noch bi 500 mm in't Johr. Man an de Oostküst kann dat angahn un dat regent bit to 4.000 mm in desülvige Tied. In'n Dörsnitt liggt de Temperatur bi 25 °C. An de Küst is dat warmer un in't Hoochland in de Midden vun de Insel kann dat ok freren. Meist jedet Johr suust Zyklonen över dat Eiland henweg.

Ökologie

In Madagaskar siene Verfaten is de Umweltschutz as Teel inschreven. Dat gifft allerhand Aarden vun Deerter un Planten, de een sunst nargends up'e Welt finnen kann. Man de Natur vun dat Land mutt torüchwieken. Dat liggt dor an, dat jummers mehr Inwahners up de Insel leevt, dat se so arm sünd un dat de traditschonelle Bueree vun Umweltschutz nix afweten deit. Regenwolden weert afneiht, wiel de Lüde nee Ackers bruukt un wiel se Brennholt kriegen wüllt. Stroom is in Madagaskar bannig düür, un dor bruukt Lüde sogor in de Städer Holt to'n Koken um. Vunwegen dat de Minschen sik utbreden doot un dat se up Jagd gaht un de Hölter afbrennt bi de Brandrodung sünd allerhand Deerter al verswunnen.

En groot Problem is de Eroschoon vun den Grund. Dor, wo dat fröher mol Regenwoold geven hett, dor wasst hüdigendags bloß noch en Dornensavanne. De Grundwaterspegel is hier un dor unbannig afsackt. De Grund, de bi de Eroschoon wegspöölt wurrn is, is in de See swemmt wurrn un liggt dor nu boven up de Korallen. De starvt af un de Fische könnt dor nich mehr ehre Kinner uptehn. Ganze Havens sünd al mit Slick un Modder dröögleggt wurrn.

Planten

Adansonia grandidieri

An un for sik is woll dat ganze Eiland todeckt ween mit Woold. Vun düsse oorsprünglichen Wolden gifft dat hüdigendags bloß noch bi 4 %. De gröttsten Regenwolden finnt sik hüüttodaags up de Masoala- Halfinsel. Vun Osten na Westen to geiht de Regenwoold bilüttjen in de Savanne över. Eerst is dat fochtige Savanne, denn warrt se dröge un in'n Süden hannelt sik dat um Dornensavanne. Meist 90 % vun de Inseln sünd up den hüdigen Dag todeckt mit Steppe. Den oorsprünglichen Woold oder ok lüttjere Hölter wedder an to planten, hett bither to nich slumpt.

Deerter

Katta, die bekannteste Aart vun Lemuren

Vunwegen dat Madagaskar so lang för sik alleen legen hett, gifft dat dor en ganz besunnere Fauna. Deertergruppen ut ole Tieden, as de Lemuren un annere Nattnesenapen leevt bloß man hier. Roovdeerter gifft dat bloß in sunnerliche madagassische Aarden, as de Fossa, de Fanaloka un den Fanaluk. En annere Tiergruppe, de bloß up Madagaskar tohuse is, sünd de Tenreks, de liek sünd, as Swienegels un de Bernieraant, en vun de roorsten Watervagels up de ganze Welt. Man dorför fehlt up de Insel de normolen Apen. Ok giftige Slangen gifft dat dor nich. Dat is eerst en paar hunnert Johre her, dat geev dat up Madagaskar ok noch en Megafauna, as de unbannigen Elefantenvagels, verscheden Aarden vun Resenlemuren as Megaladapis un Palaeopropithecus, dorto noch dree Aarden vun Madagassische Flusspeer un allerhand annere utermaten besunnere Deerter.

Inwahners

Völker

Wo de foko um 1839 rüm leevt hefft

De meisten Inwahners vun Madagaskar snackt ene Sprake, dat is Malagasy. Över düsse Sprake sünd se verbunnen, ofschoonst dat vun de Traditschonen un vun de Institutschonen her verschedene Unnergruppen gifft. De heet up Madagaskar foko un scheelt sik duchtig vun'anner. In den Staat vun Madagaskar weert offiziell 18 vun düsse „Hööftvölker“ gellen laten. De gröttste vun düsse Gruppen sünd de Merina. Se hefft bit an dat Enne vun dat 19. Johrhunnert in de Midden vun dat Eiland un in'n Süüdwesten ehren egen Staat unnerholen un en ganze Reeg vun annere Fokos unnerdrückt. Um 1970 rüm sünd dat bi 1,6 Mio. Minschen ween. De Betsileo sünd ganz liek in ehre Levensaart. Ok se bedrievt Ackerbo un watert den Grund dorbi. Um 1830 rüm sünd se vun de Merina unnerkregen wurrn un tellt hüdigendags woll halv so veele Lüde. Betsileo is dat slumpt, en betern Anbo vun Ries tostanne to bringen. De Merina hefft sik jummers mehr mit de Produktschoon vun Göder befaat. Annere Fokos, de in dat 19. Johrhunnert vun de Merina unner de Fööt kregen wurrn sünd, sünd de Sihanaka un de Bezanozano. 1970 hefft dor 135.000 un 44.000 Minschen tohöört. 1970 hett dat ok noch bi 428.000 Tsimihety geven.

Fokos, de vun'n Staat gellen laten weert, sünd:

• Antaisaka
• Antakarana
• Antambahoaka
• Antandroy
• Antonosy
• Bara
• Betsimisaraka
• Mahafaly
• Sakalava
• Tanala
• Vezo

Antaimoro siedelt an de Küst, süüdööstlich vun Ikongo.

Antaifasy leevt sunnerlich an de Süüdoostküst.

Denn gifft dat noch en Reeg vun lüttjere Gruppen, as de Jägers un Sammlers vun de Mikea. Se sünd tohuse twuschen An̈alabo un Lac Ihotry.

Blangen de Madagassen leevt ok noch en ganzen Barg Komorers (bi 100.000 Lüde) un Franzosen (bi 35.000) up dat Eiland.

Religion

De Religionen up Madagaskar verdeelt sik so up de Inwahners:

• 52 % Heidendom (Animismus, Ahnenkult)
• 41 % Christendom
  • 23 % Kathoolsche
  • 18 % Protestanten
• 7 % Islam (sunnerlich in'n Norden un Westen)

Historie

Vör de Unafhängigkeit

Vör um un bi 2.000 Johren sünd de eersten Inwahners na dat Eiland henkamen. Se sünd woll toeerst vun Inselgruppen üm dat hüdige Indonesien rüm kamen, later ok vun Oostafrika. Up Madagaskar hett dat en Königriek geven. Dat is 1894 vun Frankriek dalslaken wurrn un Madagaskar is denn franzöös'sche Kolonie wurrn. Twuschen de beiden Weltkriegen is vun den so nömmten Madagaskarplaan snackt wurrn. De harr dat dor up afsehn, alle Joden ut Westeuropa mit Schepe na Madagaskar to bringen. Dor schollen se unner Umstänn en egen Staat upmaken.

Vun de Unafhängigkeit af an

Marc Ravalomanana in’t Johr 2005

1960 is dat Land unafhängig wurrn vun Frankriek. De eerste Präsident is Philibert Tsiranana wurrn. To’n Anfang vun de 1970er Johren hefft Militärs de Macht up de Insel an sik reten. Se hefft dat Teel verfolgt un wollen ut Madagaskar en sozialistischen Staat maken. De grote Baas vun de Madagassische Revolutschoon weer de „Rode Admiraal“ Didier Ratsiraka. Ut de groten Plaans is avers nix wurrn, vunwegen dat dat mit de Weertschop bannig bargdal güng. 1982 hett de IGF (Internatschonale Geldsortenfonds) de Regeern en Reformprogramm för Finanzen un Weertschop updrückt, in’n Tuusch gegen finanzielle Stütten. 1991 is de Demokratie wedder herstellt wurrn. Bi de Wahlen vun 1993 keem Albert Zafy an de Macht. Man al 1997 weer Didier Ratsiraka wedder boven up, nu as wählten Präsidenten. Toeerst müchen de Lüde em geern lieden, man mit siene Popularität güng dat an'n Anfang vun dat 2. Johrdusend bargdal, vunwegen dat dat mit de Weertschop jummers noch böös utseeg. Denn hett in’n Dezember 2001 Marc Ravalomanana de neegsten Wahlen wunnen. Man foorts is en Börgerkrieg utbraken twuschen Anhängers vun Ravalomanana un Ratsiraka. Düsse hett Ravalomanana vörsmeten, he harr de Wahlen bloß vunwegen Bedrog wunnen. Eerst 2002 weer de Börgerkrieg to Enne un Ravalomanana konn sien Amt antreden. He is Fabrikant un Milljonäär.

Hüdigendags

To’n Anfang vun dat Johr 2009 is Ravalomana angrepen wurrn dör den 34-jöhrigen Börgermeester vun Antanarivo, Andry Rajoelina. He hett em vörsmeten, de Präsident möök allens ganz alleen un höör up numms un leet sik smeren. Dormols geev dat grote Protesten vun de Oppositschoon in de Stadt un allerhand Lüde weern upsternaatsch. An’n 31. Januar hett de Börgermeester verklaart, he harr de Macht up Madagaskar nu in siene Hannen. Man ene Weke later hett de Regeern em „afsett“ un een vun den Präsidenten siene Mackers up sien Platz schaven. Dorna hett de Präsident de Macht in de Hannen vun Admiraal Hyppolite Ramaroson. De scholl en Militäärregeern insetten. Man de Admiraal hett denn doch beslaten, sik achter Rajoelina to stellen un hett em de Macht överdragen.

Belegen

Länner in Afrika

Ägypten | Algerien | Angola | Äquatoriaal-Guinea | Äthiopien | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Dschibuti | Elfenbeenküst | Eritrea | Gabun | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Kamerun | Kap Verde | Kenia | Komoren | Kongo (Dem. Rep.) | Kongo (Rep.) | Lesotho | Liberia | Libyen | Madagaskar | Malawi | Mali | Mauretanien | Mauritius | Marokko | Mosambik | Namibia | Niger | Nigeria | Ruanda | Sambia | São Tomé un Príncipe | Senegal | Seychellen | Sierra Leone | Simbabwe | Somalia | Sudan | Süüdafrika | Süüdsudan | Swasiland | Tansania | Togo | Tschad | Tunesien | Uganda | Zentraalafrikaansche Republiek

Afhängige Rebeden: Kanarische Inseln | Mayotte | Réunion | St. Helena, Ascension un Tristan da Cunha | Westsahara