Tansania

Tansania (amtlich: Vereenigte Republiek Tansania) is en Land in Afrika. De Naverlänner sünd Kenia, Mosambik, Malawi, Sambia, de Demokraatsche Republiek Kongo, Burundi un Uganda. In’n Oosten grenzt dat Land an den Indischen Ozean. In dat Johr 1961 is Tanganjika vun Grootbritannien unafhängig wurrn. Tanganjika is de Deel vun dat hüdige Tansania, de up dat faste Land liggt, mit de Insel Mafia dorbi. An' 26. April 1964 hett sik Tanganjika tohopenslaten mit Sansibar. De Naam vun düt nee Land is tostannkamen, as de Anfäng vun de Naams Tanganjika un Sansibar mit dat Enn vun dat Woort Azania tohopenknütt wurrn is. In Tansania leevt bi 41 Mio. Inwahners. Se snackt mehr as 100 verscheden Spraken, meist Bantuspraken, man ok Nilootsche un Kuschitische Spraken, dorto Araabsch.

Jamhuri ya Muungano wa
Tanzania (Swahili)

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Uhuru na Umoja „Freeheit und Eenheit“ (Swahili)
Natschonalhymne: Mungu ibariki Afrika
Hööftstadt	Dodoma 6° 10′ S, 35° 44′ O
Gröttste Stadt	Daressalam
Amtsspraak	Swahili (de Facto)
Regeren Präsident Premierminister	Präsidialrepubliek Samia Suluhu Hassan Kassim Majaliwa
Sülvstännigkeit	1961 vun Grootbritannien
Grött  • Allens  • Water (%)	945.087 km² ? %
Inwahnertall  • 2009 afschätzt  • Inwahnerdicht	41.048.532 (Stand Juli 2009) 39/km²
Geldsoort	Tansania-Schilling ([[ISO 4217|]])
BBP	16.184 Mio. US$ (98.) $ (2007) 415 US$ (161.) $ je Kopp
Tietzoon	UTC+3 (UTC+3)
Internet-TLD	.tz
ISO 3166	TZ
Vörwahl	++255
Koort vun dat Land

De Hööftstadt is Dodoma; Sitt vun de Regeerung un ok gröttste Stadt vun dat Land is Daressalam.

Natschonalfierdagen sünd de 26. April (Dag vun de Union tussen Tanganjika un Sansibar 1964) und de 9. Dezember, Dag vun de Unafhängigkeit van de Engländers.

Geographie

Dat faste Land vun Tansania besteiht ut Siedland an’e Küst, wat 16 bit 64 km breet is un wo tropische Planten up wassen doot, dorto ut de Massai-Savann in’n Norden, de vun 213 bit hen to 1067 m hooch is un dat Hoochplateau in’n Süden, dat bit an den Malawisee henrecken deit un de 900 bit 1200 m hooch liggen deit. De Grote Afrikaansche Graven röögt Tansania in’n Westen an un de Oostafrikaansche Graven löppt midden dör dat Land dör. Dor hannelt sik dat um Gemarken bi, de vunwegen de Platentektonik jummers wedder upbreken doot. Tügen vun dat, wat dor geologisch los is, sünd unbannige Kraters un Vulkanen, as de Mount Rungwe (2960 m), de Mount Meru (4562 m) un de hööchste Barg vun Afrika, de Kibo (5895 m). Tansania grenzt an de dree gröttsten Meeren vun Afrika, dat sünd dat Viktoriameer in’n Norden, dat Tanganjikameer in’n Westen un dat Malawimeer in’n Süden. In’n Norden vun dat Land liggt ok de famose Serengeti (Massai-Spraak: „wiet Land“). Dat is een vun de ganz bekannten Natschonalparks in Afrika.

In en groten Deel vun Tansania gifft dat Natt- un Dröögsavannen mit Schirmakazien un Apenbrootböme. Halfwösten un Siedland, to’n Deel mit Mangrovenbröke, maakt den Rest vun dat Land ut.

Langs de Siedlänner an de Küst regeert en tropisch Klima, wieldes in de Bargen in’n Norden, Süden (Mbeya-Range, Poroto-Bargen, Livingstone-Bargen, Kipengere-Bargen, Kitulo-Plateau) un in’n Westen en matig Klima regeern deit. In’n Noordosten vun dat Land, nich wiet af vun de Grenz na Kenia hen, reckt sik de hööchste Bargblock vun Afrika hooch, dat is de Kilimandscharo, den siene hööchste Stäe de „Uhuru-Peak“ up den Barg Kibo is (5895m).

Inwahners

In Tansania wasst de Tahl vun Inwahners unbannig. En Fro kriggt in’n Dörsnitt bi 5,3 Kinner. In’n Momang sünd bi 44 % vun de Inwahners unner 15 Johre oolt, vundeswegen is dor vun ut to gahn, datt dat ok wieterhen mehr weert. Wiethen mutt avers ok rekent weern mit en grote Tahl vun Doden, vunwegen dat veel Lüde in dat Land ganz arm sünd un ok AIDS tämlich faken vörkummt.

Verschedene Volksgruppen

99% vun de Inwahners up dat faste Land sund Swartafrikaners, dormank 95 % Bantu. Alltohopen höört se to mehr as 130 verscheden Volksgruppen to. De gröttste vun düsse Volksgruppen sünd de Sukuma (12 % vun de Inwahners). Se leevt sunnerlich in de Gemarken rund um dat Viktoriameer, wo bannig veel Lüde leven doot. Tweet gröttste Grupp sünd denn de Nyamwezi (bi 9 %). Se leevt ok an dat Viktoriameer. Denn kaamt de Hehe (8 %), de Haya (bi 7 %), de Swahili an de Küst (Bi 6 %), de Jagga an den Kilimandscharo (bi 6 %) un de Makonde in’n Süden. De Massai, de allerwegens bekannt sünd up de Welt, stellt bi 3 % vun de Inwahners. Bavenhen leevt in Tansania Arabers, Pakistanis, Inders un Lüde ut Europa. Tolest finnt sik ok noch bi 431.000 Flüchtlingen ut Burundi un bi 96.000 ut de Demokraatsche Republiek Kongo. .

Spraken

In Tansania weert 127 verscheden Spraken snackt. 90 Prozent vun de Inwahners snackt Bantuspraken, anners weert ok noch Nilootsche Spraken, Kuschitische Spraken, Khoisan un, sunnerlich up Sansibar, Araabsch snackt. Dat gifft keen Amtssprake, de de jure fastleggt wurrn is, man de Natschonalspraak is Swahili. Düsse Spraak warrt ok as Lingua franca bruukt.

To Tieden vun de düütsche Kolonie hett de Verwaltung sik dorachter klemmt, dat en „Landesspraak“ bruukt weern scholl. Dat weer dormols Swahili. In de Tiedne vun de britsche Kolonie is Engelsch de Amtssprake ween, man hüdigendags warrt düsse Spraak in opentlichen Deenst, in dat Parlament un in de Regeerung nich mehr bruukt. Dor höört Tansania to de roren Staaten in Afrika mit, wo inheemsche Spraken gegen de Kolonialspraak över hüdigendags wichtiger wurrn sünd. Engelsch is avers jummers noch de Spraak de bi de Högern gerichten vör Gericht bruukt warrt. In en wiedern Sinn is dat dor denn doch noch en Amtspraak mit.

Na de offizielle Spraakpolitik vun tansania, so, as de 1984 künnig maakt wurrn is, is Swahili de Spraak vun Sellschop un Politik, vun de Grundscholen un vun de Bildung för de Groten, man dat Engelsche is de Spraak för de Högern Scholen, för de Universitäten, för de Högern Gerichten un för de Technologie.

Gloven

Bi 30 bit 40 % vun de Inwahners vun Tansania hoolt sik an de christlichen Gloven (de meisten dorvun sünd kathoolsch) un just so veel, so warrt taxeert, sünd Muslimen. In dat Binnenland leevt meist Christenlüde. In’n Norden, an de Küst un langs de vörmoligen Karawanen-Straten leevt meist Muslimen. Up Sansibar sünd dat bi 98 % vun de Inwahners. De kathoolsche Kark in den Süden vun dat Land is präägt vun Benediktiners, de dor de Misschoon bedreven hefft un ok sess Klosters unnerholen doot. Vunwegen de koloniale Tied speelt ok de Evangeelsch-luthersche Kark un de Herrnhuters („Moravian Church“) en bannige Rull, dor kaamt denn noch de Anglikaners un de Africa Inland Church to, de vun Kenia her röverkamen is.

Allerhand Infloot up de Evangeelschen Karken hett de Walokole-Grupp („East Africa Revival“) harrt. De is in de lesten Johren ok en goden Ackergrund ween för de Charismatikers un Pingstkarken, de dor allerwegens upkamen sünd. Överall gifft dat ok noch Resten vun de olen Religionen ut Afrika mit sien Animismus.

Vun de 1960er Johren af an is dat as en Problem ankeken wurrn, wat över de Religion vun de Inwahners to seggen. Wenn dat Volk tellt warrt, warrt dorüm ok nich mehr fraagt, wat for’n Gloven de Lüde hefft. Lange Tied is seggt wurrn, dat weer woll en Drüddel Christenlüde, en Drüddel Muslimen un en Drüddel Heiden, de in dat Land leven döen (so seggt dat hüdigendags noch Britannica online). Sien Grund hett dat woll dor in harrt, dat dor keen Striet upkamen scholl. To lesen steiht faken, dat de Gruppen vun Christenlüde un Muslimen liek groot sünd un de Grupp vun de Heiden lüttjer wurrn is. To’n Deel warrt ok seggt, dat, mol de Christenlüde, mol de Muslimen, mehr sünd.

Gesundheit

De Mannslüde in Tansania könnt dor mit reken, dat se in’n Döörsnitt 50 Johre oolt weert. Bi de Froenslüde sünd dat 52 Johre. Bi 1.000 Kinner, de boren weert, gaht 75 Söögkinner dood (kiek bi Söögkinnerstarven) un bi 100.000 Mudders, de en Kind kriegt, starvt 950 (kiek bi Mudderstarven). Bi 43 % vun de Geborten gifft dat medizienschen Bistand. 20 % vun de Froenslüde hefft moderne Verhütungsmiddel to Hand.

Süken

Dat warrt annahmen, dat bi 6,2 % vun de groten Inwahners in Tansania sik mit [[HIV/AIDS|HIV] ansteken hefft (Stand 2008).

Historie

Ole Kaart (um 1888 rüm)

Al to Jesus siene Tied sünd de Gemarken an de Küst vun Tansania Deel vun den internatschonalen Feernhannel ween. Dör Seilschepe weren se mit de Rode See verbunnen. So vun dat 8. bit 9. Johrhunnert hett sik de Kultur vun de Swahili an de Küst utbreedt. Dor is en Keed vun Steder langs de Küst bi tostanne kamen, de vun den Islam präägt weern. Se recken bit na dat hüdige Mosambik hen. In dat hüdige Tansania is vun dat 14. bit to’n 16. Johrhunnert Kilwa Kisiwani de gröttste Oort ween. Denn sünd vun Süden her de Portugesen na Oostafrika kamen un hefft dor Statschonen för ehren Hannel mit Indien inricht. Dor hefft se den vörigen Hannel duchtig mit dör’nanner bröcht. As de Portugesen ut de Küstenstreken vun Kenia un Tansania afdrängt wurrn weern, hett Oman dor an de Küsten dat Seggen harrt.

Vun dat 18. Johrhunnert af an hett düsse Küstenzivilisatschoon ok up dat Binnenland bannigen Infloot utöövt. Dat keem vun den Karawanenhannel un vun den Slavenhannel her, de dor mit bi weer.

In dat 19. Johrhunnert het de Sultan vun Oman siene Hööftstadt na Sansibar henleggt. Dor hett he noch mehr Macht utöövt an de Küst un ok in dat Achterland.

In dat Binnenland hett vun 1885 af an en düütsche Kolonialsellschopp Rechten up Delen vun dat Land in’e Hand kregen. Dor is denn de Kolonie Düütsch-Oostafrika vun wurrn. Dor höör dat hüdige faste Land vun Tansania mit to, man ok noch Ruanda un Burundi. Later sünd düütsche Schutztruppen na Tansania henkamen. In den Eersten Weltkrieg hefft sik düsse düütschen Truppen unner Paul von Lettow-Vorbeck mit Hölp vun ehre inheemschen Askaris veer Johre lang in en Aart vun Guerillakrieg gegen de brittschen Truppen holen. Amenne is de Kolonie denn avers doch vun engelsche un belgische Truppen innahmen wurrn un denn unner de Winners updeelt wurrn.

Dat faste Land is as Tanganyika Territory an Grootbritannien övergeven wurrn un as Mandat vun den Völkerbund (na den Tweeten Weltkrieg vun de UNO) verwaltet wurrn.

An’n 9. Dezember 1961 is Tanganjika unafhängig wurrn vun Grootbritannien. Nadem ok Sansibar sien Unafhängigkeit an’n 10. Dezember 1963 verklaart harr, duer dat nich lang, un Tanganjika („Tan“) un Sansibar („San“) hefft sik tohopenslaten un an’n 26. April 1964 de „Vereenigte Republiek Tansania“ grünnt. Eersten Staatspräsident is Julius Kambarage Nyerere vun de Tanganyika African National Union (TANU) wurrn. He hett ok den Vörslag maakt, datt 1977 de TANU un de Afro-Shirazi Party (ASP) vun Sansibar tohopengahn sünd to de Chama Cha Mapinduzi (kort CCM, up Platt: „Partei vun de Revolutschoon“). Nyerere un siene Mackers harrn dat dor up afsehn, en sozialistische Sellschop in Tansania up to boen. De Staat hett vundeswegen de Bänke dalslaken, Land umverdeelt un de Bildung reformeert.

Nyerere wull up en sunnerlichen afrikaanschen Sozialismus up to un hett sik dor bi afgrenzt vun den Sozialismus in de Aart vun de Sowjetunion. Dor sünd em de Lüde nich noog bi to Woort kamen. För dat sozialistische Ummuddeln vun Tansania scholl veel mehr de „Ujamaa“ dat Vörbild afgeven. Dat is de Dörpsgemeenschop, wo allens in maakt un verdeelt warrt. Man dat hett nich klappt, düsse Ujamaa ut to breden up de Produktschoon vun dat ganze Land un so güng dat mit de Weertschop bargdal. As dat denn ok noch mit dat Umto vun de Weertschop slechter wurrn is, is denn ok de ganze Plaan vun Nyerere mit den Sozialismus över Kopp gahn. 1985 hett he Bott geven as Staatspräsident un 1990 as Vörsitter vun de Partei. 1999 is he storven.

1992 weer de Tied vörbi, wo dat in dat Land bloß man een Partei geven hett. 1995 sünd denn ok to’n eersten Mol siet de 1970er Johren demokraatsche Wahlen afholen wurrn. De CCM, de vördem an de Regeerung ween weer, hett dor avers ehre Positschoon bi fastholen konnt.

Politik

Dat ganze Land

Tansania is en Präsidialrepubliek: De Präsident, de in allgemeene Wahlen för fiev Johre wählt wurrn is, bestimmt de Politik. He sett den Premierminister un de Ministers vun dat Kabinett in. Ofschoonst de Verfaten vun 1992 af an garanteern deit, dat en Reeg vun Parteien mitmaken dröövt, hefft de Parteien vun de Oppositschoon up dat faste Land nich veel to mellen. Bi de Wahlen to dat Parlament vun 1995 un 2000 hett de Partei CCM vun den dormoligen Staatspräsidenten Benjamin Mkapa över 80 % vun de Stimmen kregen. In de Partei hett dat denn en dannigen Striet bi de Utwahl vun de Kannedaten för 2005 geven, man bi de Wahlen hett de CCM denn wedder de Mehrheit kregen. Mit düsse Wahl hett Jakaya Kikwete dat Amt vun den Staatspräsidenten övernahmen. An den Präsidenten siene Siet steiht de Viezpräsident. In’n Momang is dat Ali Mohamed Shein. Offiziell warrt he as Kikwete sien Stellvertreder ankeken, man an un for sik hett he nich veel to mellen. Ministerpräsident is vun 2005 af an Esward Lowassa. He hett Frederick Sumaye aflööst, de dat vun 1995 af an ween weer.

Na de Wahlen vun 2005 sünd de Parteien vun de Oppositschoon upspleten. Veel Kraft stickt dor nich mehr achter. Wieldes de CCM över dat ganze Land hen ehre Organisatschoon upboot hett, is vun de Oppositschoon nich veel to sehn. Bloß an de paar Stäen, wo se stark is, sütt dat en beten anners ut. Dat sünd bi de (CUF Sansibar un de Kuntreien mit en starken Infloot vun den Islam an de Küst, bi de Tanzania Labour Party (TLP) un CHADEMA de Region Kilimandscharo un bi de UDP Tentraltansania.

Beide Wahlen, de bitherto unner verscheden Parteien dörföhrt wurrn sünd (1995, 2000), is vörsmeten wurrn, dor weer bannig an rumfummelt wurrn.

Sansibar

Sansibar hett binnen de Union en spezielle Autonomie. Unner annern gifft dat dor en egen Parlament, en egen Regeerung un en egen Präsidenten. Dat is vun dat Johr 2000 af an Amani Abeid Karume. Ok in Sansibar is in’n Oktober 2005 en nee Parlament wählt wurrn. Anners, as up dat faste Land hett de CCM in Sansibar nich de Macht in’e Hand. Hier is de Sellschop upspleten in twee liek grote Lagers. Dat een sünd de Anhängers vun de Partei vun de Regeerung, CCM, dat anner sünd de Folgslüde vun de Partei vun de Oppositschoon, Civic United Front (Chama cha Wananchi), CUF.

Verwaltung

Tansania is updeelt in 26 Regionen vun de Verwaltung:

Wie Tansania updeelt is in siene Regionen

Arusha Daressalam Dodoma Iringa Kagera Kigoma Kilimandscharo Lindi Manyara Mara Mbeya Morogoro Mtwara Mwanza

Pemba North Pemba South Pwani Rukwa Ruvuma Shinyanga Singida Tabora Tanga Zanzibar Central/South Zanzibar North Zanzibar Urban/West

Kiek ook bi

• Städer in Tansania

Belegen

Länner in Afrika

Ägypten | Algerien | Angola | Äquatoriaal-Guinea | Äthiopien | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Dschibuti | Elfenbeenküst | Eritrea | Gabun | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Kamerun | Kap Verde | Kenia | Komoren | Kongo (Dem. Rep.) | Kongo (Rep.) | Lesotho | Liberia | Libyen | Madagaskar | Malawi | Mali | Mauretanien | Mauritius | Marokko | Mosambik | Namibia | Niger | Nigeria | Ruanda | Sambia | São Tomé un Príncipe | Senegal | Seychellen | Sierra Leone | Simbabwe | Somalia | Sudan | Süüdafrika | Süüdsudan | Swasiland | Tansania | Togo | Tschad | Tunesien | Uganda | Zentraalafrikaansche Republiek

Afhängige Rebeden: Kanarische Inseln | Mayotte | Réunion | St. Helena, Ascension un Tristan da Cunha | Westsahara

 

Commonwealth of Nations

Antigua un Barbuda | Australien | Bahamas | Bangladesch | Barbados | Belize | Botsuana | Brunei | Dominica | Fidschi | Gambia | Ghana | Grenada | Guyana | Indien | Jamaika | Kamerun | Kanada | Kenia | Kiribati | Lesotho | Malawi | Malaysia | Malediven | Malta | Mauritius | Mosambik | Namibia | Nauru | Neeseeland | Nigeria | Pakistan | Papua-Neeguinea | Ruanda | Salomonen | Sambia | Samoa | Seychellen | Sierra Leone | Singapur | Sri Lanka | St. Kitts un Nevis | St. Lucia | St. Vincent un de Grenadinen | Süüdafrika | Swasiland | Tansania | Tonga | Trinidad un Tobago | Tuvalu | Uganda | Vanuatu | Vereenigt Königriek vun Grootbritannien un Noordirland | Zypern