Brobargen
Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Brobargen (Mehrdüdig Begreep).
Brobargen (hoochdüütsch Brobergen) is en Dörp an de Oost in’n Landkreis Stood. De Oort is Deel vun de Gemeen Kronenborg un de Samtgemeen Olendörp-Himmelpoorten.
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
|
|
| |
| Basisdaten | ||
| Flach: | 6,06 km² | |
| Inwahners: | 220 (1. Juli 2011) | |
| Inwahnerdicht: | 36,3 Inwahners pro km² | |
| Hööchd: | 3 m över NN | |
| Postleettall: | 21726 | |
| Vörwahl: | 04140 | |
| Geograafsche Laag: | Koordinaten:53° 36′ N, 9° 11′ O53° 36′ N, 9° 11′ O | |
 | ||
|
| ||
Brobargen liggt rechts vun de Oost, doch en Deel vun de Feldmark mit den Höben liggt links vun’n Stroom un is dormit dat eenzige Rebeet vun’n Landkreis Stood mit Wahngebüüd, dat links vun’e Oost liggt. Düt Rebeed is över de Fähr Brobargen an dat Dörp anbunnen.
Geografie
ännern
❶ wiest dat Dörpgemeenschopshuus oder Sport- un Kulturzentrum
❷ wiest de Freewillige Füerwehr
❸ wiest de Fähr över de Oost
❹ wiest de Steed an de de Roland steiht
† wiest de Karkhoffskapell
Brobargen liggt an’n Rand vun de Masch an de Oost, de Meh münnt hier vun links in de Oost. De Oost is bi Brobargen en Tiedenstroom. Groff sehn liggt de Stroom also op’n Meersspegel knapp över NN. Dat Dörp sülvst liggt so bi 3 m över NN an’n Geestrand. Na Olendörp hen stiggt de Hööchd op de Geest op so bi 17,5 m över NN. Vör Brobargen in’n Oosten na Olendörp to liggt de Franzosenbarg. In’n Noordwesten von Brobargen liggt dat Naturschuulrebeed Wischen un Weiden an de Oost.
Dat Water ut Brobargen flütt över de Gravens von Brobarger Slüsenfleet un de Grenzgravens na Kronenborg un Esdörp hen na de Oost af.
Dör Brobargen föhrt de Düütsche Fährstraat, de vun Bremervöör bet Kiel geiht un de op 250 Kilometers Övergäng över’t Water vun alle Soorten verbinnt. In Brobargen is de Prahmfähr Deel vun disse Ferienstraat.
To Brobargen höört de Oortsdelen Brobargen, Barg, Höben un Hüttenbarg.
De Naveröörd sünd Kronenborg in’n Noorden, Olendörp in’n Oosten, Esdörp in’n Süüdoosten, Gröpel un Schönau in’n Süüdwesten, Oostendörp in’n Landkreis Rodenborg in’n Westen un Nindörp in’n Landkreis Cuxhoben in’n Noordwesten.
Grenzen
ännernDe Brobarger Deel op dat linke Över von de Oost grenzt in’n Noordwesten an Nindörp. De Grenz löppt en Stück in’n Noorden von de Meh üm de Langenwisch rüm, de to Brobargen höört, krüüzt den Schienendamm un löppt den Feldweg langs, de na de Meh hen geiht. Dor is för en kort Enn de Hollener Moorgraven un denn de ole Arm von de Meh de Grenz. Von de Meh geiht se na Süüdoosten an de Oost ran. De Oost billt dor denn de Grenz na Esdörp. An dat Schöppwark von’n Grenzgraven Esdörp-Brobargen geiht de Grenz na Süüdoosten un löppt an dissen Graven langs bet na dat Hagenmoor un von dor in grade Lien wieder bet dicht an’n Schröden. De Grenz löppt denn na Noordoosten an de Straat von Esdörp na Kronenborg un an disse Straat langs bet na de Krüzung mit de Kreisstraat 78. De Grenz geiht nu an de K 78 langs bet na de Landsstraat 114 un beröhrt dor de Feldmark von Olendörp. Parallel to de K 78 löppt de Grenz (nu to Kronenborg) denn wedder trügg na de Straat von Esdörp na Kronenborg, an’n Hemmerik langs un drippt denn bald op den Grenzgraven Brobargen-Kronenborg. Disse Graven billt de Grenz bet an dat Kronenbörger Lock. Dor löppt de Grenz merrn dör dat Naturschuulrebeed Wischen un Weiden an de Oost bet dat op de Oost stött. De Oost billt wedder de Grenz na Nindörp.
Historie
ännernIn en Oorkunn hebbt se in’t Johr 1286 Brobargen as Brocberge dat eerste Maal nöömt. De Oortsnaam kummt vun en olen Naam, de de Bargen in’n Brook betekent. Disse Naam is al veel öller as de hüdige Oort un meen dormals den helen Afsnitt de Oost lang vun Gröpel bet na Burweg.
1141 seggt ene Oorkunn vun den Graaf Rudolf vun Stood, dat de dree Bröder Dudo, Adiko un Ricbert dat Marienklooster in Stood grünnt hebbt un denn een vun de dree Brobargen as Lehn kreeg. Dormals weer noch de hele Gegend meent, doch al 1286 nöömt sik een vun ehr Nafohren Otto de Brocberge, de sienen Seet op en wohrschienlich üm dat Johr 1270 opkamene Borg, de borch to brogberghen, harr. In’t Rebeet vun de Borg harr dat al fröher en annere Borg, de Müggenborg, geven, vun de wi hüüt aver nix mehr weten doot as dat se existeer. To disse Tiet existeren in’t Ümfeld vun de Borg en poor Wahnsteden, de nu dat eerste Maal Brobargen nöömt warrn köönt.
In’t Johr 1364 warrt dat eerste Maal seggt, dat in Brobargen ene Kapell bestahn harr, de Kapell to’n hilligen Krüüz. 1525 warrt in ene Gerichtsakte seggt, dat för en poor Johren en Roland in Brobargen stahn hebben schull: Ist allda ufm Damm für wenig jaren ein geschnitztes Bilde gestanden, das man Rolandt geheißen, welches Leute noch gedenken können. In disse Traditschoon is 2007 wedder en ne’en Roland opstellt worrn.
Dat Adelsslecht vun Brobargen seet op dat Goot Hollener Höben, bet se 1618 dat Good veköpen müssen.
Bet to’n Dörtigjohrigen Krieg harr dat bi Brobargen ene Togbrüch över de Oost geven. De Truppen vun Tilly hebbt se woll üm 1628 afbrennt, üm en Angreep vun de Dänen tovör to kamen. Korte Tiet later hebbt se denn dat eerste Maal en Prahm bedreven, üm na de op de anner Siet Oost legenen Feller to kamen.
Dat Besittrecht an den Oort wanner in de Johren, de nu kemen, dör mehr Hännen, tomehrst Kooplüüd ut Hamborg, bet 1837 de inheemschen Buern den Oort freekööpt un opdeelt hebbt.
In’t 19. un to Anfang vun’t 20. Johrhunnert geev dat vele Tegeleen an de Oost, de ut den Kleebodden an’n Stroom Tegels brennen dein.
Dat Gootshuus Hollener Höben bi de Fährstell geev dat bet 1941, wörr denn aver wegen Bofälligkeit dalreten. 1956 hebbt se an de sülve Stell den „Fährkroog“ nee boot, de Gasthuus un Wahnplatz vun’n Fährmann is.
Verwaltungsgeschicht
ännernIn de Franzosentied hett de Oort toeerst 1810 bet 1811 binnen dat Königriek Westfalen to de Mairie Gröpel in’n Kanton Himmelpoorten höört un denn von 1811 bet 1814 to dat Franzöösche Kaiserriek ünner Napoleon un dor to de Mairie Himmelpoorten in’n Kanton Himmelpoorten.
Vör 1885 weer dat Dörp Deel von de Böörd Olendörp binnen dat Amt Himmelpoorten. De Höben harr bet 1859 noch to dat Amt Oosten höört.[1] 1885 is de Oort denn Deel von’n Kreis Stood worrn un 1932 von’n Landkreis Stood.
Brobargen weer en temlich lütte Gemeen un hett sik dorüm 1965 mit Olendörp un de twee annern lütten Gemenen Beeß un Bossel to de Samtgemeen Olendörp tohoopslaten. Düsse Samtgemeen harr man söven Johr Bestand. Denn hett dat en Gemeenreform in Neddersassen geven. Brobargen is dorbi an’n 1. Juli 1972 Deel von de Gemeen Kronenborg worrn. Gliektiedig is en ne’e, düüdlich gröttere Samtgemeen Olendörp grünnt worrn, to de de Gemeen Kronenborg un dormit ok Brobargen höört hett. Disse Samtgemeen harr Bestand bet to’n 1. Januar 2014, as de Samtgemeen Olendörp mit de Samtgemeen Himmelpoorten to de Samtgemeen Olendörp-Himmelpoorten tohoopgahn is.
Religion
ännernBrobargen is evangeelsch-luthersch präägt un höört to dat Kaspel von de Martinskark in Olendörp.
För de Kathoolschen is de St.-Michaelskark in Bremervöör tostännig, de siet 1. September 2010 to de Karkengemeen Hillig Geist in Stood tohöört.
De Oort hett en egen Karkhoff an’n Oortsingang na Olendörp, to den ok en Karkhoffskapell höört, de männichmal ok för reguläre Goddsdeensten bruukt warrt. De Karkhoff is 1832 anleggt worrn. Vörher sünd de Doden bi de Kark in Olendörp begraven worrn. In’t late Middelöller aver ok bi de Kapell op’n Höben. De Karkhoff besteiht ut twee Delen: op’n olen Karkhoff sünd de Doden von 1832 bet 1922 in Regengräver begraven worrn, in de Reeg, in de se doodbleven sünd. Siet 1922 warrt de Doden op’n ne’en Karkhoff begraven, op Familiengraffsteden.
Inwahnertall
ännern1766 sünd in Brobargen 17 Füürsteden (also Wahnhüüs) vörhannen. Kort na’n Tweten Weltkrieg is de Inwahnertall dör de Verdrevenen üm meist 100 Lüüd op üm un bi 330 Lüüd anstegen. In de Johren dorna sünd vun de Verdrevenen vele wedder afwannert.
| Johr | Inwahners |
|---|---|
| 1791[2] | 19 Füürsteden |
| 1824[3] | 37 Füürsteden |
| 1848[4] | 212 Lüüd, 43 Hüüs |
| 1. Dezember 1871[5] | 235 Lüüd, 48 Hüüs |
| 1. Dezember 1885[6] | 224 Lüüd, 49 Hüüs |
| 1. Dezember 1905[7] | 271 Lüüd, 52 Hüüs |
| 1. Dezember 1910[8] | 263 |
| 1925[9] | 252 |
| 1933[9] | 240 |
| 1939[9] | 247 |
| 1946 | 328 |
| 1956 | 256 |
| 1963 | 271 |
| 1971 | 232 |
| 2003 | 226 |
| 2008 | 216 |
Börgermeesters
ännernDe Börgermeesters von de Gemeen Brobargen bet to dat Tohoopleggen mit de Gemeen Kronenborg 1972 weren:
| Tied | Börgermeester |
|---|---|
| 1873–1890 | Hinrich Buck |
| 1890–1910 | Johann Schult |
| 1910–1911 | Dietrich Waller |
| 1911–1914 | Andreas Schult |
| 1914–1916 | Jürgen Elfers |
| 1916–1922 | Theodor Buck |
| 1922–1933 | Hinrich Nee (senior) |
| 1933–1943 | Hinrich Nee (junior) |
| 1943–1946 | Hermann Buck |
| 1946–1956 | Jürgen Steffens |
| 1956–1964 | Hinrich Buck |
| 1964–1972 | Helmut Hudaff |
Wapen
ännernDat Wapen vun Brobargen is vörn rood, achtern sülver dör Tinnensnitt deelt. De Gemeen Brobargen föhr dat Wapen siet den 31. März 1948 in Nafolg vun’t fröhere Adelsslecht vun Brobargen. Na dat Ingemenen na Kronenborg is dat Brobarger Wapen siet 1983 ok vörn nerrn in’t Gemeenwapen to sehn.
Stratennamen
ännernEerst mit de Gemeenreform wörrn de Stratennamen för de enkelten Straten fastleggt, vörher weren de Hüus vun’n ganzen Oort dörnummereert.
- Barg (Berg)
- De Barg is en egen Oortsdeel vun Brobargen, de licht höger so wat 500 m vun den Hööftdeel vun Brobargen af liggt.
- Boben in Dörp
- Boben in Dörp is een vun de beiden ok mit offiziellen Naam plattdüütschen Straten in Brobargen, de Naam meent den Deel vun’n Oort de baven in Richt vun de Geest liggt.
- Fährstraat (Fährstraße)
- De Fährstraat is een vun de beiden Weeg, de to de Fähr föhrt.
- Hüttenbarg (Hüttenberg)
- De Hüttenbarg liggt de Oost op’t neegst un bestünn toeerst ut eenfache Katen un Hütten.
- Korte Straat (Kurze Straße)
- De Naam vun disse Straat twüschen Boben in Dörp un Schoolstraat mit blot een Huus seggt allens.
- Neern in Dörp
- Neern in Dörp is een vun de beiden ok mit offiziellen Naam plattdüütschen Straten in Brobargen, de Naam meent den Deel vun’n Oort de nerrn in Richt vun de Oost liggt.
- Schoolstraat (Schulstraße)
- In disse Straat leeg bet 1966 de ole Volksschool.
- Gröpler Straat/Kronenborger Straat (Gräpeler Straße/Kranenburger Straße)
- Disse beiden Straten sünd ut de fröhere Ostestraat (Ostestraße) billt, de dör mehrere Gemenen langs de Oost güng, aver nu in de Gemeen Kronenborg anners nöömt is.
Kultur
ännernIn Brobargen föhrt en Prahm över de Oost, de Deel vun de Düütsche Fährstraat is. Bi de Fährstell liggt dat Gasthuus „Fährkroog“. Gasthuus un Fähr sünd besünners bi Radtouristen op Törns langs de Oost geern besöökt un bruukt.
In Brobargen gifft dat en aktiven Schützenvereen, dat twee Daag lange Schützenfest is jümmer an’t drüdde Juli-Wekenenn. Todem warrt dat Gemeenschopsleven in ene Freewillige Füerwehr un en Kriegervereen pleegt.
Bruukdom
ännernElk Johr to Pingsten warrt vun de jungen Keerls in Dörp Maibööm opstellt. Bi jede Deern kummt een Bark vör de Döör.
To Neejohr gaht se dör’t Dörp un wünscht Prost Neejohr.
Bowarken
ännernKriegerdenkmaal
ännern
An’n Oortsutgang na Olendörp bi’n Karkhoff is dat Kriegerdenkmaal, dat de söven Fullenen von’n Eersten Weltkrieg un de 17 Fullenen von’n Tweten Weltkrieg gedenkt. Dat is 1921 op Initiativ von’n Kriegervereen opricht worrn. Bi de Festpreddigt von’n Olendörper Pastoor Hittmeyer weer ook de Stader Oberstleutnant von Lahnstein mit bi.
En nee maakt Denkmaal is na’n Tweten Weltkrieg an’n 28. September 1952 mit en Festpreddigt von Pastor Bergens inwieht worrn.
Dörpgemeenschopshuus
ännernDat Brobarger Dörpgemeenschopshuus mit en Flach von 255 m² is twüschen September 1988 un Juni 1989 bi’n Scheetstand von’n Schützenvereen achter’n olen Kroog boot worrn.
Weertschop un Infrastruktur
ännernVerkehr
ännernBrobargen is över de K 82 mit Gröpel un Kronenborg verbunnen. Disse Straat hett över de K 66 Ansluss an de B 73 bi Burweg un över de L 114 an de B 74 bi Öölm, de na Bremervöör wiederföhrt. Na Olendörp geiht de K 78, de vun dor över de L 114 na Himmelpoorten wiederföhrt un mit den Ansluss an de B 73 de wichtigste Verkehrsverbinnen na Stood un Hamborg is.
Dör de natürliche Barr, de de Oost billt un de dör de Fähr man blot slecht un in’n Winter gor nich överwunnen warrn kann, löppt de Kontakt mit de Rebeden westen vun de Oost tomehrst över de Brüchen bi Heckthusen un Bremervöör.
De Pennelverkehr na Hamborg löppt to’n Deel över den Bahnhoff in Himmelpoorten an de Nedderelvbahn von Cuxhoben na Hamborg, wat so bi ölven Kilometer weg is.
Ünnernehmen
ännernWeertschop hett Brobargen nich veel. Blangen en halv Dutz Buurnhööv gifft dat en poor Buurnhööv in Nevenerwerf. Brobargen hett een Bedrief för Köhltechnik un de Gastweertschaft op’n Höben (ok keen Vullerwerf). De Koopmannsladen Plaat hett 2002 dicht maakt, de Besitters weren al bi achtig Johr oolt un riek kunnst dor nich bi warrn.
Oosten dat Dörp liggt en Windpark mit veer Windmöhlen. Siet 2002 gifft dat in de Schoolstraat ene lüttje Galerie, de ok Dekoartikel un Figuren verköfft.
Medien
ännernDat Regional-Daagblatt, dat in Brobargen leest warrt, is dat Stoder Daagblatt. Kostenlos verdeelt warrt Sünnavends de Ne’e Stoder (Wekenblatt), Middwekens Ne’e Stoder, Rundschau un Mittwochsjournal. Dat Blatt vun de Kark is de Martinsbote, dat kummt so üm un bi veer Maal in’t Johr rut.
Scholen
ännernDe Volksschool in Brobargen is opminnst siet 1797 natowiesen, man wohrschienlich öller. De Schoolchronik sett 1845 in, dor geev dat 45 Schölers. 1919 harr Brobargen 63 Schölers. Mit de egene Volksschool in Brobargen weer dat ut an’n 1. Dezember 1966. Se müss denn dichtmaken un de Kinner güngen denn na Gröpel un Esdörp op Grundschool. Ok de Grundschool Gröpel hett vondaag dichtmaakt un all Grundschölers gaht na de Grundschool Esdörp. Na Real- un Hauptschool gaht se na dat Schoolzentrum Olendörp. De, de op’t Gymnasium gaht, mööt na Stood hen, op de Vincent-Lübeck-School, oder na dat Gymnasium Bremervöör.
En Kinnergoorn gifft dat in Kronenborg.
Infrastruktur
ännernDat Afwater warrt nich zentral afföhrt, dat gifft Kleenklääranlagen för jeden Huusholt.[10]
Lüüd
ännernBrobargen is de Wahnoort vun’n Comictekner Dieter Kalenbach.
Literatur
ännern- Friedrich Holst: Roland und die Kraniche, Die Geschichte der Ostedörfer Kranenburg und Brobergen. 1983
- Lühmann un Bohmbach: Die Geest und Buxtehude, Urgeschichtsland zwischen Urstromtälern. 1984
- Chronik der Dörfer Brobergen und Kranenburg. rutgeven vun de Volksbank Olendörp, 2005
Footnoten
ännern- ↑ Sammlung der Gesetze, Verordnungen und Ausschreiben für das Königreich Hannover: vom Jahre 1859. Kius, 1859, Sied 693
- ↑ Christoph Barthold Scharf: Statistisch-Topographische Samlungen zur genaueren Kentnis aller das Churfürstenthum Braunschweig-Lüneburg ausmachenden Provinzen. Meier, Bremen 1791, Sied 37
- ↑ Curt Heinrich Conrad Friedrich Jansen: Statistisches Handbuch des Königreichs Hannover. Hannover 1824, Sied 90
- ↑ Friedrich Wilhelm Harseim, Carl Schlüter: Statistisches Handbuch für das Königreich Hannover. Schlütersche Hoffbookdruckeree, Hannover 1848, Sied 134
- ↑ Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung. Berlin 1873, Sied 143
- ↑ Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885. Verlag des Königlichen statistischen Bureaus, Berlin 1888, Sied 151
- ↑ Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1905. Verlag des Königlichen statistischen Landesamtes, Berlin 1908, Sied 158
- ↑ Inwahnertallen op gemeindeverzeichnis.de
- ↑ a b c Inwahnertallen op verwaltungsgeschichte.de
- ↑ http://www.twv-staderland.de/de/aeo/gebiet.html
Weblenken
ännern
- Websteed vun de Gemeen Kronenborg (hoochdüütsch)
- Websteed von’n Fähr- un Geschichtsvereen Brobargen (hoochdüütsch)
Bi dissen Artikel fehlt noch en Bild! Wi sünd op de Söök na Biller von disse Saken:
- Sprüttenhuus (53° 36′ N, 9° 11′ O)
- Dörpgemeenschopshuus (53° 36′ N, 9° 11′ O)
- Karkhoff (53° 36′ N, 9° 11′ O)